Chiều ngày 23 tháng 11, tại Nhà Quốc hội, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) đã chính thức được thông qua với sự đồng thuận cao từ các đại biểu. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc nâng cao cơ chế quản lý và bảo tồn di sản văn hóa của Việt Nam.
Trước khi tiến hành biểu quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh đã trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật. Báo cáo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều chỉnh các quy định liên quan đến bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa trong bối cảnh hiện đại hóa. Sau đó, Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua dự thảo với kết quả 413/422 đại biểu có mặt tán thành, chiếm 86,22% tổng số đại biểu. Đây là sự nhất trí lớn, thể hiện quyết tâm đồng lòng trong việc phát triển bền vững văn hóa dân tộc.
Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) được thông qua với bố cục gồm 9 chương, 95 điều, quy định chi tiết về hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đối tượng áp dụng của Luật bao gồm các cơ quan, tổ chức, cộng đồng trong nước, người nước ngoài và kiều bào Việt Nam ở nước ngoài có liên quan đến công tác bảo tồn di sản.
Với những nguyên tắc cụ thể, Luật khẳng định mọi di sản văn hóa trên lãnh thổ Việt Nam, bất kể xuất xứ từ trong hay ngoài nước, đều được quản lý và bảo vệ theo pháp luật. Đặc biệt, ưu tiên hàng đầu là bảo vệ di sản có nguy cơ mai một, các di tích lịch sử – văn hóa quan trọng, và di sản của cộng đồng dân tộc thiểu số ở miền núi, biên giới, hải đảo. Những di sản này không chỉ là tài sản quốc gia mà còn là giá trị văn hóa vô giá, đại diện cho bản sắc dân tộc trên trường quốc tế.
Một trong những điểm nổi bật của Luật là chính sách huy động nguồn lực xã hội để bảo vệ di sản văn hóa. Nhà nước đóng vai trò chủ đạo, nhưng không đơn thuần dựa vào ngân sách, mà còn khuyến khích sự tham gia của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Các hoạt động ưu tiên như bảo vệ di sản được UNESCO ghi danh, phát huy giá trị tiếng nói và chữ viết của các dân tộc thiểu số, hay bảo tồn các di tích quốc gia đặc biệt xuống cấp nghiêm trọng đều được chú trọng trong chính sách này.
Ngày 23 tháng 11 hàng năm, theo quy định mới, sẽ trở thành Ngày Di sản văn hóa Việt Nam. Đây là dịp tôn vinh giá trị của di sản và đồng thời nhắc nhở trách nhiệm của mọi người dân trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc. Bên cạnh đó, việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa được coi là một sáng kiến quan trọng, tạo nguồn tài chính bổ sung từ viện trợ, tài trợ và các nguồn hợp pháp khác để hỗ trợ các hoạt động bảo tồn và phục hồi di sản văn hóa.
Luật cũng đặt ra những quy định nghiêm ngặt đối với hành vi xâm phạm di sản. Từ việc chiếm đoạt, làm sai lệch yếu tố gốc cấu thành di tích, đến việc phổ biến sai lệch nội dung di sản văn hóa phi vật thể, tất cả đều bị nghiêm cấm. Bên cạnh đó, các hoạt động kinh doanh, trao đổi di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia không có nguồn gốc hợp pháp cũng bị xử lý nghiêm nhằm bảo vệ tính nguyên gốc và giá trị của các di sản này.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ là cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm chính trong việc quản lý nhà nước về di sản văn hóa. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương được yêu cầu để đảm bảo các quy định của Luật đi vào thực tiễn một cách hiệu quả. Những nỗ lực này nhằm đảm bảo rằng mỗi di sản văn hóa được bảo tồn và phát huy giá trị một cách thiết thực trong cuộc sống hiện đại.
Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2025, mở ra một chương mới trong hành trình bảo vệ và phát triển văn hóa của Việt Nam. Đây không chỉ là bước tiến lớn về mặt pháp lý, mà còn là sự khẳng định mạnh mẽ về cam kết của đất nước đối với việc bảo tồn những giá trị quý báu mà tổ tiên đã để lại.
Hoàng Anh
