Những nghiên cứu vừa được các nhà khoa học Trung Quốc công bố đã mở ra nhiều hy vọng cho ngành khoa học dự báo về động đất của thế giới.
 |
| Các nhà khoa học Trung Quốc đang nghiên cứu và tìm ra những công cụ nhằm dự báo chính xác những trận động đất quy mô lớn sắp xảy ra trên thế giới. (Nguồn: SCMP) |
Khoảng 84 giờ trước khi trận động đất mạnh 7,2 độ richter xảy ra ngoài khơi bán đảo Alaska ngày 16/7, một nhóm các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc đã dự đoán được về một cơn địa chấn sắp xảy ra nhưng chưa thể xác định chính xác thời điểm và khu vực.
Giờ đây, nhóm hy vọng tiếp tục mở rộng mạng lưới nghiên cứu để đưa ra những dự đoán về động đất chính xác hơn.
Bước tiến lớn
Zhang Maosheng, Giáo sư kiêm Trưởng khoa tại Đại học Giao thông Xian tỉnh Thiểm Tây và là nhà nghiên cứu thuộc Bộ Tài nguyên Trung Quốc, đã nhận được văn bản thông báo việc xuất hiện những dữ liệu bất thường vài ngày trước đó.
Hiện tại nhóm của ông vẫn chưa thể dự đoán được đầy đủ thông tin, bao gồm cường độ, vị trí, thời gian nhưng họ tin rằng những khám phá sau 10 năm theo dõi dữ liệu về các trận động đất có thể tiếp cận gần hơn mục tiêu này trong thời gian tới.
Trong một bài báo đăng trên Tạp chí Địa chất Tây Bắc Trung Quốc vào tháng 6, nhóm nghiên cứu cho biết đã dành hơn một thập kỷ để đo lường các dấu hiệu cảnh báo trước của một trận động đất.
Với việc sử dụng trọng lực kế có độ chính xác cao, nhóm đã thu thập dữ liệu từ hàng chục trận động đất kể từ năm 2010, kể cả trận động đất khủng khiếp tàn phá Thổ Nhĩ Kỳ-Syria ngày 6/2.
Bài báo giới thiệu phương pháp theo dõi trường hấp dẫn của Trái đất ở tần số thấp có thể là một chỉ dấu tiềm năng giúp dự đoán các trận động đất sắp xảy ra hoặc sắp xảy ra ở cường độ cao.
Theo Cơ quan khảo sát địa chất Hoa Kỳ (USGS), những “điềm báo” về một cơn địa chấn quy mô lớn có thể là những sự kiện bất thường như một loạt các cơn địa chấn nhỏ hoặc từ những hoạt động bất thường của động vật.
Thông qua việc theo dõi những thay đổi trong lực hấp dẫn động, nhóm nghiên cứu tình cờ phát hiện dấu hiệu đáng tin cậy cũng như cơ chế bốn pha tiềm năng báo hiệu các trận động đất sắp xảy ra trong thời gian ngắn.
Đặc biệt, trong giai đoạn thứ hai hay giai đoạn “lưu trữ năng lượng bị khóa” – thường xảy ra trong khoảng từ 1 đến 15 ngày trước khi xảy ra động đất. Sự bất thường về trọng lực động được biểu hiện qua các đỉnh về trọng lực.
Nhóm nghiên cứu đã quan sát những bất thường bằng cách sử dụng trọng lực kế, công cụ đo lường thay đổi trong lực hấp dẫn tuyệt đối của Trái đất.
Các nhà khoa học đã phát triển một trọng lực kế động đặc biệt để đo những bất thường dựa trên chuyển động của chất lỏng. Công cụ này được đánh giá là chính xác hơn trong dự đoán động đất ngắn hạn, đồng thời tiết kiệm chi phí hơn.
Kết quả đọc bất thường từ công cụ này đã được quan sát thấy 83 giờ trước trận động đất mạnh 7,4 độ richter ở Sulawesi, Indonesia, vào tháng 9/2018 và 116 giờ trước trận động đất 7,2 độ richter ở Tajikistan vào tháng 2/2023.
