សិលាចារឹកចាម នៅក្វាងណាម

(VHQN) - ពីមុនមនុស្សតែងតែប្រើពាក្យ "សិលាចារឹក stele" ឬ "សិលាចារឹក stele" ឥឡូវនេះអ្នកស្រាវជ្រាវប្រើពាក្យ "សិលាចារឹក" ដែលសំដៅលើអត្ថបទទាំងអស់ដែលឆ្លាក់លើថ្ម ឈើ ដែក និងដីឥដ្ឋ។ បេតិកភណ្ឌសិលាចារឹកចាម គឺជាប្រភពព័ត៌មានដ៏សំខាន់មួយដើម្បីដឹងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្របុរាណនៃដែនដី Quang Nam ជាពិសេស និងអំពីប្រទេសចាម្ប៉ាជាទូទៅ។

ពេលរសៀលនៅ My Son ។ រូបថត៖ L.T.K — ពេលរសៀលនៅ My Son ។ រូបថត៖ LTK

សិលាចារឹកចាមភាគច្រើនដែលនៅសេសសល់សព្វថ្ងៃគឺនៅលើថ្ម ឬសសរថ្មនៅក្នុងប្រាសាទ មួយចំនួនតូចនៅលើច្រាំងថ្មធម្មជាតិ ឬលើការតុបតែងស្ថាបត្យកម្ម និងវត្ថុលោហៈ។ សិលាចារឹកជនជាតិចាមត្រូវបានគេរកឃើញនៅកន្លែងជាច្រើននៅវៀតណាមកណ្តាល ដែលភាគច្រើនមានទីតាំងនៅ Quang Nam ។

សិលាចារឹកចាមត្រូវបានប្រមូល ចម្លង (បំប្លែងទៅជាឡាតាំង) និងបកប្រែជាភាសាបារាំងដោយអ្នកប្រាជ្ញបារាំងពីចុងសតវត្សទី 19 ដល់ដើមសតវត្សទី 20 នៅឆ្នាំ 1923 G. Coedes បានបោះពុម្ពនៅទីក្រុងហាណូយនូវបណ្តុំ "កាតាឡុកស្ថិតិទូទៅនៃចាម និងសិលាចារឹកកម្ពុជា"។ លេខដោយនិមិត្តសញ្ញា C សម្រាប់សិលាចារឹកចាម សរុប ១៧០ ឯកតា ចាប់ពី C១ ដល់ C ១៧០; ក្នុងនោះដែកចំនួន ៧២ ដើមត្រូវបានរកឃើញនៅខេត្ត Quang Nam ២៥ ដើមនៅ Ninh Thuan ១៨ នៅ Binh Dinh និង ១៧ នៅ Khanh Hoa។ រហូតមកដល់ពេលនេះ ចំនួនសិលាចារឹកចាមដែលបានរកឃើញមានរហូតដល់ទៅ ២៤៧។

សិលាចារឹកចាមប្រើអក្សរប្រាហី - ប្រព័ន្ធសរសេរដែលបង្កើតឡើងនៅសតវត្សទី 3 មុនគ.ស នៅប្រទេសឥណ្ឌាហៅថា ប្រាហមី លីពី មានន័យថា "ប្រព័ន្ធសរសេររបស់ព្រះព្រហ្ម" ភាសាវៀតណាមបកប្រែថា "សំស្រ្កឹត" (ក៏មានន័យថាពាក្យរបស់ព្រហ្ម / ប្រាហី។ )

ប្រព័ន្ធសរសេរនេះត្រូវបានគេប្រើសម្រាប់សរសេរសំស្រ្កឹតក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ហើយក្រោយមកត្រូវបានគេប្រើសម្រាប់សរសេរភាសានៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ រួមទាំងចាមបុរាណផងដែរ។ ចាប់ពីសតវត្សន៍ទី ៨ តទៅ អក្សរព្រាហ្មណ៍ត្រូវបានកែសម្រួលបន្តិចម្តងៗដោយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដើម្បីក្លាយជាប្រព័ន្ធសរសេរនៃភាសាផ្សេងៗ។

សសរថ្ម និងដែកដែលមានសិលាចារឹកនៅសារីរិកធាតុ My Son ។

ការឆ្លាក់ Stele ជារឿយៗត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងការសាងសង់ប្រាសាទ និងប៉ម ខ្លឹមសារសំខាន់គឺការសរសើរចំពោះព្រះ និងស្តេច តង្វាយកត់ត្រា ហើយទីបំផុតតែងតែផ្តល់គុណប្រយោជន៍ដល់អ្នកដែលថែរក្សាប្រាសាទទាំងនោះ ឬការព្រមានដល់អ្នកដែលបំផ្លាញប្រាសាទ និងតង្វាយ។

សិលាចារឹកចាមផ្តល់ឱ្យយើងនូវព័ត៌មានអំពីកាលប្បវត្តិ រាជវង្ស និងឈ្មោះទីកន្លែងនៃប្រទេសចាម្ប៉ាបុរាណ ហើយក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីកម្រិតខ្លះនៃជីវិតសង្គម និងជំនឿសហសម័យ ប៉ុន្តែបើនិយាយពីភាពជឿជាក់ មិនអាចយកឈ្នះបាន។

