ItalyChức vô địch Serie A đầu tiên trong kỷ nguyên hậu Diego Maradona đến từ những đổi thay quyết liệt mà Napoli của ông chủ De Laurentiis và HLV Luciano Spalletti thực hiện từ khoảng hai năm qua.
Vô địch Serie A từng bị xem là nhiệm vụ bất khả thi với Napoli, trong bối cảnh tài chính hạn hẹp và không còn một cầu thủ “đến từ hành tinh khác” kiểu như Diego Maradona – nguồn cảm hứng giúp đội bóng đăng quang hai lần hiếm hoi trước đó trong lịch sử (1987, 1990).
Nhưng quan niệm đó đã thay đổi mùa này. Đến Naples gần đây, du khách cảm thấy như sống trong bầu không khí lễ hội. Trên ban công một căn hộ đối diện sân Diego Armando Maradona là tuyên bố chắc nịch được giăng lên trong nhiều tuần “Napoli – nhà vô địch Serie A 2022-2023”. Lối vào một quán bar ở góc phố nơi Carabinieri – đội cảnh binh quốc gia của Italy – nhâm nhi cà phê giờ treo hình trái tim, được thắp sáng bằng đèn LED màu xanh lam. Một bộ quần áo ba màu với số 3 – tượng trưng cho ba danh hiệu Serie A trong lịch sử 96 năm của Napoli – được treo cố định trên quán bar. Chúng ở khắp mọi nơi, phấp phới trong gió như những dải lụa trắng xanh rải trên đầu mọi con đường trong thị trấn.
Thay vì nỗi sợ hãi để vuột mất thời cơ như một vài lần trong hơn 30 năm qua, Napoli luôn mang lại niềm tin mạnh mẽ về khả năng vô địch Serie A. Khoảng cách giữa họ với nhóm bám đuổi thường xuyên ở mức hai con số. Ngay cả khi để Salernitana cầm hòa 1-1 ở vòng 32, dẫn đến việc phải hoãn lễ ăn mừng danh hiệu trên sân DiegoMaradona, họ cũng không quá thất vọng. Như chính HLV Luciano Spalletti nói sau trận đó, kết quả hòa giúp đội và người hâm mộ được tận hưởng cảm giác chiến thắng lâu hơn. Đó là thứ đã giữ ấm cho họ ở Udinese tối 4/5, nơi tiền đạo chủ lực Victor Osimhen ghi bàn quyết định giúp Napoli chính thức đăng quang.
Khởi nguồn của sự hồi sinh
Nếu có quý nhân nào đó phù trợ Napoli để họ đến được vinh quang hiện tại, đó chỉ có thể là Aurelio de Laurentiis – nhà sản xuất phim người Italy và chủ tịch Napoli. Lớn lên ở Naples với niềm đam mê Napoli được truyền lại từ người cha hay đưa ông đi xem các trận đấu của đội, De Laurentiis đã nung náu giấc mơ mua lại Napoli. Năm 1999, một năm sau khi CLB rớt từ Serie A xuống Serie B, ông từng thử nhưng không thành công.
Năm năm sau, Napoli còn khó khăn hơn khi phá sản và bị tuyên bố giải thể. De Laurentiis như bị sốc trước viễn cảnh như vậy. “Giải thể sao, ý anh là gì?”, ông nói khi biết tin. Và lần này, nhà sản xuất phim người Italy đã không bỏ lỡ cơ hội, dù phải từ bỏ sự nghiệp đang phát triển tại Hollywood, với bộ phim “Sky Captain and the World of Tomorrow” – có minh tinh Angelina Jolie, Jude Law và Gwyneth Paltrow – đang trong giai đoạn hậu kỳ và chuẩn bị để công chiếu, để bay về Italy.
De Laurentiis thậm chí còn giấu vợ và các con để tập trung vào dự án biến Napoli thành “phượng hoàng lửa”. Ông thực hiện thỏa thuận mua lại đội bóng vừa bị tuyên phá sản và nhận lại một chồng giấy tờ. Những gì còn lại của Napoli chỉ là thương hiệu, là cái tên, không còn gì khác. Sân tập cũ ở khu phố Soccavo của thị trấn, có biệt danh là Paradiso (Thiên đường), nơi Maradona từng tập luyện – bị bỏ hoang.
