ประวัติจังหวัดลาวไก

ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 การเคลื่อนไหวต่อสู้ของชาวลาวไกเริ่มคลี่คลายลงชั่วคราว ในเอกสาร “Lao Cai Monograph” ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2429 ถึง พ.ศ. 2432 ได้มีการบันทึกไว้อย่างละเอียดถี่ถ้วนถึง 2 หัวข้อ คือ “เหตุการณ์ทางทหาร” และ “สงคราม” แต่ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2443 ถึง พ.ศ. 2454 มีการกล่าวถึงหัวข้อ “การก่อสร้างถนน” “การค้า” “โรงเรียน” “การก่อสร้าง”… มากกว่า สถานการณ์ในพื้นที่ลาวไกและบริเวณชายแดนลาวไก-ยูนนานเริ่มคลี่คลายลง นี่เป็นเงื่อนไขให้นักล่าอาณานิคมชาวฝรั่งเศสเปลี่ยนจากการปกครองโดยทหารมาเป็นการปกครองโดยพลเรือน โดยก่อตั้งจังหวัดลาวไกขึ้น

ดังนั้น การจะเปลี่ยนลาวไกให้เป็นจังหวัดพลเรือน จำเป็นต้องเริ่มต้นจากสถานการณ์ที่ค่อนข้างมั่นคงของลาวไก แต่เป็นเพียงเงื่อนไขรองเท่านั้น เงื่อนไขที่สำคัญกว่าก็คือทำเลที่ตั้งของลาวไกต้องกลายเป็นพื้นที่ยุทธศาสตร์ โดยทำหน้าที่เป็นประตูสู่จีนสำหรับนักล่าอาณานิคมชาวฝรั่งเศส นับตั้งแต่มีการเปิดตัวแผนการแสวงประโยชน์จากอาณานิคมฉบับแรก สถานะของลาวไกก็ได้รับการยกระดับให้ดียิ่งขึ้น

ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2440 สภาสูงสุดอินโดจีนตกลงที่จะสร้างทางรถไฟจากไฮฟองไปยังฮานอย ขึ้นไปยังลาวไก และไปยังยูนนาน - จีน เมื่อวันที่ 14 กันยายน พ.ศ. 2441 สภาสูงสุดอินโดจีนได้ตัดสินใจว่าเส้นทางไฮฟอง - ฮานอย - เหล่าไกไปยังยูนนานเป็นหนึ่งในเส้นทางที่มีความสำคัญสำหรับการลงทุนและการก่อสร้าง ด้วยการเริ่มก่อสร้างทางรถไฟสายไฮฟอง-ฮานอย-ลาวไก-ยูนนาน ทำให้พื้นที่ลาวไกกลายเป็นพื้นที่สำคัญมากยิ่งขึ้น

ในช่วงต้นปี พ.ศ. 2442 ปอล ดูเมอร์ ผู้ว่าราชการอินโดจีน ได้เดินทางไปที่ลาวไกและยูนนานด้วยตนเอง เพื่ออธิบายถึงความสำคัญของทางรถไฟให้กับทางการจีนฟัง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2444 ถึงวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2449 ทางรถไฟไฮฟอง-ฮานอย-ลาวไก ได้ถูกสร้างและเปิดให้บริการ ด้วยทางรถไฟ ทำให้ลาวไกเชื่อมต่อกับสามเหลี่ยมปากแม่น้ำภาคเหนือและปากแม่น้ำไฮฟอง เนื่องจากที่ตั้งที่อยู่บริเวณจุดเริ่มต้นของทางรถไฟ ทำให้ลาวไกมีสภาพแวดล้อมที่สะดวกต่อการขนสินค้าเข้าสู่ภูมิภาคยูนนานอันกว้างใหญ่ ด้วยเหตุนี้ ลาวไกจึงได้บรรลุปัจจัยทั้ง 3 ประการในการก่อตั้งจังหวัดพลเรือน ได้แก่ ทางรถไฟเชื่อมลาวไก (ผ่านหัวสะพานลาวไก) เชื่อมภูมิภาคยูนนานอันกว้างใหญ่กับภาคเหนือและปากแม่น้ำไฮฟอง สถานการณ์ลาวไกมีเสถียรภาพ ความสัมพันธ์ระหว่างลาวไกและยูนนานราบรื่นดี และโจรและผู้ปล้นสะดมที่รุกรานชายแดนก็ถูกกำจัดไป