រាយប៉ាយនៅក្នុងសិលាចារឹកគឺសំដៅទៅលើជម្លោះរវាងតំបន់នៃចម្ប៉ាជាមួយគ្នាទៅវិញទៅមក ឬជាមួយប្រទេសជិតខាង។ នេះជាព័ត៌មានដ៏មានតម្លៃក្នុងការបង្កើតឡើងវិញនូវរូបភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌មិនត្រឹមតែតំបន់ Quang Nam ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងនៃឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិនទាំងមូលក្នុងសហសវត្សរ៍ទីមួយនៃគ.ស។

ក្រៅពីសិលាចារឹកជនជាតិចាមមួយចំនួនដែលបានរកឃើញនៅខេត្ត Quang Nam ដែលត្រូវបានអ្នកបុរាណវិទូជនជាតិបារាំងនាំយកមកទីក្រុងហាណូយ ហើយឥឡូវនេះត្រូវបានរក្សាទុក និងដាក់តាំងនៅសារមន្ទីរជាតិប្រវត្តិសាស្ត្រនោះ នៅមានសិលាចារឹកជនជាតិចាមជាច្រើនដែលនៅសេសសល់នៅក្នុងតំបន់តារាង Quang Nam ។

នៅឯរមណីយដ្ឋាន My Son តែម្នាក់ឯង (ស្រុក Duy Xuyen) បច្ចុប្បន្នមានសិលាចារឹកចំនួន 36 ផ្ទាំង រួមទាំងសិលាចារឹកមួយចំនួនដែលនៅដដែល និងផ្តល់ព័ត៌មានសំខាន់ៗអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ចាម្ប៉ា។

សិលាចារឹក C 89 (បច្ចុប្បន្នត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងបន្ទប់តាំងពិពណ៌ My Son Relic Site) ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១០៨៨/១០៨៩ ដោយប្រើភាសាចាមបុរាណ ដោយកត់ត្រាអំពីគុណូបការៈរបស់ព្រះបាទជ័យឥន្ទ្រវរ្ម័ន ក្នុងការកសាងទឹកដីចំប៉ាឡើងវិញ បន្ទាប់ពីវាត្រូវបានបំផ្លាញដោយសង្រ្គាម

សិលាចារឹក C 100 (បង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 1157/1158) នៅតែស្ថិតក្នុងសភាពដើមនៅ Tower G ប្រើអក្សរសំស្រ្កឹត និងចាមបុរាណ ដោយកត់ត្រាអំពីគុណបំណាច់របស់ព្រះបាទជយាហរិវម៌្ម ដែលបានវាយឈ្នះប្រទេសជិតខាង ហើយបានថ្វាយស្តូបដល់ព្រះសិវៈ វាលស្រែក្នុងតំបន់។

ក្រៅពីសិលាចារឹកដែលនៅសេសសល់មួយចំនួនធំនៅទីតាំងវត្ថុបុរាណ My Son ក៏មានសិលាចារឹកមួយចំនួនដែលនៅរាយប៉ាយនៅសារីរិកធាតុផ្សេងទៀតដូចជា សិលាចារឹក C 66 នៅទីតាំងសារីរិកធាតុ Dong Duong (Thang Binh) សិលាចារឹក C 140 នៅសារីរិកធាតុ Huong Que (Que កូនប្រុស) និងសិលាចារឹកមួយចំនួនទើបរកឃើញ។

ជាពិសេសនៅតាមបណ្តោយច្រាំងខាងត្បូងនៃទន្លេ Thu Bon មានសិលាចារឹកច្រាំងថ្មធម្មជាតិជាច្រើនដែលផ្តល់ព័ត៌មានអំពីទីតាំងសំខាន់ៗដែលស្តេចចាម្ប៉ាបាន "បរិច្ចាគ" ដល់ព្រះសិវៈដើម្បីទទួលបានការការពារពីព្រះនៃដែនដីនិងនគរ។

ទោះបីជាសិលាចារឹកចាមភាគច្រើននៅក្វាងណាមត្រូវបានចម្លង និងបកប្រែដោយអ្នកប្រាជ្ញបារាំងនៅដើមសតវត្សទី 20 ក៏ដោយ ដោយសារតែខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹកចាមត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងការថ្វាយបង្គំព្រះ រចនាបថភាសាមានលក្ខណៈសង្ខេប ពោពេញទៅដោយពាក្យអសុរស ពាក្យប្រៀបធៀប និង អ៊ីពែបូល; អក្សរជាច្រើនត្រូវបានពាក់និងខូច។ ដូច្នេះការបកប្រែសិលាចារឹកចាមត្រូវពិនិត្យបន្ថែមទៀត។

ជាដំបូង ចាំបាច់ត្រូវធ្វើបញ្ជីសារពើភណ្ឌ និងថែរក្សាប្រភពមរតកឯកសារដ៏មានតម្លៃនេះ និងរៀបចំការណែនាំអំពីខ្លឹមសាររបស់វា ដើម្បីបម្រើដល់ការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ ក៏ដូចជាតម្រូវការសាធារណជនក្នុងការសិក្សាអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ការបង្កើតទម្រង់ដើម្បីចាត់ថ្នាក់ការប្រមូលសិលាចារឹកចាមនៅខេត្ត Quang Nam ក៏ជាកិច្ចការដ៏មានតម្លៃផងដែរ ដើម្បីបង្កើនចំណាប់អារម្មណ៍សាធារណៈចំពោះបេតិកភណ្ឌឯកសារប្រភេទពិសេសនេះ។

ប្រភព