Đó là tuần đầu tiên của tháng 9/2004, khi mùa giải sắp khởi tranh. “Chúng tôi đã mua áo thi đấu từ cửa hàng ở góc phố, tập hợp một đội khá muộn và tập luyện trên sân Ariston ở Paestum”, De Laurentiis kể lại. “Tôi không biết gì về bóng đá. Tôi xuất thân từ ngành công nghiệp điện ảnh. Khi còn đi học, tôi chơi bóng rổ”.
Khi được De Laurentiis mua lại, Napoli chơi ở Serie C1 – tương đương hạng Ba trong kim tự tháp bóng đá Italy. Và ngay trong mùa giải đầu tiên của quá trình hồi sinh đó, từ đống đổ nạt, họ chỉ vuột suất thăng hạng lên Serie B vì thua Avellino trong trận play-off vào cuối mùa.
Trong gần hai thập niên sau khởi đầu với De Laurentiis, người hâm mộ Napoli đã chứng kiến đội nhà trở lại Serie A, dự các Cup châu Âu sau 13 năm, thi đấu ở Champions League lần đầu tiên và giành Cup Italy ba lần dưới thời Rafa Benitez và Gennaro Gattuso. Họ đã mua áo thi đấu của Pampa Sosa, sáng tác những bài hát về bộ ba Marek Hamsik, Ezequiel Lavezzi và Edinson Cavani, thần tượng Jesus Datolo vì đã giúp Napoli lần đầu thắng Juventus ở Turin kể từ năm 1988. Các tifosi Napoli cũng nguyền rủa Gonzalo Higuain vì đã phản bội để gia nhập Juventus vào mùa hè mà anh cân bằng kỷ lục ghi bàn trong một mùa Serie A, và suy tôn Dries ‘Ciro’ Mertens – người sau đó đã trở thành cầu thủ ghi bàn hàng đầu mọi thời đại của CLB – thành thần tượng mới.
Nhưng không thế hệ nào, ngôi sao nào trong những cái tên kể trên có thể giúp Napoli vô địch Serie A, kể cả tập thể dưới trướng Maurizio Sarri mà Pep Guardiola và Arrigo Sacchi từng phải dự khán để theo dõi trực tiếp. Họ tiến rất gần ngôi vương mùa 2017-2018 với 91 điểm, nhưng không thể lật đổ Juventus thống trị suốt cả thập kỷ qua.
Vào mùa giải đó, đã có quan điểm rằng nếu tập thể Napoli này không thể vô địch, chẳng đội ngũ nào khác có thể làm được. “Trong lịch sử bóng đá, có những đội xác định một kỷ nguyên”, Sarri tự an ủi. “Mọi người đều nhớ đội tuyển Hà Lan từ những năm 1970 chứ không phải đội vô địch World Cup. Tôi tin mọi người sẽ nhớ đến đội Napoli này sau 20 năm nữa”.
Napoli thất bại khi chơi theo những khuôn mẫu cũ về bóng đá từ miền nam Italy, nơi CLB thường nhiệt huyết, bóng bẩy và đột phá – đặc biệt là dưới thời Luis Vinicio năm 1975 – nhưng thiếu tính thực dụng tàn nhẫn, máu lạnh của các ông lớn miền Bắc như Juventus, Inter hay Milan. Trong thời đại đó, danh hiệu và cách thức chiến thắng đã quyết định cuộc chiến văn hóa về bản sắc của bóng đá Italy. Theo đó, trường phái ủng hộ việc chơi phòng ngự – phản công, xem đây như kim chỉ nam để đoạt các danh hiệu được ủng hộ nhiều hơn luồng ý kiến bênh vực những kẻ thua cuộc nhưng đá đẹp mắt như Napoli.
Bước ngoặt với Spaletti
Ngay cả khi bổ nhiệm Spalletti, Napoli vẫn bị nghi ngờ về khả năng chinh phục danh hiệu. Lịch sử cho thấy điều này có cơ sở, khi Roma của Spalletti từng nắm lợi thế trong cuộc đua vô địch khoảng một giờ vào ngày cuối của mùa giải 2007-2008, nhưng vẫn bị một Inter thực dụng hơn làm tan nát trái tim dưới cơn mưa như trút nước ở Parma. Tới mùa 2016-2017, trong nhiệm kỳ thứ hai, Spalletti cùng Roma đạt 87 điểm và tiền đạo chủ lực Edin Dzeko giành Vua phá lưới với 29 bàn. Nhưng họ vẫn không thể lật đổ Juventus.
