Mảng kiến tạo Ấn Độ có thể đang bong thành hai mảnh khi trượt dưới mảng Á Âu và tách đôi Tây Tạng trong quá trình đó.
Tây Tạng có thể chịu ảnh hưởng từ hoạt động của mảng kiến tạo Ấn Độ. Ảnh: Smart Water Magazine
Tây Tạng có thể đang tách làm đôi bên dưới dãy Himalaya nhô cao, với các mảnh thuộc mảng kiến tạo lục địa bật ra như nắp hộp thiếc, theo nghiên cứu mới công bố tại hội nghị thường niên của Liên đoàn Địa vật lý Mỹ, Live Science hôm 16/1 đưa tin. Điều này cho thấy địa chất bên dưới dãy núi cao nhất thế giới có thể phức tạp hơn nhiều so với suy đoán trước đây.
Dãy Himalaya phát triển bởi hai mảng kiến tạo lục địa là mảng Ấn Độ và mảng Á Âu đang va chạm bên dưới dãy núi khổng lồ này. Trong các trường hợp, khi mảng kiến tạo lục địa và đại dương va chạm, mảng đại dương đặc hơn sẽ trượt xuống bên dưới mảng lục địa nhẹ hơn trong quá trình mang tên hút chìm. Tuy nhiên, khi hai mảng kiến tạo lục địa đặc như nhau va chạm, giống trường hợp bên dưới dãy Himalaya, việc dự đoán mảng nào nằm dưới không đơn giản. Các nhà khoa học địa chất vẫn không biết chính xác điều gì đang xảy ra ở Tây Tạng.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng mảng Ấn Độ có thể trượt xuống dưới mảng Á Âu mà không chìm sâu vào lớp phủ, nhiều người khác suy đoán có thể phần sâu hơn của mảng Ấn Độ đang hút chìm, trong khi phần phía trên chèn vào Tây Tạng. Nghiên cứu mới chỉ ra đáp án có thể là cả hai giả thuyết. Nhóm nghiên cứu tìm thấy bằng chứng mảng Ấn Độ đang hút chìm, nhưng nó bị méo và tách rời trong quá trình đó, với nửa trên bị phân lớp và bong ra.
Để hiểu rõ hơn điều gì xảy ra bên dưới Tây Tạng, các nhà nghiên cứu đến từ Trung Quốc và Mỹ xem xét sóng động đất truyền qua lớp vỏ ở khu vực hai mảng kiến tạo va chạm. Họ dựng lại hình ảnh từ sóng động đất, hé lộ nứt vỡ ở mảng Ấn Độ. Tại nhiều nơi, phần dưới của mảng Ấn Độ sâu 200 km. Ở những nơi khác, độ sâu chỉ khoảng 100 km, chứng tỏ một phần mảng kiến tạo đang bong ra.
Nghiên cứu trước đây công bố năm 2022 trên tạp chí PNAS cũng chỉ ra nhiều đồng vị của khí heli từ các giếng địa nhiệt trong vùng. Một đồng vị heli là helium-3 được tìm thấy trong đá ở lớp phủ, trong khi hỗn hợp chứa nồng độ heli-3 thấp hơn nhiều khả năng đến từ lớp vỏ. Bằng cách lập bản đồ đồng vị heli ở nhiều giếng, các nhà nghiên cứu phát hiện ranh giới nơi hai mảng kiến tạo gặp nhau nằm ở phía bắc dãy Himalaya.
Nghiên cứu mới cũng xác định những khu vực có nguy cơ động đất gia tăng dọc theo ranh giới mảng kiến tạo, dù nhóm nghiên cứu chưa hiểu đầy đủ hoạt động nứt vỡ và biến dạng sâu bên trong lớp vỏ dẫn tới tích tụ áp lực tại mặt đất như thế nào.
An Khang (Theo Live Science)
