Những con bão bụi khổng lồ bắt nguồn từ sai lầm trong canh tác nông nghiệp khiến hàng triệu người dân Mỹ phải bỏ nhà bỏ đất trong thập niên 1930.
Cơn bão bụi ập tới Stratford, Texas năm 1935. Ảnh: Universal History Archive
Dust Bowl là sự kiện xảy ra ở vùng đồng bằng ở phía nam nước Mỹ, nơi những cơn bão bụi nghiêm trọng hoành hành trong đợt hạn hán vào thập niên 1930. Khi gió mạnh và bụi mù mịt tràn qua khu vực từ Texas tới Nebraska, người dân và gia súc bị giết chết, mùa màng thất thu khắp cả vùng. Dust Bowl khiến tác động kinh tế của thời kỳ Đại suy thoái thêm trầm trọng, đẩy nhiều gia đình chăn nuôi phải di cư để tìm kiếm việc làm và điều kiện sống tốt hơn, theo History.
Sự kiện Dust Bowl do một số yếu tố kinh tế và nông nghiệp gây ra, bao gồm chính sách đất đai của liên bang, thay đổi trong thời tiết vùng miền, kinh tế trang trại. Sau cuộc nội chiến, hàng loạt đạo luật đất đai liên bang khuyến khích người dân khai khẩn về hướng tây thông qua nông trại ở vùng Đại bình nguyên Bắc Mỹ. Đạo luật Homestead năm1862 cấp cho những người định cư 65 hecta đất công, theo sau là đạo luật Kinkaid năm 1904 và đạo luậtHomestead mở rộng năm 1909. Những đạo luật này dẫn tới lượng lớn nông dân mới ít kinh nghiệm đổ xô tới vùng Đại bình nguyên.
Nhiều người định cư trong giai đoạn cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 này sống với một ngộ nhận. Người định cư, nhà đầu cơ đất, chính trị gia và thậm chí vài nhà khoa học cho rằng trang trại và nông nghiệp sẽ ảnh hưởng tới khí hậu của vùng Đại bình nguyên bán khô cằn theo hướng có lợi cho việc gieo trồng. Nhiều năm ẩm ướt khiến quan niệm sai lầm về sinh khái trên càng thêm sâu sắc, khiến người dân trồng trọt ngày càng nhiều trên đất rìa mà nước tưới tiêu không thể chảy đến.
Giá lúa mỳ tăng vào thập niên 1910 và 1920 cùng với nhu cầu lúa mỳ cao từ châu Âu trong Thế chiến I thôi thúc nông dân cày xới hàng triệu hecta đất đồng cỏ bản xứ để trồng lúa, ngô và nhiều hoa màu khác. Nhưng khi nước Mỹ tiến vào thời kỳ Đại suy thoái, giá lúa mỳ lao dốc. Trong cơn tuyệt vọng, nông dân cày xới càng nhiều đất đồng cỏ hơn để thu hoạch hoa màu và hòa vốn.
Mùa màng bắt đầu thất thu khi hạn hán bắt đầu vào năm 1931, để lộ những mảnh đất trang trại bị xới tung đến trơ trụi. Không có cỏ thảo nguyên rễ sâu cố định đất tại chỗ, đất cát bị thổi bay. Đất xói mòn dẫn tới nhiều cơn bão bụi khổng lồ tàn phá kinh tế, đặc biệt là ở đồng bằng phía nam. Sự kiện Dust Bowl hay còn gọi là “Những năm 30 đen tối” bắt đầu năm 1930 và kéo dài khoảng một thập kỷ, nhưng tác động kinh tế dài hạn của nó tới khu vực còn lưu lại lâu hơn. Hạn hán nghiêm trọng xảy ra ở vùng Trung tây và phía nam Đại bình nguyên vào năm 1930. Bão bụi hoành hành vào năm 1931. Một loạt năm hạn hán sau đó càng làm thảm họa môi trường thêm nghiêm trọng.
Năm 1934, ước tính 14 triệu hecta đất trồng trọt trước đây trở nên không thể gieo trồng, trong khi 50 triệu hecta đất khác, bằng 3/4 diện tích bang Texas, nhanh chóng mất lớp đất mặt. Mưa thường xuyên quay trở lại khu vực vào cuối năm 1939, kết thúc sự kiện Dust Bowl. Tuy nhiên, dân số sụt giảm ở những quận chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, nơi giá trị nông nghiệp của đất đai không thể phục hồi tới tận thập niên 1950.
Trong suốt thời kỳ Dust Bowl, bão bụi lớn hay còn gọi là “bão đen” tràn qua Đại bình nguyên. Một số cuốn theo lớp đất mặt từ Texas và Oklahoma đi xa tới tận miền đông như Washington, D.C. và New York, khiến bụi bao trùm những con tàu trên Đại Tây Dương. Đám mây bụi làm bầu trời tối sầm, đôi khi kéo dài vài ngày. Ở nhiều nơi, bụi trôi dạt như tuyết và dân cư phải dọn bằng xẻng. Bụi lọt qua khe nứt vào nhà cửa, bám vào thức ăn, đồ đạc và da người. Một số người dân mắc bệnh “viêm phổi bụi”, bị đau ngực và khó thở. Nhà chức trách chưa biết chính xác bao nhiêu người chết do chứng bệnh này nhưng ước tính từ hàng trăm tới hàng nghìn người.
Ngày 11/5/1934, một cơn bão bụi cao tới 3,2 km di chuyển 3.200 km tới bờ đông, bao trùm nhiều công trình như tượng Nữ thần Tự do và điện Capitol. Cơn bão bụi tồi tệ nhất xảy ra vào ngày 14/4/1935. Các trang tin gọi đó là ngày Chủ nhật đen tối. Một bức tường cát và bụi sừng sững hình thành từ Panhandle, Oklahoma và lan rộng sang miền đông. Ước tính 3 triệu tấn đất mặt bị cuốn bay khỏi Đại bình nguyên chỉ trong ngày Chủ nhật đó.
Tổng thống Franklin D. Roosevelt áp dụng một số biện pháp để giúp đỡ nông dân nghèo mất nơi ở. Ông cũng giải quyết vấn đề suy thoái môi trường gây ra sự kiện Dust Bowl. Các chương trình của chính phủ kêu gọi nông dân trồng cây chắn gió ở những trang trại trên khắp vùng Đại bình nguyên. Cơ quan chính phủ cũng phát triển và xúc tiến nhiều kỹ thuật trang trại mới để đối phó vấn đề xói mòn đất. Khoảng 2,5 triệu người rơi khỏi các bang bị ảnh hưởng bởi Dust Bowl như Texas, New Mexico, Colorado, Nebraska, Kansas và Oklahoma trong thập niên 1930. Đây là một trong những cuộc di cư lớn nhất trong lịch sử Mỹ.
An Khang (Theo Business Insider)
