Nghiên cứu của Đại học Bristol cho thấy độ ẩm cao hơn sẽ khiến tốc độ bay hơi của mồ hôi trên da giảm đi, góp phần khiến cơ thể khó xử lý stress nhiệt.
Nắng nóng và độ ẩm cao khiến người dân Bangkok mệt mỏi dưới sóng nhiệt. Ảnh: Pavel V.Khon
Năm nay, trước cả khi mùa nóng ở Bắc bán cầu bắt đầu, những kỷ lục nhiệt độ liên tiếp bị phá vỡ. Ví dụ, nhiệt độ tháng 4 ở Tây Ban Nha (38,8 độ C) vượt ngoài mức thông thường, ngay cả vào đỉnh mùa hè. Đặc biệt, Nam Á và Đông Nam Á bị thiêu đốt bởi đợt nắng nóng kéo dài. Các nước như Việt Nam và Thái Lan ghi nhận nhiệt độ cao nhất trong lịch sử (44 và 45 độ C). Tại Singapore, nhiệt độ cán mốc 37 độ C. Ở Trung Quốc, Thượng Hải trải qua nhiệt độ tháng 5 cao nhất trong hơn một thế kỷ (36,7 độ C).
Biến đổi khí hậu khiến nhiệt độ cao trở nên phổ biến hơn, nhưng nắng nóng có thể tạo ra tác động rất khác nhau tùy theo những yếu tố như độ ẩm và mức độ chuẩn bị đối phó sóng nhiệt ở một khu vực. Đợt nắng nóng gần đây ở Đông Nam Á có thể được nhớ đến với mức độ “stress” nhiệt, căng thẳng do nhiệt gây ra cho cơ thể. Stress nhiệt chủ yếu do nhiệt độ gây ra, nhưng các tác nhân khác liên quan đến thời tiết như độ ẩm, bức xạ và gió cũng rất quan trọng, theo Yahoo.
Cơ thể con người thu nhiệt từ không khí xung quanh, từ Mặt Trời hoặc quá trình như tiêu hoá và tập thể dục. Để đối phó với điều này, cơ thể cần giải tỏa một lượng nhiệt trực tiếp vào không khí và thông qua hơi thở. Nhưng phần lớn nhiệt bị thất thoát qua đổ mồ hôi, vì khi mồ hôi trên bề mặt da bay hơi, nó sẽ lấy năng lượng từ da và không khí xung quanh cơ thể dưới dạng ẩn nhiệt.
Các yếu tố khí tượng tác động tới toàn bộ quá trình trên. Ví dụ, không có bóng râm sẽ khiến cơ thể tiếp xúc với nhiệt trực tiếp từ ánh sáng Mặt Trời, trong khi độ ẩm cao hơn sẽ khiến tốc độ bay hơi của mồ hôi trên da giảm đi. Chính vì nguyên nhân này, đợt nắng nóng vừa qua ở Đông Nam Á rất nguy hiểm bởi đây vốn là khu vực vô cùng ẩm ướt trên thế giới.
Tình trạng sức khỏe tiềm ẩn và thể trạng cá nhân có thể khiến một số người dễ bị “stress” nhiệt hơn. Tuy nhiên, stress nhiệt có thể đạt đến giới hạn mà tất cả mọi người, ngay cả những người khỏe mạnh và thích nghi tốt, cũng không thể sống sót ngay cả khi gắng sức ở mức vừa phải.
Một cách để đánh giá mức độ stress nhiệt gọi là nhiệt độ cầu ướt (WBGT), chỉ số thể hiện sự căng thẳng nhiệt mà cá nhân phải tiếp xúc. Điều kiện nắng gắt tương đương với nhiệt độ xấp xỉ 39 độ C kết hợp độ ẩm tương đối 50%. Giới hạn đó nhiều khả năng sẽ bị vượt qua ở một số nơi trong đợt nắng nóng gần đây trên khắp Đông Nam Á.
Ở những nơi ít ẩm ướt hơn xa vùng nhiệt đới, độ ẩm thấp hơn, kéo theo WBGT cũng thấp hơn và ít nguy hiểm hơn nhiều. Đợt nắng nóng tháng 4 ở Tây Ban Nha với nhiệt độ tối đa 38,8 độ C có giá trị WBGT chỉ khoảng 30 độ C. Trong đợt nắng nóng năm 2022 tại Anh, nhiệt độ vượt 40 độ C, độ ẩm dưới 20% và giá trị WBGT khoảng 32 độ C.
Các nhà khoa học ở Đại học Bristol, Anh, sử dụng dữ liệu khí hậu để lập bản đồ thể hiện stress nhiệt trên toàn thế giới. Nghiên cứu nêu bật các khu vực có nguy cơ vượt quá ngưỡng WBGT cao nhất là những điểm nóng bao gồm Ấn Độ, Pakistan, Đông Nam Á, bán đảo Arab, châu Phi xích đạo, Nam Mỹ xích đạo và Australia. Ở những vùng này, tần suất vượt quá ngưỡng stress nhiệt tăng lên cùng với hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Trên thực tế, hầu hết mọi người vốn dễ tổn thương dưới ngưỡng có thể sống sót. Đó là lý do tại sao chúng ta có thể thấy số lượng lớn người tử vong trong các đợt nắng nóng ở những nơi mát mẻ. Ngoài ra, phân tích toàn cầu thường không nắm bắt được những yếu tố cực đoan cục bộ do quá trình vi khí hậu gây ra. Ví dụ, một khu dân cư trong thành phố có thể giữ nhiệt hiệu quả hơn khu vực xung quanh, được thông khí nhờ gió biển mát mẻ, hoặc nằm trong “bóng mưa” của một ngọn đồi địa phương, khiến khu vực đó ít ẩm hơn.
Vùng nhiệt đới thường chứng kiến nhiệt độ ít thay đổi hơn. Chẳng hạn, Singapore gần như nằm trên đường xích đạo và nhiệt độ tối đa khoảng 32 độ C quanh năm, trong khi nhiệt độ tối đa điển hình ở London vào giữa mùa hè chỉ là 24 độ C. Tuy nhiên, London lại ghi nhận nhiệt độ kỷ lục cao hơn (40 độ C so với 37 độ C ở Singapore).
Do các khu vực như Đông Nam Á luôn có stress nhiệt cao, có thể người dân sẽ thích nghi tốt để đối phó với nắng nóng. Báo cáo ban đầu cho thấy stress nhiệt cao của đợt nắng nóng gần đây dẫn tới rất ít trường hợp tử vong trực tiếp. Tuy nhiên, chưa có báo cáo chính xác về số trường hợp tử vong do nguyên nhân gián tiếp. Ngay cả khi không có biến đổi khí hậu, biến động thời tiết tự nhiên có thể tạo ra những đợt nắng nóng phá vỡ kỷ lục địa phương, thậm chí gần đạt đến giới hạn sinh lý.
An Khang (Theo Yahoo)