De Laurentiis ghé thăm căn hộ của Spalletti ở Milan ngày 20/1/2021. Khi đó, Gattuso đang là HLV của Napoli và chịu áp lực khủng khiếp vì chỉ thắng ba trong bảy trận, còn Spalletti vẫn được Inter trả lương nhưng không xuất hiện ngoài đường biên. Trước đó, Inter chi gần 30 triệu USD để sa thải Spalletti và các trợ lý chỉ vài tháng sau khi gia hạn vì họ giúp CLB trở lại Champions League. Ban lãnh đạo Inter không tin Spalletti có thể giúp CLB đoạt scudetto, và đích thân Giám đốc Điều hành mới Beppe Marotta đã chọn Antonio Conte.
Bị thôi hợp đồng lúc anh trai Marcello vừa qua đời, Spalletti rút về trang trại gia đình ở Tuscany, nơi ông nấu rượu, cưỡi ngựa và nuôi vịt, rồi nhận được đề nghị trở lại làm việc. “Khi tôi mới biết De Laurentiis, ông ấy mời tôi đến Napoli trong giai đoạn chuyển giao”, HLV 64 tuổi kể. “Tài chính cần được cân bằng, trẻ hóa đội hình, và tôi phải đưa đội trở lại Champions League sau hai năm. Để đi đúng hướng, chúng tôi phải chơi thứ bóng đá đẹp để tạo ra động lực cho các cầu thủ, bởi hai năm qua, chẳng ai quan tâm đến họ vì kết quả”.
De Laurentiis, như chính ông thừa nhận, bị cuốn theo trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Chủ tịch Napoli trả khoản phí kỷ lục 80 triệu USD cho Victor Osimhen – thương vụ vẫn đang được các thẩm phán ở Napoli điều tra – mà không lường trước được nhiều đợt phong tỏa, cấm các CĐV vào sân, các biến thể mới của Covid-19 và một lần nữa không thể lọt vào top 4 cùng tấm vé dự Champions League.
Trận đấu cuối cùng của Gattuso kết thúc với việc Napoli tự đánh mất tấm vé dự Champions League khi hòa Verona – đội không còn động lực – ở vòng hạ màn Serie A ngay trên sân nhà. Nắm giữ vận mệnh trong tay, nhưng Napoli đã để vuột mất nó và tâm trạng của người hâm mộ cũng giảm theo. Mục tiêu đầu tiên của Spalletti là khiến các CĐV “yêu lại” Napoli. Trong buổi họp báo ra mắt CLB, HLV Italy nói về việc Napoli phản ánh thành phố qua phong cách thi đấu, “sfacciata” và “scugnizzo”, vui tính, táo tợn và khôn ngoan, như 11 kẻ trốn tránh nghệ thuật. Ở mặt sau của áo tập, Spalletti yêu cầu nhân viên in lời mở đầu của bài ca mà ông thích nhất về Maradona: “Tôi sẽ ở đó vì bạn. Đừng bỏ cuộc. Chúng tôi có một giấc mơ trong trái tim. Rằng Napoli lại là nhà vô địch”.
Trong mùa đầu tiên dưới trướng Spalletti, Napoli đã khiến người hâm mộ mộng mơ trở lại với tám trận đầu toàn thắng. Họ không thua cho đến chuyến làm khách trên sân Giuseppe Meazza, gặp ĐKVĐ Inter. Piotr Zielinski đưa Napoli vượt lên, nhưng mọi thứ sau đó đã sụp đổ.
Osimhen chấn thương nặng phần hốc mắt vì pha va chạm với Milan Skriniar và phải ngồi ngoài vài tháng. Ba trận Serie A thua liên tiếp trên sân nhà đã làm giảm nhiệt huyết. Cup châu Phi đã lấy của Napoli những trụ cột Kalidou Koulibaly và Andre-Frank Zambo Anguissa trong hầu hết tháng 1, khiến De Laurentiis nổi cơn thịnh nộ rằng ông sẽ không mua các cầu thủ châu Phi, trừ khi họ hứa không bỏ CLB giữa mùa giải.
