Giải Nobel Hóa học 2024 dành cho ba nhà khoa học với công trình nghiên cứu về protein

Nhà hóa học David Baker giành giải Nobel Hóa học với kỳ tích gần như không thể là đã thiết kế ra một loại protein hoàn toàn mới vào năm 2003 và kể từ đó, nhóm nghiên cứu của ông đã tạo ra những loại protein sáng tạo liên tiếp, bao gồm các protein có thể được sử dụng làm dược phẩm, vắc xin, vật liệu nano và cảm biến nhỏ.

Trong khi đó, hai nhà khoa học Hassabis và Jumper đã tạo ra mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) có tên là AlphaFold2 vào năm 2020. Với sự trợ giúp của nó, họ đã có thể dự đoán cấu trúc phức tạp của hầu như tất cả 200 triệu protein mà các nhà nghiên cứu đã xác định được.

Kể từ khi đột phá, AlphaFold2 đã được hơn hai triệu người từ 190 quốc gia sử dụng. Trong số vô vàn các ứng dụng khoa học, các nhà nghiên cứu hiện có thể hiểu rõ hơn về khả năng kháng kháng sinh và tạo ra hình ảnh các enzyme có thể phân hủy nhựa. Những khám phá này có tiềm năng rất lớn.

David Baker sinh năm 1962 tại Seattle, Washington, Mỹ. Năm 1989, ông là tiến sĩ tại Đại học California. Hiện ông là giáo sư tại Đại học Washington.

Demis Hassabis sinh năm 1976 tại London, Vương quốc Anh. Nawm 2009, ông là tiến sĩ tại Đại học College London, Vương quốc Anh. Hiện ông là CEO của Google DeepMind tại Anh.

John M. Jumper sinh năm 1985 tại Little Rock, Arkansas, Mỹ. Năm 2017, ông là tiến sĩ tại Đại học Chicago. Hiện ông là nhà khoa học nghiên cứu cao cấp tại Google DeepMind ở Anh.

David Baker cho biết ông “vô cùng vinh dự” khi đã có thể “sánh vai cùng những người khổng lồ”.

Ông cho biết các đồng nghiệp “đã chỉ ra những dấu hiệu cho thấy thiết kế protein là khả thi” và những người khác đã giúp ông trong việc thiết kế protein. “Vì vậy, tôi muốn nói rằng tôi thực sự được truyền cảm hứng sâu sắc từ những người khác trong lĩnh vực này và những người mà tôi đã làm việc cùng”.

Khi được hỏi về loại protein yêu thích, David Baker cho biết: “Tôi thích tất cả các loại protein, nhưng có một loại mà chúng tôi đã thiết kế trong thời kỳ đại dịch để chống lại virus corona, và tôi rất hào hứng với ý tưởng một loại thuốc xịt mũi làm từ các protein thiết kế nhỏ có thể chống lại tất cả các loại virus có thể gây đại dịch”. Ông nói thêm rằng đó là một loại protein hoàn toàn mới, được thiết kế mới. 

Heiner Linke, Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học, cho biết Demis Hassabis và John Jumper từ lâu đã mơ ước dự đoán được cấu trúc ba chiều của protein.

“Bốn năm trước vào năm 2020, Demis Hassabis và John Jumper đã giải được mã bằng cách khéo léo sử dụng trí tuệ nhân tạo. Họ đã có thể dự đoán cấu trúc phức tạp của hầu như bất kỳ loại protein nào đã biết trong tự nhiên”, Linke cho biết.

“Một giấc mơ khác của các nhà khoa học là xây dựng các protein mới để học cách sử dụng công cụ đa năng của thiên nhiên cho mục đích của riêng chúng ta. Đây là vấn đề mà David Baker đã giải quyết”, ông nói thêm. “Ông đã phát triển các công cụ tính toán hiện cho phép các nhà khoa học thiết kế các protein mới ngoạn mục với hình dạng và chức năng hoàn toàn mới, mở ra những khả năng vô tận mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại”.

Năm ngoái, giải Noel Hóa học đã được trao cho ba nhà khoa học vì công trình nghiên cứu về chấm lượng tử – những hạt nhỏ chỉ có đường kính vài nanomet, có thể phát ra ánh sáng màu rất sáng và có ứng dụng trong đời sống hàng ngày bao gồm điện tử và hình ảnh y tế.

Hoài Phương (theo Reuters, AP, X/The Nobel Prize)