Nằm sâu dưới mặt nước biển tại Vịnh Beppu của Nhật Bản là các lớp trầm tích và bùn, tưởng chừng như không có gì đặc biệt, nhưng lại mở ra câu chuyện về cách con người đã làm thay đổi thế giới xung quanh.
 |
| 12 địa điểm trên thế giới được đề xuất là các “điểm vàng” cho Kỷ nguyên Anthropocene, trong đó có Vịnh Beppu tại Nhật Bản. (Nguồn: AFP) |
Vịnh Beppu – “điểm vàng” cho một kỷ nguyên địa chất
Địa điểm này nằm trong số những vị trí được coi là “điểm vàng”, nơi cung cấp bằng chứng về một kỷ nguyên mới mang tên Anthropocene, do con người đang thay đổi về cơ bản bộ mặt Trái đất.
Các nhà khoa học đã tranh luận nhiều năm qua về việc liệu rằng Kỷ nguyên Holocene bắt đầu vào 11.700 năm trước đã thực sự bị thay thế bởi một kỷ nguyên mới với đặc trưng là tác động của con người đến Trái đất.
Chìa khóa trong các cuộc thảo luận là chọn một địa điểm ghi nhận rõ nét cách con người đã thay đổi môi trường sống của mình, từ việc làm ô nhiễm môi trường với chất phóng xạ plutonium thông qua các cuộc thử hạt nhân, đến sự xuất hiện của vi nhựa trong môi trường…
12 địa điểm trên thế giới đã được đề xuất là các “điểm vàng”, bao gồm một vùng đất ngập nước ở Ba Lan, rạn san hô của Australia và Vịnh Beppu ở Oita phía Tây Nam Nhật Bản.
Ông Michinobu Kuwae, Phó Giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Môi trường biển (Đại học Ehime), đã nghiên cứu khu vực Vịnh Beppu gần một thập kỷ.
Ông bắt đầu các cuộc điều tra về cách biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến quần thể cá như thế nào, thông qua các lớp vảy cá được lắng đọng trong lớp trầm tích của vịnh.
Gần đây, ông mới xem xét địa điểm này như một “điểm vàng” tiềm năng, vì nó chứa nhiều “dấu vết do con người tạo ra, bao gồm các hóa chất và hạt nhân phóng xạ nhân tạo xếp chồng lên nhau trong trầm tích của vịnh”.
Trả lời AFP, ông cho biết, các lớp trầm tích cho phép các nhà khoa học xác định “thời gian và mức độ chính xác của ranh giới kỷ Anthropocene-Holocene”.
Ông Yusuke Yokoyama, Giáo sư tại Viện Nghiên cứu Khí quyển và đại dương (Đại học Tokyo), người đã phân tích các mẫu lõi từ địa điểm này, giải thích rằng sự bảo tồn hoàn hảo đó là kết quả của một số đặc điểm độc đáo.
Đáy vịnh nhanh chóng sụt xuống từ bờ biển, tạo ra một lưu vực bẫy vật chất trong cột nước và “giống như tạo ra một món súp miso”, ông nói với AFP.
“Hồi chuông cảnh báo” cho nhân loại
Địa danh được xem là một “điểm vàng” phải đáp ứng một số điều kiện, bao gồm việc cung cấp hồ sơ ghi chép trong ít nhất 1 thế kỷ trước đó, cùng với các “dấu hiệu do con người tạo ra” cụ thể như thử nghiệm bom hạt nhân, thay đổi hệ sinh thái và công nghiệp hóa.
Địa điểm đó cũng cần cung cấp một trữ lượng hoàn chỉnh về thời kỳ bao quát và những dấu vết cho phép các nhà khoa học xác định lớp nào đại diện cho năm nào.
Trầm tích của Vịnh Beppu lưu giữ được mọi thứ từ chất phân bón nông nghiệp chảy tràn đến các lớp trầm tích từ các trận lũ lịch sử được ghi nhận trong tài liệu chính thức, cũng như vảy cá và nhựa.
Tuy nhiên, theo các nhà khoa học Kuwae và Yokoyama, đặc điểm đáng chú ý nhất là các dấu vết từ một loạt các vụ thử nghiệm bom hạt nhân được thực hiện trên khắp Thái Bình Dương từ năm 1946 đến 1963.
Các cuộc thử nghiệm đã tạo ra bức xạ khí quyển có thể phát hiện trên toàn cầu, nhưng cũng có các dấu hiệu khác được tìm thấy tại các nơi gần các địa điểm thử nghiệm.
“Chúng tôi có thể phát hiện cả hai”, ông Yokoyama nói. Nguyên nhân là “Vịnh Beppu nằm ở hạ lưu… chúng tôi từ đó có thể xác định được những dấu vết cụ thể của một số thử nghiệm”.
Các mẫu lõi được thu thập từ Vịnh Beppu cho thấy sự gia tăng của plutonium liên quan đến các cuộc thử nghiệm hạt nhân riêng lẻ, và nó khớp với các kết quả tương tự được thấy ở san hô thuộc khu vực Ishigaki gần đó.
Dù bất kỳ địa điểm nào được chọn là “điểm vàng”, Vịnh Beppu và các địa điểm khác đều được mong chờ sẽ tiếp tục là những nguồn tài nguyên quan trọng để tìm hiểu tác động của con người đến Trái đất.
Và ông Kuwae hy vọng việc định danh chính thức cho Kỷ nguyên Anthropocene sẽ là một “hồi chuông cảnh báo” cho nhân loại.
Ông nói: “Sự suy cấp của môi trường toàn cầu, bao gồm cả sự nóng lên toàn cầu, đang diễn ra ngày một nhanh chóng.
Chúng ta sẽ ở tình thế mà một khi Trái đất nguyên bản mất đi, sẽ không có cách nào khôi phục trạng thái an toàn của nó trước đó”.