Các hợp đồng sắp hết hạn là sự phân tâm khác. Lorenzo Insigne được chụp ảnh đang ký hợp đồng với Toronto FC tại một khách sạn ở Roma hai ngày trước trận gặp Juventus. Dries Mertens – ngôi sao được lòng người hâm mộ – thừa nhận cảm thấy “lạ” khi ban lãnh đạo không muốn gia hạn hợp đồng dù anh sẵn sàng giảm lương để tiếp tục gắn bó với CLB.
Đầu tháng 3, trận thua Milan 0-1 ngay trên sân nhà đã chấm dứt tham vọng vô địch của Napoli. “Nếu đội thắng trận đấu đó, tôi tin rằng mọi thứ sẽ thay đổi”, Mertens kể lại. Một bầu không khí kỳ lạ đã được tạo ra. Napoli không mơ vô địch, mà là giành quyền dự Champions League, và họ sớm hoàn thành mục tiêu khi nằm trong top 4 và bỏ xa nhóm bám đuổi 15 điểm.
Nhưng vẫn có một cảm giác thất vọng rõ ràng và bỏ lỡ cơ hội. Chiếc Fiat Panda yêu quý của Spalletti bị đánh cắp, và một biểu ngữ được giăng bên ngoài sân với thông điệp rằng ông chỉ nhận lại chiếc xe nếu rời CLB. “Mọi thứ phụ thuộc vào điều kiện của chiếc xe lúc này”, Spalletti bông đùa, nhưng không có ý bỏ cuộc. “Họ đã đi chiếc xe thêm được bao nhiêu dặm và lốp xe đang ở trạng thái nào? Nếu đĩa CD Pino Daniele của tôi bị mất, tôi sẽ không lấy lại chiếc xe”.
Trong trận đấu áp chót trên sân nhà của mùa giải, chiến thắng 6-1 trước Sassuolo, những lời la ó nhắm vào De Laurentiis. Bất chấp vai trò của Chủ tịch trong việc cứu Napoli và những lần ông phá kỷ lục chuyển nhượng của CLB với Higuain (43 triệu USD), Hirving Lozano (50 triệu), Osimhen (80 triệu), các ultra luôn cảm thấy De Laurentiis chưa cấp đủ ngân sách cho CLB.
Các cuộc biểu tình về giá vé liên tục nổ ra mùa đó. Kiếm được lợi nhuận ở 10 trong số 16 mùa giải ở Serie A không khiến De Laurentiis tạo ra hình ảnh tốt đẹp. Mà nó tạo ra những suy nghĩ rằng bóng đá trước hết là một ngành kinh doanh, đặc biệt khi bóng đá chứ không phải phim ảnh chiếm 92% doanh thu cho hãng phim Filmauro của De Laurentiis.
Cuộc cách mạng hè 2022
Như mọi khi, người hâm mộ đánh đồng việc cắt giảm chi phí – hóa đơn tiền lương của Napoli giảm 15% – đồng nghĩa với việc thu hẹp tham vọng. Vì thế, việc Napoli thanh lý loạt trụ cột khiến người hâm mộ tức giận. Khi Spalletti xuất hiện tại đợt tập huấn mùa hè hàng năm của CLB tại Dolomites, nhiều CĐV đã la ó ông.
“Hãy thức tỉnh đi”, họ hét lớn.
“Im mồm đi”, Spalletti đáp. “Hãy gọi bảo vệ ra và khiến những người này câm mồm, được không?”.
Khi đó, Spalletti đang liệt kê những cầu thủ đã ra đi, gồm thủ thành số một David Ospina, hậu vệ cánh trái được đánh giá rất cao Faouzi Ghoulam, tiền vệ tinh tế và có khả năng sút xa Fabian Ruiz và những tượng đài của CLB như Kalidou Koulibaly, Lorenzo Insigne và Mertens.
