Ngày 19/2, tại kỳ họp Quốc hội bất thường lần 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Nghị quyết 193/2025/QH15 nhằm cụ thể hóa và thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nông nghiệp, là một bước đi quan trọng trong việc xây dựng nền tảng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Việt Nam. Với những cơ chế thí điểm đặc biệt, nghị quyết này không chỉ hỗ trợ các tổ chức, doanh nghiệp trong việc nghiên cứu và triển khai công nghệ mà còn thúc đẩy quá trình số hóa trên phạm vi toàn quốc.
Tuy nhiên, giống như bất kỳ chính sách nào, nghị quyết này cũng đi kèm với những thách thức và cần có cách tiếp cận hợp lý để đạt được hiệu quả cao nhất. Dân Việt xin giới thiệu bài viết của Đồng chí Lê Minh Hoan- Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội khi phân tích, bình luận về những điểm tích cực và giải pháp khi thực hiện Nghị quyết này.
1. Điểm tích cực và cơ hội từ Nghị quyết 193/2025/QH15
1.1. Miễn trách nhiệm dân sự trong nghiên cứu khoa học – Đột phá trong tư duy về rủi ro đổi mới sáng tạo
Một trong những điểm quan trọng nhất của nghị quyết là miễn trách nhiệm dân sự cho các tổ chức, cá nhân tham gia nghiên cứu khoa học khi gây thiệt hại cho Nhà nước, với điều kiện họ đã tuân thủ quy trình và quy định pháp luật.
Đây là một bước đột phá quan trọng trong tư duy về đổi mới sáng tạo, vì:
• Nghiên cứu khoa học luôn đi kèm rủi ro: Trong khoa học, thất bại không phải là dấu chấm hết mà là một phần của quá trình tìm ra cái mới. Nếu một chính sách quá khắt khe về trách nhiệm pháp lý, nhà nghiên cứu có thể e dè khi thực hiện các dự án mang tính đột phá.
• Kinh nghiệm quốc tế: Các quốc gia tiên tiến như Mỹ, Đức, Hàn Quốc đều có những chính sách bảo vệ các tổ chức nghiên cứu khỏi các rủi ro pháp lý nhất định để khuyến khích họ thử nghiệm công nghệ mới.
Ví dụ: Ở Mỹ, NASA từng chi hàng tỷ USD cho dự án Space Shuttle, dù gặp nhiều thất bại nhưng vẫn được tiếp tục vì họ hiểu rằng mỗi thất bại là một bài học dẫn đến thành công.
Tuy nhiên, chính sách này cũng đi kèm với rủi ro lạm dụng, vì vậy cần:
• Có quy trình đánh giá kết quả nghiên cứu rõ ràng.
• Định nghĩa cụ thể về mức độ thiệt hại chấp nhận được.
• Có hội đồng khoa học độc lập để kiểm soát việc sử dụng ngân sách nghiên cứu.
Nghiên cứu, nhân giống một số cây trồng đặc sản bằng công nghệ mới.
1.2. Hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp triển khai 5G – Đòn bẩy hạ tầng số quốc gia
Một điểm đáng chú ý khác của nghị quyết là hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp viễn thông triển khai 5G, với điều kiện:
• Doanh nghiệp phải đạt tối thiểu 20.000 trạm phát sóng 5G được nghiệm thu và đưa vào sử dụng trong năm 2025.
• Mức hỗ trợ là 15% chi phí thiết bị cho mỗi trạm phát sóng.
Đây là một chính sách mang tính chiến lược, vì:
• 5G là nền tảng của chuyển đổi số: Công nghệ này không chỉ giúp cải thiện tốc độ internet mà còn là yếu tố cốt lõi cho AI, IoT, blockchain, xe tự hành, thành phố thông minh.
• Việt Nam đang chậm hơn so với khu vực: Tại Đông Nam Á, Singapore và Thái Lan đã triển khai thương mại 5G từ năm 2020, trong khi Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm.
• Hỗ trợ doanh nghiệp giúp đẩy nhanh tiến độ: Nếu không có chính sách hỗ trợ, các doanh nghiệp có thể trì hoãn việc đầu tư vì chi phí triển khai 5G rất lớn.
Tuy nhiên, cần có cơ chế giám sát để:
• Đảm bảo doanh nghiệp sử dụng đúng ngân sách.
• Hỗ trợ cả doanh nghiệp nhỏ, startup công nghệ, tránh để chỉ các tập đoàn lớn hưởng lợi.