Nhóm nghiên cứu cho biết, họ đã liên tục nhìn thấy dấu hiệu của các trận động đất lớn vài ngày trước khi chúng xảy ra, và theo Giáo sư Zhang Maosheng, đối với các trận động đất có cường độ trên 7 độ richter thì “độ chính xác lên tới 100%”.
Khám phá khoa học quan trọng
Dự báo động đất được giới khoa học Trung Quốc chú ý từ những năm 1950 và tập trung nghiên cứu trên thực tế trong những năm 1970, một số trận động đất được dự báo giúp giảm thiểu thương vong đáng kể.
Tuy nhiên, những thất bại trong việc dự đoán các trận động đất quy mô lớn đã làm giới khoa học của nhiều quốc gia “nản lòng”.
Theo Giáo sư Liu Huaqing đến từ Đại học Bách khoa Tây Bắc ở Tây An, tỉnh Thiểm Tây, nhiều nhà khoa học ở các quốc gia như Mỹ hay Nhật Bản không tin có thể dự đoán được động đất, nhưng “các nhà khoa học Trung Quốc không đồng tình với quan điểm này”.
Nhóm nghiên cứu bắt đầu độc lập quan sát dữ liệu trọng lực động sau khi nhận thấy mối liên hệ giữa các chỉ số bất thường và cơn địa chấn.
Trong bài báo, nhóm chia sẻ nhật ký các tin nhắn trò chuyện, kể cả những tin nhắn được gửi đi 5 ngày trước trận động đất ở Tajikistan. Nhóm đã đọc được những kết quả bất thường và đưa ra dự báo về một trận động đất quy mô lớn có thể xảy ra trong 3 ngày tới.
Đáng chú ý, thảm họa động đất Thổ Nhĩ Kỳ-Syria xảy ra đầu năm nay cũng là một trong 11 trận động đất được nhóm nghiên cứu quan sát. Theo đó, họ đã nhìn thấy hai đỉnh trọng lực dị thường xảy ra nối tiếp nhau.
“Chúng tôi chưa từng quan sát thấy điều tương tự xảy ra trước đó. Ngày hôm đó, sau trận động đất ban đầu mạnh 7,8 độ richter là một trận động đất mạnh 7,5 độ richter nối tiếp”, Giáo sư Zhang Maosheng kể lại và cho biết, nhóm nghiên cứu đã không thể đoán được sẽ có 2 trận động đất liên tiếp.
Giáo sư Zhang Maosheng cho rằng, cần phải quan sát thêm để tìm ra mối liên hệ giữa những trận động đất và các chỉ số đỉnh trọng lực bởi những bất thường ở trọng lực hấp dẫn động thường xảy ra liên tục trong một khoảng thời gian trước cơn địa chấn.
Chuyên gia này cho biết thêm, khả năng dự báo động đất trong phạm vi từ 1 đến 15 ngày là “rất chính xác” và vượt xa những thành tựu đã đạt được trong nghiên cứu dự báo về động đất của giới khoa học toàn cầu hiện nay.
Thách thức lớn nhất mà nhóm nghiên cứu đang phải đối mặt là sử dụng thông tin thu thập được từ các máy đo để thiết lập thời gian và vị trí chính xác của các trận động đất. Bên cạnh đó, độ phủ sóng của các thiết bị cũng khá hạn chế khi hiện tại nhóm nghiên cứu chỉ mới thiết lập được 4 cơ sở tại Tây An.
Mục tiêu của nhóm là hợp tác với các nhà nghiên cứu và các quốc gia để thiết lập các máy đo trọng lực trên khắp thế giới nhằm tạo ra một mạng lưới bao phủ và thu thập dữ liệu.
“Nếu được giới khoa học trên thế giới quan tâm và nhiều nơi chứng minh được tính hiệu quả, đây sẽ là một khám phá khoa học rất quan trọng để dự đoán động đất”, Giáo sư Địa chất học Yue Zhongqi của Đại học Hong Kong (Trung Quốc) nhận định.