“Không ai tin chúng tôi”, De Laurentiis kể. “Có thể một vài người tin, nhưng không đủ để đi ngược lại làn sóng dư luận đang không hài lòng với kỳ chuyển nhượng của Napoli. Hầu như không ai biết bất kỳ ai trong các tân binh đội đã ký hợp đồng”. Đó là Kim Min-jae, trung vệ từ Fenerbahce, và Khvicha Kvaratskhelia, cầu thủ chạy cánh ít tên tuổi của Dinamo Batumi – những người sau đó đã trở thành hiện tượng của bóng đá châu Âu mùa này. “Một người Georgia và một người Hàn Quốc. Nghe có vẻ như bắt đầu một trò đùa”, De Laurentiis cười và nói.
Nhưng chính những cái tên “lạ hoắc” này đã nâng tầm Napoli và phá vỡ lời nguyền không vô địch hậu Maradona. Các đối thủ chỉ có thể đeo bám Napoli đến tháng 10/2022, trước khi đoàn quân dưới trướng Spalletti tạo khoảng cách tám điểm trước kỳ nghỉ nhường chỗ cho World Cup 2022. Khoảng cách này được nới rộng lên thành hai chữ số ở nửa chặng đường.
Những lo ngại từ thất bại 0-1 trước Inter ở trận đầu tiên sau World Cup 2022 đã nhanh chóng tan biến bằng chiến thắng đậm nhất trước Juventus kể từ năm 1990, màn hủy diệt với tỷ số 5-1 đáng nhớ. Napoli thống trị giải đấu và áp sát các kỷ lục Torino lập từ cuối thập niên 1940 về khoảng cách với đội về nhì và số vòng lên ngôi sớm, vào thời điểm chính thức trở thành nhà vô địch.
Khi Napoli thăng hoa, các đối thủ cũng thụt lùi một cách khó hiểu. Đương kim vô địch Milan không thể duy trì phong độ và nhanh chóng tụt lại ở cuộc đua giành scudetto. Inter mất ngôi vô địch ở vòng cuối mùa trước và nhận được niềm tin lớn với sự trở lại của Romelu Lukaku, nhưng không đáp ứng được kỳ vọng. Sóng gió liên tiếp ập đến Juventus. Ngay cả khi được trả lại 15 điểm, đoàn quân của HLV Max Allegri cũng không được xem là đối trọng với Napoli.
Với một thành phố thường xuyên đối mặt với khó khăn, Napoli trải qua mùa giải dễ dàng đến lạ thường. Họ không cần một thủ lĩnh đứng lên bảo vệ họ chống lại sự phân biệt đối xử mà Napoli đã phải đối mặt, hay một Maradona nhiều phép màu thời hoàng kim. Tập thể dưới trướng Spalletti chỉ việc thi đấu tốt là đủ để đăng quang.
Khi quyết định chia tay ba tượng đài Koulibaly, Insigne và Mertens, Napoli như trút bỏ gánh nặng cảm xúc tích tụ sau những lần lỡ chức vô địch. Đội bóng có nét tươi mới, lòng dũng cảm và yếu tố bất ngờ. Họ tiếp tục có hàng thủ tốt nhất giải, nhưng đã đi theo hướng khác. Trong khung gỗ, Alex Meret ít khi cầm bóng triển khai lên tuyến trên như Ospina. Bốn hậu vệ dâng cao hơn và đảm nhận nhiều trách nhiệm hơn trong phát triển bóng. Mario Rui, người trông giống như một diễn viên phụ trong phim “Cướp biển vùng Caribbean”, thậm chí còn được coi là số 10 ở vị trí hậu vệ trái.
“Anh có thấy Kim không?”, Spalletti hỏi trung vệ huyền thoại Giorgio Chiellini trong một cuộc giao lưu. “Cậu ta là con quái vật. Khi nhận thấy nguy hiểm, Kim có thể tăng tốc mọi thứ mà cậu ta làm. Kim luôn chơi hết mình. Ở sân tập Castel Volturno, tôi phải ngăn Kim thi đấu với đội dự bị”. Theo HLV trưởng Napoli, Kim hiện là trung vệ hay nhất thế giới.
