Xuất khẩu gỗ lấy lại đà tăng trưởng, doanh nghiệp chọn hướng đi mới

Tín hiệu tích cực từ thị trường nhập khẩu

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, trong 6 tháng đầu năm 2024, Hoa Kỳ là thị trường nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam nhiều nhất với 4,1 tỷ USD, tăng 24,5% so với cùng kỳ. Trong khi tổng giá trị xuất khẩu toàn ngành là 7,5 tỷ USD (nếu tính cả lâm sản ngoài gỗ là gần 8 tỷ USD), tăng 23,1% so với cùng kỳ.

Doanh nghiệp ngành gỗ đang chuyển mình để tăng trưởng bền vững.

Không chỉ gia tăng mạnh mẽ đơn hàng nhập khẩu mà một thông tin đáng mừng cho ngành gỗ Việt là ngày 17/7 vừa qua, Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương cho biết, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã ban hành kết luận cuối cùng của vụ việc điều tra xem xét phạm vi sản phẩm và chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá/chống trợ cấp với tủ gỗ nhập khẩu từ Việt Nam.

Theo Cục Phòng vệ thương mại, DOC đã hủy bỏ toàn bộ vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá/chống trợ cấp với tủ gỗ nhập khẩu từ Việt Nam. Như vậy, các doanh nghiệp xuất khẩu tủ gỗ của Việt Nam không thuộc 3 trường hợp nêu trên được loại trừ, không phải nộp thuế chống bán phá giá/chống trợ cấp khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ.

Ngoài ra, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết hiện Hoa Kỳ đang chiếm khoảng 53% tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm gỗ và sản phẩm gỗ từ Việt Nam. Phân tích chu kỳ hàng năm cho thấy, xu hướng tăng nhập khẩu nhóm hàng đồ nội thất bằng gỗ tại các thị trường lớn thường tăng mạnh vào 3 tháng cuối năm, khi thị trường nhà ở bước vào hoàn thiện và nhu cầu sắm sửa, cải tạo lại trang thiết bị nội thất để đón chào năm mới sẽ là những tín hiệu giúp đơn hàng gỗ ào ạt dịp cuối năm và hướng đến đạt kỷ lục 17,5 tỷ USD giá trị xuất khẩu toàn ngành.

Là doanh nghiệp có hàng chục năm kinh nghiệm xuất khẩu nội thất phần lớn là sang Hoa Kỳ, ông Chao Chung Lee, Chủ tịch Tập đoàn Shingmark chia sẻ ngay từ đầu năm doanh nghiệp này đã có đơn hàng đến hết tháng 10 và còn nhiều tín hiệu tích cực chờ đón trong dịp cuối năm.

Còn theo ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), đơn hàng xuất khẩu của các doanh nghiệp trong ngành tăng trưởng khá tích cực. So với cùng kỳ năm ngoái, mức tăng trong nửa đầu năm nay vào khoảng 22-25%. Nhiều doanh nghiệp có đơn hàng đến quí III thậm chí là quí IV/2024.

Đáng chú ý, ngoài các thị trường truyền thống là Mỹ, Trung Quốc thì các thị trường mới như Ấn Độ, Trung Đông… được doanh nghiệp khai thác thời gian gần đâu cũng có dấu hiệu tích cực.

Cụ thể, Trung Quốc đạt 1,05 tỷ USD, tăng 49,3%. Hay Canada đạt 113,3 nghìn USD tăng 23,9%; Ấn Độ 73,6 nghìn USD tăng 94,2%…

Chọn giảm gia công, tăng giá trị riêng làm hướng đi mới

Gỗ là ngành có giá trị xuất khẩu cao và tăng nhanh trong những năm gần đây của nước ta. Tuy nhiên giá trị gia tăng của ngành này lại chưa cao bởi doanh nghiệp trong nước chủ yếu là gia công. Theo đánh giá các chuyên gia đầu ngành, hiện chỉ có khoảng 5% sản phẩm gỗ của nước ta là có khâu thiết kế là khâu quan trọng trong nâng cao giá trị gia tăng và khẳng định thương hiệu của sản phẩm gỗ trong nước. 