• Chia ngân sách theo vùng miền, tránh tình trạng chỉ tập trung vào các thành phố lớn mà bỏ qua khu vực nông thôn, miền núi.
2. Thách thức và những vấn đề cần lưu ý
2.1. Rủi ro lạm dụng chính sách miễn trách nhiệm dân sự
Mặc dù chính sách miễn trách nhiệm dân sự có lợi cho đổi mới sáng tạo, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ:
• Lạm dụng ngân sách nhà nước cho các dự án kém hiệu quả.
• Thiếu trách nhiệm trong quản lý tài chính nghiên cứu.
Giải pháp:
• Xây dựng hệ thống đánh giá độc lập để kiểm tra kết quả nghiên cứu.
• Công khai thông tin các dự án nghiên cứu để đảm bảo tính minh bạch.
• Yêu cầu báo cáo định kỳ về tiến độ và kết quả nghiên cứu.
2.2. Hỗ trợ tài chính cho triển khai 5G – Cần cân đối ngân sách
Mặc dù việc hỗ trợ doanh nghiệp triển khai 5G là cần thiết, nhưng cũng đặt ra câu hỏi: Ngân sách sẽ lấy từ đâu?
• Nếu lấy từ ngân sách nhà nước, cần đảm bảo rằng đây là một khoản đầu tư hiệu quả.
• Nếu lấy từ các quỹ phát triển công nghệ, cần có lộ trình rõ ràng để tránh ảnh hưởng đến các dự án khác.
Giải pháp:
• Xây dựng cơ chế doanh nghiệp đóng góp theo tỷ lệ thay vì hỗ trợ hoàn toàn từ ngân sách nhà nước.
• Kết hợp hỗ trợ tài chính với các ưu đãi về thuế cho doanh nghiệp triển khai nhanh 5G.
• Khuyến khích các mô hình hợp tác công – tư (PPP) để giảm gánh nặng tài chính cho nhà nước.
2.3. Thiếu đồng bộ với các chính sách khác
Một vấn đề lớn của các chính sách thí điểm là không được tích hợp vào một hệ sinh thái chính sách tổng thể.
• Nếu chỉ hỗ trợ nghiên cứu mà không có chính sách thúc đẩy ứng dụng, kết quả nghiên cứu có thể bị "đắp chiếu".
• Nếu hỗ trợ triển khai 5G mà không có chính sách khuyến khích doanh nghiệp sử dụng 5G, hạ tầng có thể bị lãng phí.
Giải pháp:
• Tích hợp nghị quyết này vào các chiến lược quốc gia về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và công nghiệp 4.0.
• Kết hợp với các chính sách về đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao, vì công nghệ tiên tiến không thể phát huy hiệu quả nếu thiếu nhân sự chất lượng.
• Hỗ trợ các startup công nghệ khai thác 5G để tạo ra sản phẩm và dịch vụ thực tế, thay vì chỉ tập trung vào hạ tầng.
Lắp đặt hệ thống bẫy sâu keo mùa thu thông minh trên ruộng ngô, sử dụng truyền thông LoRa để truyền tải dữ liệu theo thời gian thực tại Việt Nam. Theo đó, dữ liệu môi trường (nhiệt độ, độ ẩm không khí) và số lượng sâu trưởng thành bị bẫy tại các thiết bị được báo cáo theo thời gian thực bằng truyền thông LoRa đến module thu phát tầm xa, sau đó gửi về lưu trữ đám mây thông qua internet hoặc mạng 3G/4G/5G.
3. Kết luận
Nghị quyết 193/2025/QH15 là một bước tiến quan trọng trong việc tạo động lực cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Việt Nam. Tuy nhiên, để thực sự tạo ra tác động mạnh mẽ và bền vững, cần:
• Kiểm soát chặt chẽ việc thực thi chính sách để tránh lạm dụng.
• Tích hợp nghị quyết vào hệ sinh thái chính sách tổng thể.
• Cân nhắc phương thức hỗ trợ tài chính hợp lý để đảm bảo hiệu quả đầu tư.
Nếu thực hiện tốt, nghị quyết này có thể giúp Việt Nam bắt kịp xu hướng toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng một nền kinh tế số vững mạnh trong tương lai.
Nguồn: https://danviet.vn/mien-trach-nhiem-dan-su-trong-nghien-cuu-khoa-hoc-dot-pha-trong-tu-duy-ve-rui-ro-doi-moi-sang-tao-20250311134245492.htm
Bình luận (0)