Các tiền vệ bổ sung cho nhau một cách hoàn hảo. Napoli là CLB Italy duy nhất kiểm soát bóng trung bình hơn 60% và chuyền hơn 600 đường mỗi trận. Đưa bóng cho cầu thủ nhỏ con người Slovakia Stanislav Lobotka cứ như đặt nó vào két sắt. “Lobotka cho chúng tôi cơ hội tấn công vào các khoảng trống”, Spalletti nói về học trò. “Cậu ấy giống như Iniesta. Lobotka trông có vẻ dễ bị bắt, nhưng sau đó thoát khỏi sự đeo bám và tăng tốc”.
Cách tấn công của Napoli mùa này cũng đã thay đổi. Mùa trước, những cầu thủ như Insigne và Ruiz có xu hướng ghi bàn từ xa. Chỉ Man City (15 bàn) ghi bàn từ ngoài vòng cấm nhiều hơn Napoli (13). Mùa này, số lần sút xa của Napoli giảm 20% và chỉ có Kvaratskhelia ghi một bàn.
Lời giải thích? Trước hết, Kvaratskhelia rê bóng khác với Insigne. Cầu thủ Georgia xử lý bóng tốt bằng cả hai chân và do đó, thay vì chỉ đi bóng cắt ngang khung thành và dứt điểm bằng chân phải, anh có thể tăng tốc, xộc vào vòng cấm, câu đối phương phạm lỗi hoặc chuyền chân trái vào cho đồng đội.
Thứ hai, Napoli có Osimhen – tiền đạo mạnh mẽ, có khả năng càn lướt và chiều cao – phẩm chất mà Mertens thiếu – để chọn vị trí và không chiến. Vì thế, Napoli tạt bóng tăng 30% so với mùa trước và ghi 17 bàn từ các pha đánh đầu, tính đến khi họ đăng quang.
Trước lối chơi như vậy, các đối thủ phải lựa chọn giữa hai cách tiếp cận. Nhưng nếu họ lùi sâu, Napoli sẽ đưa bóng đến chân của Kvaratskhelia – người sẽ khuấy đảo hàng thủ, chọc khe hoặc tạt bổng cho Osimhen. Còn nếu họ dâng cao, Napoli sẽ phất bóng dài cho tiền đạo Nigeria khai thác khoảng trống. Lối chơi đa dang của Napoli còn được thể hiện ở 22 bàn thắng từ những pha cố định.
Ngay cả khi Osimhen – cầu thủ châu Phi đầu tiên đoạt Vua phá lưới Serie A – vắng mặt, Napoli cũng không gặp nhiều vấn đề. Những tiền đạo thế chỗ Osimhen đã ghi 15 bàn khi được trao cơ hội, thậm chí những bàn quan trọng.
Khi Osimhen được rút ra trong trận 4-1 ở vòng bảng Champions League, Giovanni Simone vào sân và lập tức nổ súng. Tiền đạo Argentina còn ghi bàn ấn định chiến thắng trước ĐKVĐ Milan tại San Siro. Giacomo Raspadori lĩnh xướng hàng công trong màn hủy diệt Ajax 6-1 ngay ở Amsterdam, và quan trọng hơn là bàn thắng ở phút bù giờ tại Turin ngày 23/4 để giúp Napoli hạ Juventus ở cả hai lượt Serie A lần đầu từ mùa 2009-2010.
Màn tiếp đón khi Napoli trở lại Capodichino vào đầu giờ sáng hôm sau mang đến một tia sáng về màn ăn mừng hoành tráng đang chờ đợi một khi họ chính thức lên ngôi. Một đoàn xe gắn máy nối đuôi xe bus chở đội như một đàn ong bắp cày trong dòng chảy của nữ hoàng của chúng. Một đám tang giả đã được tổ chức cho tất cả đội khác ở Serie A, với những chiếc khăn của Milan, Inter và Juventus được đặt trên quan tài.
Chiến tích này thêm ngọt ngào khi nó khiến Giám đốc Kỹ thuật của Milan Paolo Maldini và HLV Juventus Max Allegri tức giận. “Làm tốt lắm”, Allegri nói lớn sau khi Napoli vô địch. “Bạn đã giành được một scudetto”. Nhưng một scudetto ở Napoli đáng giá gấp 10 lần ở Turin và thành phố miền nam Italy sẽ tiệc tùng suốt mùa hè.