นอกจากปัจจัยเหล่านี้ ในปี พ.ศ. 2450 ลาวไกยังประสบความสำเร็จในการก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐานทางแพ่งของจังหวัด รวมถึงการก่อสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกที่จำเป็นของเมืองหลวงของจังหวัดอีกด้วย

ในฤดูใบไม้ผลิของปี พ.ศ. 2442 สะพานโห่เกี่ยวที่เชื่อมระหว่างลาวไกกับฮาเก๋าข้ามแม่น้ำน้ำทีได้ถูกสร้างขึ้น ในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2443 สำนักงานใหญ่ของกองบัญชาการทหาร ซึ่งต่อมากลายเป็นบ้านพักของกงสุล ได้ถูกเปิดอย่างเป็นทางการ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อวันที่ 22 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2445 พระราชกฤษฎีกาของพระราชวังผู้ว่าราชการจังหวัดให้ก่อสร้างศูนย์กลางเมืองลาวไก ทำให้การก่อสร้างดำเนินไปอย่างรวดเร็วยิ่งขึ้น มีการสร้างโครงการโยธาอื่นๆ อีกหลายโครงการ เช่น ตลาดลาวไก (เปิดทำการเมื่อวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2446) จัตุรัสลาวไก (ตุลาคม พ.ศ. 2448) และตลาดโค๊กเลือ (เปิดทำการเมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2448)... ในปี พ.ศ. 2447 นักล่าอาณานิคมชาวฝรั่งเศสเริ่มให้ความสำคัญกับการวางแผนโดยรวมของศูนย์กลางเมืองลาวไกเป็นครั้งแรก ศูนย์แห่งนี้ได้ขยายออกไปถึงฝั่งขวาของแม่น้ำแดงในเขตโคกเลือ และขยายไปทางใต้ในเขตโฟมอย การวางแผนและการก่อสร้างเขตเมืองลาวไกได้สร้างพื้นฐานสำหรับการพัฒนาเมืองหลวงของจังหวัดลาวไกในอนาคต

เมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2450 ผู้ว่าราชการอินโดจีนได้ออกกฤษฎีกายกเลิกเขตทหารลาวไกหมายเลข 4 และเปลี่ยนเป็นจังหวัดพลเรือนลาวไก วันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2450 ถือเป็นวันสถาปนาจังหวัดลาวไก

พระราชกฤษฎีกาไม่ได้ระบุพื้นที่ ประชากร และหน่วยการบริหารของจังหวัดลาวไกอย่างชัดเจน ณ จุดนี้ การค้นหาข้อมูลพื้นฐานนี้ต้องอาศัยการค้นหาจากหลายแหล่ง

ในส่วนของหน่วยงานบริหารภายใต้จังหวัดพลเรือนลาวไก พระราชกฤษฎีกาฉบับที่ 288 ว่าด้วยการจัดตั้งจังหวัดลาวไก ระบุไว้เพียงว่า "มาตรา 1 เขตทหารที่ 4 ตั้งแต่วันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2450 ได้เปลี่ยนเป็นจังหวัดพลเรือนลาวไก" เขตทหารที่ 4 ตามพระราชกฤษฎีกาลงวันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2448 ของผู้ว่าราชการอินโดจีน ลงวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2449 จะมีศูนย์รวม 3 แห่ง คือ ศูนย์บั๊กห่า (ตำบลง็อกอุเยน); ศูนย์ Coc Leu (ชุมชน Trinh Tuong, Dong Quan, Ngoc Phuoc, Nhac Son, Cam Duong, Gia Phu และ Huong Vinh) ศูนย์ Phong Tho (ชุมชน Phong Thu และ Binh Lu)

แต่ในปีพ.ศ. 2451 ในเอกสารของฝรั่งเศสบางฉบับ ระบุว่ามี 2 เขต คือ ถุ้ยวี และบ๋าวทัง ที่เป็นเขตที่ขึ้นตรงต่อจังหวัดลาวไกโดยตรง เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2451 ผู้ว่าราชการอินโดจีนได้ออกกฤษฎีการวมตำบลซวนกวาง ตำบลซวนเกียว และตำบลลาวไกเข้าด้วยกัน

