Ẩm thực Việt không chỉ đa dạng mà còn rất tinh tế đã và đang trở thành những đại sứ lan tỏa bản sắc văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, trên hành trình khẳng định, lan tỏa ẩm thực Việt vẫn còn nhiều vướng mắc. Chẳng hạn như câu chuyện an toàn vệ sinh thực phẩm nhiều năm qua vẫn luôn là vấn đề nhức nhối, hay nhiều hình ảnh đã để lại những ấn tượng xấu trong lòng thực khách trong và ngoài nước. Chưa kể, việc tổ chức các lễ hội, Festival về ẩm thực tràn lan đang để lại nhiều ý kiến trái chiều. Tuy nhiên, không thể phủ nhận thời gian qua ẩm thực Việt đã có những bước tiến dài.
Ông Nguyễn Xuân Quỳnh, Tổng thư ký Liên chi Hội Đầu bếp Việt Nam cho rằng, ẩm thực Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Phải làm thế nào để duy trì, phát huy mạnh hơn nữa nền ẩm thực của nước nhà, càng ngày càng bay lên cao. Thông tin về ẩm thực Việt Nam không chỉ lan tỏa mạnh mẽ ở trong nước mà trên thế giới cũng đang trên con đường phát triển mạnh mẽ và được bạn bè đánh giá rất cao.
Những năm qua, ẩm thực Việt đã có một bước tiến vươn tầm quốc tế với hàng loạt giải thưởng. Giải thưởng Ẩm thực Thế giới – sáng kiến toàn cầu đã tôn vinh Hà Nội là “Điểm đến thành phố ẩm thực mới nổi tốt nhất châu Á năm 2023”. Năm 2022, Việt Nam cũng vượt qua nhiều nước trong khu vực như Trung Quốc, Malaysia, Singapore, Hàn Quốc, Thái Lan… để trở thành “Điểm đến ẩm thực tốt nhất châu Á” tại Giải thưởng Ẩm thực thế giới. Tháng 6/2023, cẩm nang ẩm thực nổi tiếng thế giới Michelin Guide đã gắn sao cho 4 nhà hàng Việt Nam, trong đó có 3 nhà hàng tại Hà Nội và 1 nhà hàng tại TP.HCM.
Ngoài ra, nhiều tạp chí, chuyên trang du lịch ẩm thực nổi tiếng thế giới cũng dành những lời khen cho các món ngon của Việt Nam. Năm 2023 TasteAtlas – trang thông tin chuyên về ẩm thực nổi tiếng thế giới đã xếp Việt Nam ở vị trí thứ 6 trong các nền ẩm thực của Châu Á; xếp thứ 20 nền ẩm thực tuyệt vời của thế giới. TasteAtlas cũng đưa ra 5 món ăn tiêu biểu nhất của Việt Nam, gồm bánh mỳ, phở, chả giò, bò kho, bún bò Huế; 5 sản phẩm (về ẩm thực) tiêu biểu là cà phê đá, nước mắm Phú Quốc, cà phê Việt Nam, cà phê trứng và chả lụa.
Chuyên trang du lịch Traveller của Australia cũng đã đề xuất bánh cuốn của Việt Nam là một trong 10 món ăn hấp dẫn mà du khách cần thưởng thức trong năm 2023. Chuyên trang du lịch Travel and Leisure của Mỹ vinh danh Việt Nam là điểm đến có nền ẩm thực hàng đầu châu Á trong danh sách Bucket List Places in Asia năm 2023, đặc biệt là ẩm thực đường phố.
Ẩm thực được coi là cầu nối giữa các quốc gia trên thế giới. Văn hóa ẩm thực nếu quốc gia nào có thế mạnh về ẩm thực thì họ rất thành công trong phát triển thương hiệu quốc gia. Tập trung phát triển ẩm thực theo một lộ trình rõ ràng thì đây là một trong những cách nhanh nhất để giới thiệu văn hóa, đất nước, con người tới bạn bè quốc tế. Giá trị văn hóa ẩm thực có sức lan tỏa nhanh và rộng. Nhiều người nước ngoài chưa từng đến Việt Nam nhưng cũng đã biết đến ẩm thực Việt Nam ở chính quê hương của họ. Văn hóa ẩm thực là một phần không thể thiếu tạo nên thương hiệu quốc gia.
