Sau chín năm kháng chiến trường kỳ, với đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954 lịch sử, thực dân Pháp buộc phải ký Hiệp định Geneve ngày 21/7/1954.
Theo các điều khoản của Hiệp định, Hà Nội nằm trong khu vực tập kết 80 ngày của quân đội Pháp. Trong 80 ngày đó, Hà Nội chưa có hòa bình, quân và dân Thủ đô phải tiếp tục cuộc đấu tranh để tiến tới tiếp quản, trong bối cảnh thực dân Pháp vẫn ra sức phá hoại các cơ sở kinh tế, văn hóa, đồng thời vận động người dân di cư vào Nam…
Phố Hàng Đào vắng lặng trước giờ giới nghiêm, chuẩn bị cho buổi bàn giao giữa hai bên. (Ảnh tư liệu TTXVN)
Hình ảnh Nhà thờ Lớn tháng 10/1954.
Sau quá trình đấu tranh trên mặt trận ngoại giao yêu cầu thực dân Pháp rút khỏi Hà Nội đúng thời hạn, ngày 30/9/1954, hai bên đã ký Hiệp định chuyển giao Hà Nội về quân sự; ngày 2/10, ký tiếp Hiệp định chuyển giao Hà Nội về hành chính. Ngày 17/9/1954, theo quyết nghị của Chính phủ, Ủy ban Quân chính thành phố Hà Nội được thành lập để làm nhiệm vụ tiếp quản thành phố, do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ làm Chủ tịch, bác sỹ Trần Duy Hưng làm Phó Chủ tịch.
Ngày 6/10/1954, quân Pháp rút khỏi quận lỵ Văn Điển. Đây là quận lỵ đầu tiên ở ngoại thành được giải phóng. Cùng ngày, Pháp rút khỏi thị xã Hà Đông và ở phía Bắc về Dốc Lã, cách Yên Viên 3 km.
Theo kế hoạch đã định, sáng ngày 8/10/1954, các đơn vị quân đội của ta tham gia tiếp quản Thủ đô, theo nhiều đường tiến về Hà Nội. Chiều 8/10, một số đơn vị tiến sát vành đai Đê La Thành, Nhật Tân, Cầu Giấy, Ngã Tư Sở, Bạch Mai và Vĩnh Tuy, trong khi đó, quân Pháp rút khỏi Yên Viên.
Sáng 9/10/1954, ta tiếp quản 4 quận Quảng Bá, Cầu Giấy, Ngã Tư Sở và Quỳnh Lôi. Quân đội ta theo nhiều đường, từ ngoại thành tiến vào tiếp quản Hà Nội, chia làm nhiều cánh quân tiến vào năm cửa ô chính rồi tỏa ra các khu. Lần lượt, bộ đội ta tiếp quản nhà ga Hà Nội, phủ Toàn quyền cũ, khu Đồn Thủy, khu Bờ Hồ, Bắc Bộ phủ.
16 giờ, quân đội Pháp rời khỏi thành phố Hà Nội, lặng lẽ rút sang phía Bắc cầu Long Biên. 16 giờ 30, quân đội ta hoàn toàn kiểm soát Hà Nội, tiếp quản thành phố an toàn và trật tự.
Quân Pháp rút đến đâu, bộ đội ta tiếp quản đến đó. Dưới sự chứng kiến của Ủy ban quốc tế thi hành Hiệp định Geneva và quan sát viên nước ngoài, bộ đội ta tiến qua cầu Long Biên vào nội thành ở chiều bên này thì cùng lúc quân Pháp rút khỏi Hà Nội qua cây cầu này phía chiều bên kia.
Đúng 16h30 ngày 9/10/1954, quân Pháp rút hết qua cầu Long Biên, quân ta hoàn toàn kiểm soát thành phố.
Sáng ngày 10/10/1954, Ủy ban Quân chính thành phố và các đơn vị quân đội gồm có bộ binh, pháo binh, cao xạ, cơ giới… chia làm nhiều cánh lớn đã mở cuộc hành quân lịch sử tiến vào Hà Nội.
Hà Nội tràn ngập cờ hoa. Hàng vạn người dân từ các khu phố Hàng Bài, Hàng Đào, Tràng Tiền đến khu vực Hồ Gươm đã đổ ra đường chào đón các đoàn quân tiến vào thành phố.
Đúng 8 giờ sáng, cánh quân phía Tây gồm những chiến sĩ bộ binh của Trung đoàn Thủ đô, mang trên ngực huy hiệu “Chiến sỹ Điện Biên Phủ,” xuất phát từ Quần Ngựa (nay là Cung Thể thao Hà Nội, phố Quần Ngựa) đi qua các phố Kim Mã, Nguyễn Thái Học, Hàng Đẫy, Cửa Nam, Hàng Bông, Hàng Đào, Hàng Ngang… đến 9 giờ 45 phút tiến vào Cửa Đông.
Đoàn xe chở các chiến sĩ Đại đoàn 308 tiến qua phố Hàng Đào, sáng 10/10/1954
trong niềm hân hoan chào đón của hàng vạn người dân. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
trong ngày Giải phóng Thủ đô 10/10/1954. (Ảnh: Life)
năng động, với hệ thống giao thông hiện đại, các khu đô thị mới mọc lên. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)
Cánh quân phía Nam xuất phát từ Việt Nam học xá tiến qua Bạch Mai, phố Huế, vòng quanh hồ Gươm rồi vòng lại chiếm lĩnh toàn bộ khu vực Đồn Thủy và Đấu Xảo.
Đoàn cơ giới và pháo binh xuất phát từ Bạch Mai, qua phố Bạch Mai, phố Huế, 10 giờ 5 đến Bờ Hồ, qua Hàng Đào, Hàng Ngang, chợ Đồng Xuân, rẽ sang đường Cửa Bắc tiến vào thành lúc 10 giờ 45.
(Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)
chiến thắng về giải phóng Thủ đô. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
– trung tâm của Thủ đô. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)
chào đón đoàn quân chiến thắng về giải phóng Thủ đô. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
Toà nhà trong ảnh đã trở thành tòa nhà Hàm Cá Mập
có tầm nhìn bao quát trọn vẹn hồ Hoàn Kiếm. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)
Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục.
Bên cạnh là cửa hàng kem máy Hồng Vân nổi tiếng của Hà Nội. (Ảnh tư liệu)
đã nhường chỗ cho nhiều cửa hàng mới to đẹp và hiện đại hơn. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)
lúc này đã nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng cách mạng. (Ảnh: Life)
đồng thời là trụ sở của Văn phòng Chủ tịch nước. Tòa nhà nằm trong khuôn viên của khu Phủ chủ tịch,
gần lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và quảng trường Ba Đình, Hà Nội. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)
khi tiếp quản Thủ đô 10/10/1954 tại Hoàng thành Thăng Long. (Ảnh tư liệu TTXVN)
