Có một loại rau “lạ” mọc đầy ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam, được nhiều người ở nước ngoài “săn lùng” mặc dù giá đắt đỏ.
Cây xoan hôi có tên khoa học là Toona sinensis (A. Juss) Roem, cao từ 20 – 30 mét, tán hình ô, vỏ có mùi hăng như tỏi, lá kép lông chim, cụm hoa màu trắng, quả hình bầu dục hoặc gần hình trứng màu nâu bóng.
Mầm non của cây xoan hôi (hay còn gọi là hương xuân, tông dù) đang rất được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng, mua về ăn như một loại rau.
Cây xoan hôi mọc tự nhiên ở nhiều tỉnh biên giới phía Bắc nước ta như Lai Châu, Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Thái Nguyên, Lạng Sơn… và các tỉnh phía Nam Trung Quốc. Đây là loại cây ưa sáng, tốc độ sinh trưởng nhanh, rụng lá về mùa khô; ra hoa từ tháng 5 đến tháng 7, quả chín khoảng tháng 10 – 12.
Theo trang Sohu, tại Trung Quốc, cây xoan hôi được trồng rất phổ biến ở các tỉnh Tứ Xuyên, An Huy, Thiểm Tây, Vân Nam… Người dân địa phương trồng cây xoan hôi chỉ để hái mầm bán.
Lý do loại rau mầm này đắt đỏ là bởi khi ăn có mùi thơm rất đặc biệt, và chỉ có thể ăn được vào mùa xuân, vì nếu để qua mùa xuân thì mùi vị của nó sẽ không còn được như trước, cũng có thể nói là không ăn được nữa. Bởi vậy, người Trung Quốc mới có câu: “Trước cơn mưa, mầm cây xoan hôi mềm như tơ; sau cơn mưa, mầm cứng như gỗ”.
Loại rau dại lên tầm “đặc sản”.
Đặc biệt, giá trị dinh dưỡng của hương xuân cao hơn những loại rau khác, chúng chứa rất nhiều chất xơ, nếu ăn thường xuyên sẽ rất tốt cho cơ thể. Mầm rau hương xuân có công dụng như thanh nhiệt, giải độc, cầm máu, diệt khuẩn, trị viêm ruột. Phát hiện gần đây về loài rau này còn cho thấy nó có tác dụng giảm lượng đường trong máu, rất có lợi cho sức khỏe.
Bên cạnh đó loại rau này rất giàu vitamin C, vitamin A, vitamin E, axit folic và các vitamin khác, cũng như protein, canxi, phốt pho, sắt và các khoáng chất khác.
Loại rau xoan hôi có ngọn mùi thơm nhẹ như tỏi, lá kép lông chim, chúng mọc nhiều ở các tỉnh biên giới phía Bắc nước ta.
Theo trang tin Sohu của Trung Quốc, vài năm trước, mầm cây xoan hôi đã được bán ở nước này với giá không hề rẻ, khoảng 140 NDT/kg (480.000 VNĐ/kg); nhưng từ năm ngoái đến nay, chúng được bán với giá cao hơn, khoảng 180 NDT/kg (625.000 VNĐ/kg). Đáng chú ý với giá khoảng 180 NDT/kg cũng không phải là đắt nhất. Đặc biệt ở một chợ rau ở đường Nam Kinh (Thượng Hải), mầm cây xoan hôi ở đây được bán với giá 240 NDT/kg (820.000 VNĐ/kg).
Do quý hiếm và giá đắt đỏ nên mầm cây xoan hôi không phải dành cho số đông, người tiêu dùng Trung Quốc thường chỉ mua với số lượng ít về ăn thử.
Mầm non của xoan hôi màu hơi nâu đỏ có giá rất đắt đỏ. Còn mầm xoan hôi màu xanh rẻ hơn nhiều cũng vì mùi vị khi chế biến lên không ngon bằng.
Để đảm bảo sức khỏe trước khi chế biến thành món ăn, buộc phải ngâm mầm cây xoan hôi trong nước muối.
Mặc dù loại rau này tốt cho sức khỏe tuy nhiên lượng nitrat có chứa trong lá xoan hôi cũng nhiều, đặc biệt ở các lá già, ăn vào có thể gây ngộ độc cho cơ thể. Bởi vậy, trước khi dùng ngọn xoan hôi đỏ để làm món ngon cần có bước sơ chế trước để loại bỏ nitrat.
Do đó, trước khi nấu, ngâm mầm lá xoan hôi vào nước muối loãng và chần qua nước sôi. Làm như vậy vừa loại bỏ được độc tố lại giữ được hương vị tươi ngon của rau.
Cũng có quan điểm cho rằng, chần rau sẽ làm mất vị ngon. Nếu bạn không muốn chần qua nước sôi thì sẽ phải bóp với muối trắng nhiều lần và ngâm với nước muỗi loãng, sau đó mới chế biến món ăn.
