Mỗi độ xuân về, khi hoa mơ trắng tinh khôi nở rộ khắp núi rừng Hương Sơn, hàng nghìn Phật tử từ khắp mọi miền đất nước lại náo nức trẩy hội Chùa Hương, nơi linh thiêng và đầy ắp hương sắc văn hóa. Đây không chỉ là dịp để cầu nguyện cho một năm mới an lành, mà còn là hành trình tâm linh trở về cội nguồn, nơi lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo của dân tộc Việt.
“Chùa Hương trời rộng, sông dài,
Nước non thanh tịnh, cửa ngoài trời Nam.
Cảnh tiên ai vẽ ai phàm,
Nghìn thu tiếng trống cõi lam truyền về.”
Lễ hội Chùa Hương được tổ chức hằng năm tại xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội, bắt đầu từ ngày 6 tháng Giêng âm lịch và kéo dài suốt ba tháng. Đây là lễ hội lớn và lâu đời, mang trong mình tín ngưỡng dân gian thờ Chúa Ba. Tương truyền rằng, công chúa Diệu Thiện đã tu hành suốt chín năm tại Hương Sơn, rồi đắc đạo thành Phật vào giữa mùa xuân, khi trăm hoa đua nở. Chính vì vậy, lễ hội Chùa Hương trở thành biểu tượng của sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa tâm linh và đời sống.
Nổi bật trong phần lễ của lễ hội là nghi thức khai sơn, diễn ra vào ngày khai hội. Nghi lễ này không đơn thuần là mở cửa rừng, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc, như một lời cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa, cho mùa màng bội thu. Trong không gian linh thiêng, các vị tăng ni mặc áo cà sa tiến hành cúng bái theo nghi thức, dâng hương, đèn, nến, hoa và đồ chay, tạo nên một không khí trang nghiêm và thanh tịnh.
Ngoài các nghi thức tôn giáo, phần hội của lễ hội Chùa Hương còn mang đậm hương vị của văn hóa dân gian Việt Nam. Trên những con đường dẫn vào chùa, du khách sẽ được thưởng thức những làn điệu dân ca mượt mà như hát chèo, hát xẩm, cùng những trò chơi dân gian như chèo thuyền, leo núi. Âm thanh của tiếng hát, tiếng cười vang vọng khắp không gian, làm cho lễ hội trở nên sống động và gần gũi hơn bao giờ hết.
Không gian văn hóa tại lễ hội Chùa Hương là nơi để người dân thể hiện lòng thành kính với các vị thần, cũng là dịp để cộng đồng cùng nhau gìn giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa phi vật thể quý báu. Hàng nghìn du khách từ khắp nơi đổ về đây, để cầu nguyện, cũng như để tìm hiểu, trải nghiệm và cảm nhận những nét đẹp truyền thống của văn hóa Việt Nam. Đây cũng là thời điểm để phát triển du lịch văn hóa, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương thông qua các hoạt động dịch vụ, lưu trú, và ẩm thực.
Lễ hội Chùa Hương -một di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia, là biểu tượng cho sự trường tồn của văn hóa Việt Nam. Những giá trị tinh thần và tâm linh được truyền tải qua lễ hội này đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho thế hệ trẻ, giúp họ hiểu sâu hơn về cội nguồn và trách nhiệm trong việc bảo vệ, phát huy những giá trị truyền thống. Việc tổ chức và duy trì lễ hội Chùa Hương, vì thế, vừa là nhiệm vụ của một cộng đồng, vừa là trách nhiệm của cả dân tộc trong việc giữ gìn và bảo tồn hương sắc văn hóa giữa dòng chảy không ngừng của thời gian.
Hoàng Anh
