วิจัยเรื่องการยกเลิกกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาน้ำมัน

ปัญหาดังกล่าวเกิดขึ้นมานานหลายปีแล้วแต่ไม่ได้รับการจัดการอย่างทันท่วงที ประกอบกับการโยกย้ายความรับผิดชอบและการบริหารจัดการที่หละหลวม ส่งผลให้การใช้กองทุนควบคุมราคาน้ำมันไม่มีประสิทธิภาพ

ผลการตรวจสอบโดยสำนักงานตรวจสอบของรัฐเมื่อวันที่ 4 มกราคม 2567 พบว่า กระทรวงอุตสาหกรรมและการค้ายังไม่มีความเห็นที่ทันท่วงทีในการแก้ไขและเพิ่มเติมวิธีการกำหนดระดับการหักและการใช้จ่ายกองทุนที่คำนวณต่อหน่วยผลผลิตในการทำให้ราคาคงที่ ตามหนังสือเวียนร่วมฉบับที่ 39/2014/TT/BCT-BTC ที่ควบคุมวิธีการคำนวณราคาฐาน กลไกการจัดตั้ง จัดการ ใช้กองทุน และดำเนินการราคาน้ำมันเชื้อเพลิง ตามพระราชกฤษฎีกา 83/2014/ND-CP และหนังสือเวียนที่ 103/2021/TT-BCT ส่งผลให้ตั้งแต่ปี 2560 ถึง 2564 กระทรวงอุตสาหกรรมและการค้าร่วมกับกระทรวงการคลังได้ตัดสินใจเกี่ยวกับระดับการหักและการใช้จ่ายกองทุนควบคุมราคาน้ำมันเชื้อเพลิงโดยไม่มีฐานทางกฎหมาย

โดยเฉพาะอย่างยิ่งกระทรวงร่วมได้ตัดสินใจที่จะใช้งบประมาณมากกว่า 1,142 พันล้านดองเพื่อรักษาเสถียรภาพราคา ก่อนที่ราคาจะปรับขึ้น และ 318 พันล้านดองเพื่อรักษาเสถียรภาพราคาให้สูงกว่าราคาที่เพิ่มขึ้น ในช่วงระยะเวลาบริหารจัดการตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2560 ถึงเวลา 15.00 น. เมื่อวันที่ 23 เมษายน 2561 ได้มีเอกสารประกอบการบริหารราคาน้ำมันที่ไม่ชัดเจน ส่งผลให้ผู้ค้าน้ำมันรายใหญ่ 19 รายจาก 27 ราย จัดสรรเงินเข้ากองทุนควบคุมราคาน้ำมันเพื่อซื้อน้ำมันเบนซิน 95 ชนิดผิดประเภท มูลค่ากว่า 1,013 พันล้านดอง และใช้เงินเข้ากองทุนดังกล่าวเป็นเงินกว่า 679 พันล้านดอง

ไม่เพียงเท่านั้นเนื่องจากหน่วยงานที่บริหารกองทุนควบคุมราคาน้ำมันก็เลี่ยงความรับผิดชอบ การขาดระเบียบและกฎเกณฑ์การประสานงานในการบริหารจัดการ ตลอดจนความล่าช้าในการจัดการกับการละเมิดกองทุนโดยผู้ค้าปิโตรเลียมรายใหญ่ ส่งผลให้ผู้ค้าปิโตรเลียมรายใหญ่ 7 ใน 15 รายใช้กองทุนไปในทางที่ผิดเพื่อรักษาเสถียรภาพราคา ไม่ได้โอนเงินเข้าบัญชีกองทุน แต่ปล่อยทิ้งไว้ในบัญชีชำระเงินของบริษัทอย่างสม่ำเสมอ เป็นเวลาหลายช่วง ก่อนจะคืนเงินเข้ากองทุนเป็นจำนวนกว่า 7,927 พันล้านดอง ซึ่งผู้ค้าปิโตรเลียมรายใหญ่ 3 ใน 7 รายถูกหน่วยงานของรัฐที่มีอำนาจหน้าที่ลงโทษทางปกครองถึงสามครั้งหรือมากกว่านั้น ผู้ค้าปิโตรเลียมรายใหญ่ 3 รายหักเงินและใช้กองทุนไปซื้อปิโตรเลียมเกินปริมาณในบัญชี ส่งผลให้มีการหักเงินกองทุนไม่ถูกต้องกว่า 4,700 ล้านดอง และใช้เงินกองทุนไม่ถูกต้องกว่า 22,500 ล้านดอง...

การบริหารจัดการและใช้เงินกองทุนรักษาราคาน้ำมันในช่วงที่ผ่านมาไม่ได้ผลอย่างมีประสิทธิภาพ กองทุนดำเนินการบนหลักการกันเงินไว้ก่อนแล้วค่อยใช้จ่ายทีหลังตามราคาซึ่งไม่ช่วยลดต้นทุนน้ำมันแต่อย่างใด ในขณะที่ประเทศอื่นๆ หันไปใช้แหล่งสำรองโดยใช้ทรัพยากรปิโตรเลียม แต่เวียดนามกลับใช้กองทุนควบคุมราคา และสิ่งที่เกิดขึ้นก็มีการคาดการณ์ไว้ล่วงหน้า

ในทางกลับกัน เพื่อให้ตลาดปิโตรเลียมดำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพและหลีกเลี่ยงการหยุดชะงักของอุปทาน นอกเหนือจากสำรองปิโตรเลียมแล้ว จำเป็นที่จะต้องสร้างตลาดปิโตรเลียมขึ้นมาใหม่ ซึ่งธุรกิจต่างๆ สามารถรับผิดชอบตนเองได้ ในเวลาเดียวกันจำเป็นต้องตัดคนกลางออกไป โดยเริ่มจากการจัดหาสินค้าไปจนถึงการขายปลีกโดยตรง เพื่อลดต้นทุนและเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันในตลาด

จะเห็นได้ว่ากองทุนรักษาราคาน้ำมันได้รับการจัดเก็บจากราคาน้ำมันขายปลีกซึ่งเป็นเงินที่ประชาชนจ่ายไปเพื่อรักษาราคาให้คงที่ การใช้จ่ายจะเกิดขึ้นเมื่อราคาฐานสูงกว่าราคาขายปลีกในปัจจุบัน หรือเมื่อราคาเพิ่มขึ้นส่งผลกระทบต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม

อย่างไรก็ตาม ในความเป็นจริงมีบางครั้งที่การดำเนินงานของกองทุนขาดความโปร่งใส สร้างช่องโหว่ให้ธุรกิจบางแห่งยักยอกเงินทุน สร้างแง่ลบมากมายในการบริหารจัดการทางการเงิน ส่งผลให้ตลาดไม่มั่นคง

ดังนั้นในระยะยาวรัฐบาลจำเป็นต้องศึกษาแนวทางการยกเลิกกองทุนดังกล่าวเพื่อให้ตลาดน้ำมันภายในประเทศสามารถดำเนินการตามกลไกตลาดและค่อยๆ เข้าใกล้ราคาน้ำมันในตลาดโลก

แหล่งที่มา