Bạn cảm thấy tim đập nhanh, hoa mắt, đau đầu, vã mồ hôi trong nắng nóng, nhiều khả năng bị say nóng, sốc nhiệt, cần các biện pháp giải nhiệt làm mát ngay.
Ngày 19/5, bác sĩ Đặng Hoàng Điệp, Khoa Cấp Cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho biết bị say nắng, say nóng khiến chúng ta mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu, có khả năng dẫn đến đột quỵ. Nếu không xử trí kịp thời, người bệnh có thể bị di chứng thần kinh không hồi phục hoặc tổn thương đa cơ quan, tử vong.
Thế nào là say nắng, say nóng
Say nóng là tình trạng cơ thể tăng thân nhiệt do tiếp xúc với nhiệt độ môi trường cao, hoặc hoạt động thể lực quá mức, vượt quá khả năng điều hòa của trung khu điều nhiệt dẫn đến rối loạn mất khả năng kiểm soát thân nhiệt. Say nóng có thể tiến triển thành say nắng (sốc nhiệt).
Say nắng, còn gọi là sốc nhiệt (heat troke), là tình trạng tăng thân nhiệt nghiêm trọng (>40 độ C) kèm theo rối loạn hoạt động các cơ quan thần kinh, tuần hoàn, hô hấp do tác động của nắng nóng hoặc hoạt động thể lực quá mức.
Say nóng thường gặp về buổi chiều có nhiều tia hồng ngoại, kết hợp với làm việc ở những nơi nhiệt độ, độ ẩm cao, thông gió kém. Say nắng thường xảy ra vào giữa trưa trời nắng nóng gay gắt, có nhiều tia tử ngoại, kết hợp với làm việc dưới trời nắng nóng, độ ẩm cao, không khí lưu thông kém.
Biểu hiện
Các dấu hiệu nhẹ của say nắng, say nóng ban đầu bao gồm nhịp tim nhanh, thở nhanh, đỏ da, có thể vã mồ hôi, kèm theo hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn. Biểu hiện nặng hơn, nếu không được xử trí kịp thời, như tụt huyết áp, rối loạn chức năng thần kinh bao gồm thay đổi tri giác, kích động, mê sảng, lú lẫn, co giật và hôn mê.
Thân nhiệt tăng quá cao còn gây rối loạn điện giải nặng, rối loạn thăng bằng nội môi, có thể xuất huyết (xuất huyết kết mạc, tiểu tiện ra máu) do rối loạn đông máu. Nặng hơn nữa là suy đa phủ tạng dẫn đến tử vong.
Tác nhân
Theo bác sĩ, trẻ em hoặc người già do khả năng điều nhiệt, thích nghi kém với nắng nóng nên dễ bị say. Ngoài ra, các yếu tố như sự thiếu thích nghi với khí hậu, tập luyện và làm việc trong môi trường nắng nóng, mặc quần áo không phù hợp (quá dày, bó sát, không thấm nước, hấp thụ nhiệt), mất nước nhưng không uống đầy đủ nước, sẽ gây say, sốc.
Người đang dùng một số loại thuốc làm giảm tiết mồ hôi như lợi tiểu, chẹn beta, kháng cholinergic, ethanol, kháng histamine, hoặc bị sốt, rối loạn nội tiết tố, béo phì, cũng dễ bị say, sốc nhiệt.
Người Sài Gòn trong nắng nóng, tháng 4/2023. Ảnh: Quỳnh Trần
Xử trí
Khoảng một giờ kể từ khi có dấu hiệu say nắng, say nóng ở mức độ nặng là “thời điểm vàng” để cấp cứu. Do đó, sơ cứu ban đầu tại hiện trường là khâu rất quan trọng.
Đầu tiên, cần đưa bệnh nhân vào chỗ mát, thoáng khí (chỗ bóng râm, lên xe mát hay nhà mát), gọi cấp cứu hỗ trợ. Trong khi chờ cấp cứu, khai thông đường thở, hô hấp nhân tạo và ép tim ngoài lồng ngực nếu người bệnh hôn mê, không bắt được mạch. Áp dụng ngay các biện pháp làm mát để hạ nhiệt độ của cơ thể, đo nhiệt độ cơ thể nếu có nhiệt kế.
Cởi bỏ quần áo bệnh nhân và áp nước ấm lên người bệnh, sau đó dùng quạt để tăng quá trình bốc hơi. Bệnh nhân nên nằm nghiêng hoặc được đỡ ở tư thế tay chống gối để bề mặt da có thể hứng được nhiều gió càng tốt. Đắp khăn lạnh, hoặc áp gói nước đá vào nách, bẹn, cổ. Cho uống nhiều nước hoặc dung dịch điện giải nếu bệnh nhân tỉnh táo, có thể uống được
Cuối cùng, chuyển bệnh nhân đến viện. Quá trình vận chuyển vẫn tiếp tục làm mát để hạ nhiệt độ cho bệnh nhân.
Phòng tránh
Bác sĩ khuyên khi phải ra ngoài trời nắng nóng, cần che kín cơ thể bằng cách mặc quần áo rộng, nhẹ và sáng màu, đội mũ rộng vành, sử dụng kem chống nắng. Uống đầy đủ nước kể cả chưa cảm thấy khát. Có thể uống nước pha một chút muối hoặc uống dung dịch oresol, nước trái cây, tránh uống nước ngọt có ga, đồ uống năng lượng.
Không làm việc quá lâu dưới trời nắng hoặc trong môi trường nóng bức. Tránh các hoạt động thể lực quá sức. Nên nghỉ ngơi định kỳ sau khoảng 45 phút hay một tiếng làm việc liên tục ở nơi nắng nóng, nghỉ ở nơi thoáng mát 10-15 phút.
Luôn trang bị đầy đủ các thiết bị chống nắng, chống nóng như quần áo bảo hộ lao động, mũ bảo hộ, nón rộng vành, kính râm. Tạo không gian thoáng mát trong môi trường làm việc, đặc biệt ở các công xưởng, hầm, lò.
Khi từ môi trường ngoài nắng nóng đến nơi râm mát, cơ thể sẽ tiết ra nhiều mồ hôi, thân nhiệt cao. Khi ấy, nếu tắm ngay sẽ làm thay đổi thân nhiệt đột ngột, rất nguy hiểm, có thể dẫn đến đột quỵ.
Vào mùa nắng nóng, nên uống nhiều nước, ăn món mát, rau củ quả chứa nhiều kali như rau đay, mồng tơi, rau má, cà chua. Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, dễ thoát mồ hôi. Không được để trẻ em hoặc bất kỳ ai trong xe hơi đỗ tắt máy trong thời tiết nắng nóng dù thời gian ngắn, do nhiệt độ trong xe hơi có thể tăng hơn 11 độ C chỉ trong 10 phút.
Thúy Quỳnh