ในปีพ.ศ. 2467 Ngo Vi Lien และผู้เขียน Do Dinh Nghiem และ Pham Van Thu ได้รวบรวมผลงานเรื่อง "ภูมิศาสตร์ของจังหวัดภาคเหนือ" และยังคงบันทึกว่าสองอำเภอของ Thuy Vi และ Bao Thang เป็นหน่วยการบริหารของจังหวัดลาวไก

ในปีพ.ศ. 2469 ในผลงานเรื่อง "หน่วยการบริหารในแคว้นบั๊กกี" โง วี เลียน เขียนไว้ว่าเหล่าไกมีหน่วยการบริหาร 7 หน่วย ได้แก่ จ่าวเบาทัง; ตัวแทนเมืองคุง; ตัวแทนป่าคา(บั๊กห่า) ; ทวีปทุยวี; ตัวแทน Bat Xat; ไดลี่ฟองโถ; เขตซาปา...

การค้าขายแม่น้ำแดงลาวเคย์ในปี พ.ศ. 2431..png

เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2473 ทูตลาวไกได้ออกเอกสารรายการรายชื่อหน่วยงานการบริหารทั้งหมดของจังหวัดลาวไก ตารางสถิติแสดงให้เห็นชัดเจนว่าลาวไกมี 2 อำเภอ 4 หน่วยงาน 1 เขตที่อยู่อาศัยพร้อม 27 ตำบล 2 ถนน 679 หมู่บ้าน ละแวก และหมู่บ้านเล็ก ๆ

จังหวัดลาวไกจึงได้รับการจัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2450 แต่กว่าหน่วยการบริหารจะมั่นคงก็ต้องรอจนถึงปี พ.ศ. 2473

เมื่อพิจารณาจากพื้นที่ประชากรและชาติพันธุ์ จังหวัดลาวไกจะสะท้อนผ่านข้อมูลสถิติในช่วงเวลาต่างๆ พื้นที่ที่ได้รับการตีพิมพ์ครั้งแรกของจังหวัดลาวไกคือในปีพ.ศ. 2467 (ในผลงาน "ภูมิศาสตร์ของจังหวัดภาคเหนือ" ตามที่ผู้เขียน Ngo Vi Lien ระบุว่า จังหวัดลาวไกมีพื้นที่ 4,625 ^{ตร.กม.} โดยมีประชากร 38,000 คน)

ตามสถิติ ณ วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2473 ลาวไกมีประชากร 45,513 คน โดยแบ่งเป็น 24 กลุ่มชาติพันธุ์

จังหวัดลาวไกจึงได้รับการก่อตั้งเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2450 จนถึงปัจจุบันเป็นเวลา 117 ปี แต่การที่จะมีกระบวนการจัดตั้งหน่วยการบริหารจังหวัดนั้น ลาวไกต้องผ่านช่วงเวลาอันยาวนานจากเขตหนึ่งสู่อีกเขตหนึ่ง จากระบอบการปกครองทหารสู่ระบอบการปกครองพลเรือน

หากพิจารณาจากยุคของดานเซืองโจว จูกวี ตรีงเหงียน ราชวงศ์ที่ 8 แห่งราชวงศ์ถัง ลาวไกมีอายุการก่อตั้ง 1,232 ปี หากนับรวมการสถาปนาอำเภอถุ้ยวีและอำเภอวันบ่านในปีที่ 10 แห่งราชวงศ์กวางไทภายใต้ราชวงศ์ตรัน ลาวไกมีอายุ 627 ปี

ลาวไกในปัจจุบันคือ “ต้นน้ำลำธาร – ยอดเขา” (ภาพ: หง็อกบัง)

ไม่ว่าจะสร้างขึ้นในสมัยโบราณ ยุคกลาง หรือยุคใหม่ ลาวไกก็ยังคงเป็นดินแดนที่มั่นคง เป็นสะพานเชื่อมหุบเขาแม่น้ำแดงกับมณฑลยูนนานของจีน จากตำแหน่งที่เป็นสะพานเชื่อมและป้อมปราการ ลาวไกกำลังมุ่งมั่นในการพัฒนา

*บทความนี้ใช้รูปภาพจากเอกสารที่เก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์จังหวัดลาวไก

นำเสนอโดย: ฮวง ทู

แหล่งที่มา