Nói về vấn đề này, ông Phùng Quốc Mẫn, Phó Chủ tịch HAWA cho biết, doanh số ngành gỗ mười mấy tỷ USD mỗi năm phần lớn đều đến từ công tác gia công cho các đơn hàng quốc tế mà Mỹ là nhiều nhất. Còn sản phẩm tự sáng tạo vẫn chưa nhiều.

“Khi chúng ta phụ thuộc vào 1,2 thị trường chính như vậy khi thị trường đó gặp sự cố, giảm mua hoặc có những yêu cầu, tiêu chí khắt khe mà chúng ta chưa kịp đáp ứng thì đây là thách thức rất lớn cho doanh nghiệp”, ông Mẫn phân tích.

Ông Mẫn khuyên, thay vì trước nay doanh nghiệp phần lớn chỉ nhận đơn gia công thì giá trị thực sự của ngành gỗ Việt vẫn chưa nhiều. Thời gian tới doanh nghiệp gỗ cần tự sáng tạo, chế tạo bằng cách bỏ công sức đầu tư, thiết kế vào sản phẩm. Tổ chức tiếp thị, quảng bá sản phẩm để nâng cao giá trị, lợi nhuận sản phẩm và chống chọi được biến động của thị trường.

Để sản xuất xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ có giá trị gia tăng cao hơn nữa thì các doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư công nghệ, chuyển đổi số nhằm hạn chế xuất dăm gỗ, gỗ tròn và nguyên liệu mà thay vào đó là đẩy mạnh sang gia công các sản phẩm tinh đáp ứng nhu cầu thị trường. 

Tự nhìn nhận năng lực nội tại của doanh nghiệp còn hạn chế khi phần lớn doanh gia công theo đơn hàng và mẫu mã của các nhà phân phối nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp cũng dần bắt tay vào đầu tư công nghệ, máy móc, trình độ lao động lẫn nguồn nguyên liệu…để tạo ra các sản phẩm giá trị cao cho riêng mình.

Đơn cử như Công ty cổ phần Xây dựng Kiến trúc AA đã bỏ ra 40 tỷ đồng để đầu tư cho SAP, một phần mềm quản lý sản xuất giúp tăng khả năng quản lý tới tận chân công trình, quản lý được từng sản phẩm và tạo ra được sự thúc đẩy tiến độ công việc trong nội bộ công ty. Theo đó, không còn tình trạng công việc bị dồn ứ hay việc thất lạc hàng hóa, sai sót về công việc cũng giảm xuống mức thấp nhất…

Với kinh nghiệm 15 năm hỗ trợ doanh nghiệp triển khai các hệ thống quản lý và chuyển đổi số, ông Hà Tất Thắng, Giám đốc Công ty TNHH Techworld Solutions Vietnam đánh giá, số lượng doanh nghiệp trong ngành gỗ đầu tư vào chuyển đổi số còn rất ít. Nguyên nhân chính là do đa phần các doanh nghiệp trong ngành này có quy mô nhỏ và chủ yếu làm hàng gia công. 

Tuy nhiên, ông Thắng cũng chỉ ra rằng thông thường một dự án đầu tư chuyển đổi số sẽ cần khoảng 5 năm để thu hồi vốn và một doanh nghiệp có quy mô khoảng 1.000 công nhân sẽ có mức chi phí đầu tư khoảng 10-15 tỷ đồng. Như vậy, với xu thế chuyển dịch dần sang thiết kế, sáng tạo, giảm gia công. Nhiều doanh nghiệp nên sớm bắt tay vào các ứng dụng công nghệ để tạo ra sản phẩm có lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh hiện nay.