Tuy nhiên, cùng với những dấu ấn và kết quả đáng khích lệ cũng còn nhiều thách thức. Theo ông Nguyễn Xuân Quỳnh, cần phải có sự đầu tư xứng tầm, bởi vì nếu không thì rõ ràng là rất khó. Phải làm từ trên xuống dưới, định hướng như thế nào, triển khai như thế nào, tiêu chuẩn hóa như thế nào… rất nhiều việc phải làm trong ngành ẩm thực. Khi mà chúng ta chưa chuẩn hóa được thì đấy là thách thức và cần phải làm càng sớm càng tốt. Khi chuẩn hóa thì mới có cái mà so sánh, còn nếu không thì chỉ là bộc phát và không có định hướng. Muốn phát triển được như Thái Lan, Ấn Độ, Nhật Bản thì chúng ta phải làm bài bản và phải có sự đầu tư thì sẽ có được vị trí xứng đáng.
Du khách khi đến với một vùng đất, đất nước, ngoài việc chiêm ngưỡng những cảnh quan, tìm hiểu về lịch sử thì ẩm thực cũng là điều mà họ muốn khám phá. Chính vì thế, rất cần phải định vị cho ẩm thực Việt Nam trên bản đồ ẩm thực thế giới. Muốn khẳng định mình trên bản đồ ẩm thực thế giới, ẩm thực Việt Nam cần phải chứng minh được những giá trị thuộc về bản sắc văn hóa. Bởi từ bản sắc văn hóa, ẩm thực sẽ có nhiều con đường để phát triển. Đây cũng là cách để phát triển ẩm thực Việt theo hướng bền vững.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy ban thường trực, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc Hội cho rằng, có rất nhiều cách để quảng bá, tìm vị thế cho ẩm thực Việt, tuy nhiên quan trọng nhất phải là xây dựng được thương hiệu. “Chúng ta cũng phải nghĩ đến việc đệ trình UNESCO ghi danh danh di sản của chúng ta về ẩm thực, như phở chẳng hạn. Việc ghi danh di sản là món ăn có tác động kinh tế, xã hội rất lớn và điều đó giúp cho chúng ta phát triển kinh tế xã hội từ thương hiệu đó. Tức là chúng ta không chỉ dừng lại ở một thương hiệu nhỏ nữa. Chúng ta cũng cần nghĩ thương hiệu cho một thành phố về ẩm thực”.
Văn hóa ẩm thực sẽ là “mỏ vàng” để phát triển du lịch nói riêng, quảng bá văn hóa quốc gia với bạn bè quốc tế nói chung. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn phải là khẳng định và tạo được thương hiệu cho ẩm thực Việt. Để làm được điều này không chỉ tạo ra những món ăn có hương vị tinh tế, độc đáo mà bên cạnh đó những yếu tố khác như đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, thái độ phục vụ… cũng phải giải quyết triệt để. Đặc biệt, cần có sự phối hợp nhịp nhàng, xuyên suốt từ các cơ quan quản lý tới cộng đồng xã hội, cũng như cần thiết phải có một chính sách đủ khuyến khích cộng đồng cũng như đội ngũ đầu bếp. “Nghề bếp cần phải được chú trọng, phải được đánh giá cao. Cần có những chính sách phù hợp để phát triển nghề bếp tương xứng với nhu cầu và yêu cầu của xã hội. Nên quan tâm về chất lượng đào tạo cũng như các chế độ về nghề để vinh danh nghề bếp trong một kỷ nguyên mới phát triển ẩm thực” – ông Nguyễn Xuân Quỳnh nhấn mạnh.
Việt Nam lâu nay luôn được đánh giá là một trong những điểm đến ẩm thực nổi tiếng thế giới. Thế nhưng, chúng ta vẫn chưa khai thác hết thế mạnh và tiềm năng để tăng tính cạnh tranh, thu hút du khách. Đã đến lúc nước ta khẳng định vị thế cho ẩm thực Việt với hơn 3.000 món ăn, đa dạng và đặc sắc không thua kém những kinh đô ẩm thực thế giới như Thái Lan, Trung Quốc… Chúng ta đã có những tiền để cơ bản để có thể cất cánh nhanh hơn dựa trên nội lực của mình. Việt Nam đã trở thành điểm đến ẩm thực được Michelin Guide lựa chọn vào năm 2023 sau khi Malaysia có vinh dự này năm 2022. Với việc trao những “ngôi sao” hi vọng, Michelin đã góp phần giúp ẩm thực Việt chuyển mình đáng kể để từng bước chinh phục một vị thế mới.
