Lưu giữ khoảnh khắc lịch sử

(Báo Quảng Ngãi)- Với lòng tâm huyết và trách nhiệm, những người nhiếp ảnh đã lưu giữ nhiều hình ảnh ghi lại khoảnh khắc lịch sử của quê hương Quảng Ngãi rất có giá trị.

Tỉnh lỵ Quảng Ngãi được chọn đặt ở vị trí hiện nay là vào năm Đinh Mão 1807  (Gia Long năm thứ 6), hoàn thành xây dựng bằng đá ong năm Ất Hợi 1815 (Gia Long năm thứ 14), nhưng bấy giờ chỉ mới là “thành”, tức mang chức năng hành chính, quân sự, về cơ bản chưa có “thị”, chưa mang chức năng trung tâm kinh tế . Đến thời Pháp xâm lược, năm 1885 tỉnh thành Quảng Ngãi là nơi các thủ lĩnh Cần vương Lê Trung Đình, Nguyễn Tự Tân đưa Hương binh về đánh chiếm, trở thành Cuộc khởi nghĩa Cần vương sớm nhất Trung Kỳ, nhanh chóng thắng lợi nhưng cũng nhanh chóng thất bại do sự phản bội của Nguyễn Thân. Nguyễn Tự Tân bị giết, Lê Trung Đình bị tống giam trong thành, sau bị xử chém. Năm 1908, các thủ lĩnh Duy Tân hội cũng bị thực dân Pháp bắt tống giam trong thành qua vụ “cự sưu khất thuế” nổ ra rầm rộ ở Quảng Ngãi, nông dân khắp nơi trong tỉnh kéo về vây chặt tỉnh thành, đưa ra yêu sách và nhiều người bị bắn chết. Sau khi Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi ra đời, cao trào cách mạng 1930 - 1931 rầm rộ khắp nơi trong tỉnh, thực dân Pháp và phong kiến bù nhìn bắt giam nhiều chiến sĩ cộng sản tại tỉnh thành Quảng Ngãi. Lúc bấy giờ đã có máy ảnh, nhưng chưa thấy có hình ảnh ghi lại những sự kiện lịch sử lớn như vậy.

Nhân dân huyện Bình Sơn, Sơn Tịnh xuống đường cùng bộ đội tiến vào TX.Quảng Ngãi năm 1975. Ảnh: TƯ LIỆU

Cho đến năm 1934 thời Pháp thuộc, đô thị Quảng Ngãi được quy hoạch lần đầu tiên bằng dụ số 23 của vua Bảo Đại. Đến trước năm 1945, sự phát triển muộn của đô thị Quảng Ngãi người ta có thể đọc thấy khá cụ thể trong bộ tiểu thuyết "Tuấn chàng trai đất Việt" của Nguyễn Vỹ, trong sách có một ít hình vẽ phác họa, không thấy những bức ảnh. Đến Cách mạng Tháng Tám 1945 ở Quảng Ngãi, các bức ảnh về tỉnh lỵ đã xuất hiện. Bức ảnh chụp ở trước trụ sở Bưu điện tỉnh ngày nay đúng vào ngày 2/9/1945, chụp cuộc mít-tinh của người Quảng Ngãi, chào mừng Cách mạng Tháng Tám thành công và Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập. Ta thấy cuộc mít-tinh ở đây có đông người tham gia, với pa-nô, khẩu hiệu trên tay. Phía sau bức ảnh, ở đằng xa nổi lên hình tháp nước (nay vẫn còn) và một căn nhà lầu nổi cao, được người bấy giờ giải thích là rạp chiếu bóng Nguyễn Thắng Toại (nay không còn). Bấy giờ nhà bưu điện (nhà dây thép) vẫn còn nằm trong khu vực nội thành (đối diện với trụ sở Tỉnh ủy hiện nay) nên không có trong bức ảnh.

Một bức ảnh cũng rất quý còn lưu giữ được là ảnh về cuộc triển lãm “Quảng Ngãi giành chính quyền” vào ngày 15 tháng Chạp năm Ất Dậu (tức 17/1/1946) tại tỉnh lỵ Quảng Ngãi. Về địa điểm cụ thể, có người nói là tại đình làng Chánh Lộ (khu vực ngã tư Quang Trung và Hùng Vương, TP.Quảng Ngãi ngày nay), có người nói tại Hành cung (tòa nhà dành cho vua nghỉ ngơi khi đi kinh lý, xây từ thuở xưa), tức khoảng gần nhà khách T50 hiện nay. Cả hai tòa nhà này đều không còn nên khó xác định cụ thể, nhưng rõ ràng bức ảnh cho thấy một kiến trúc khá hoành tráng, với các cột hiên được chạm rồng, số người dự đông, và còn đọc được các con chữ về triển lãm ghi bên trên: “Phòng triển lãm”, “Công nhân Cứu quốc”, “Lê T Đình, ngày 15.12. Ất Dậu”. Lê Trung Đình là tên tỉnh ở thời điểm này.

Trải qua 30 năm kháng chiến, nhất là trong kháng chiến chống Mỹ, máy ảnh có nhiều hơn trong đời sống hằng ngày. Ở tỉnh lỵ có một vài tiệm ảnh, trên chiến khu kháng chiến vùng núi có một ít cán bộ thông tin được trang bị máy ảnh. Trong đời sống thì máy ảnh dùng để chụp ảnh làm thẻ căn cước, chụp kỷ niệm gia đình, chụp lễ cưới, một số người chụp phong cảnh, một số hình ảnh chụp cán bộ cách mạng hoạt động, chiến đấu. Tuy vậy, giá máy ảnh rất đắt, làm ảnh phim phải qua các công đoạn chụp như tráng phim, rửa ảnh... nên không phổ biến. Điều đáng quý là trong dịp giải phóng tỉnh Quảng Ngãi vào 24/3/1975 đã có một số hình ảnh về khoảnh khắc lịch sử này. Có bức ảnh chụp trụ sở “Bộ chỉ huy Cảnh sát Quốc gia Quảng Ngãi” (của chính quyền Sài Gòn) mới được tiếp quản, với lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng đã được treo lên. Có bức ảnh về đống súng AR15 của quân đội Sài Gòn tháo chạy bỏ lại. Có bức ảnh về lực lượng quần chúng tiến về tỉnh lỵ. Tất cả đều khơi gợi những khoảnh khắc lịch sử không gì thay thế. Việc lưu giữ những hình ảnh này thể hiện ý thức trân trọng đối với các thời khắc lịch sử của quê hương.

CAO CHƯ 

TIN, BÀI LIÊN QUAN:

 

Nguồn: https://baoquangngai.vn/quang-ngai-que-minh/202503/luu-giu-khoanh-khac-lich-su-d2f1d2e/