Trang chủNewsVăn hóa - Xã hộiXôi Phú Thượng gọi ngày xưa quay về

Xôi Phú Thượng gọi ngày xưa quay về


Nghề xôi Phú Thượng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Nghề xôi Phú Thượng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Xôi được bán nhiều nơi trên dọc dài đất nước, nhưng chỉ xôi Phú Thượng mới có “tên” và được nhớ tên.

Nghề xôi Phú Thượng vừa trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Bà con làng Kẻ Gạ xưa – nay là làng Phú Thượng ở Tây Hồ, Hà Nội – mừng ra mặt.

Ngày nào cũng xôi mà ăn không chán

Bà Mai Thị Thanh (59 tuổi) – thuộc ban chấp hành Hội làng nghề xôi Phú Thượng – đón tin đó với một niềm xúc động.

Bà Thanh là người làng khác về đây làm dâu. Sáng nào bà cũng thấy mẹ chồng đội thúng xôi đi bán khắp Hà Nội.

Bà Mai Thị Thanh kể ở Phú Thượng, xôi được thổi một hai lửa tùy từng gia đình - Ảnh: ĐẬU DUNG

Bà Mai Thị Thanh kể ở Phú Thượng, xôi được thổi một hai lửa tùy từng gia đình – Ảnh: ĐẬU DUNG

Bà cưới chồng đầu năm 1988 thì giữa năm đó, sau hai buổi chỉ dạy của mẹ chồng, bà Thanh đã gia nhập vào những người làm xôi Phú Thượng xuống phố bán hàng. Mới đó mà bà theo nghề đã 36 năm.

Bà Thanh kể thời đó người ăn xôi không nhiều. Các cụ làng Gạ đội xôi đi bán mỗi ngày nhiều lắm cũng chỉ mươi cân trở lại.

Giờ thì… “phình” ra một cách bất ngờ. Cả làng có khoảng 600 hộ làm xôi, bán lẻ bán sỉ đủ cả.

Vào ngày thường, nhà nấu ít tiêu thụ 10 – 20kg gạo/ngày, nhiều thì 50 – 60kg. Những dịp lễ, Tết, cúng ông Táo hoặc rằm, mùng 1, nhà nấu ít cũng phải cả tạ gạo, nhà nấu nhiều thì… không đếm được.

Trung bình, làng Phú Thượng tiêu thụ hàng chục tấn gạo mỗi ngày.

Ông bà xưa chỉ thổi xôi đỗ, xôi lạc. Mãi sau này mới có xôi xéo, xôi vò.

Khoảng 8 năm trở lại có thêm các loại xôi ngũ sắc. Gần đây, người Phú Thượng bắt trend đóng khuôn xôi hoa, xôi cá chép, thậm chí cả xôi sô cô la.

Không chỉ Hà Nội, xôi Phú Thượng cũng vượt làng đến các vùng miền trên cả nước. Và có lẽ chỉ có người làng Phú Thượng, đã vào tận TP.HCM rồi, nhớ thương món ăn của làng lại dựng biển, mở một cửa hàng nhỏ bán xôi Phú Thượng cho đỡ nhớ.

Đỗ mới luộc xong, được vớt ra rá cho ráo - Ảnh: ĐẬU DUNG

Đỗ mới luộc xong, được vớt ra rá cho ráo – Ảnh: ĐẬU DUNG

Bà Công Thị Mỹ, 67 tuổi, giải thích vì sao dân Phú Thượng nhà bà thường dùng nếp nhung hoặc nếp cái hoa vàng để thổi xôi.

Trong hai loại, nếp cái hoa vàng có giá cao hơn nên khi có khách đặt người Phú Thượng mới thổi bằng loại này. 

Phần lớn là dùng nếp nhung, loại gạo nếp làm cho hạt xôi khi chín tới đạt đến độ căng, tròn, mẩy và bóng. Và chỉ cần nếp nhung thôi, xôi Phú Thượng đã “rất là” Phú Thượng rồi.

Bà Mỹ làm xôi vò có tiếng của làng Phú Thượng. Lượng dầu và đỗ phải đủ, rồi muối dùng ra sao thì xôi mới tơi, không bị thiu mà vẫn thơm.

Bà nói, ở đây, mỗi nhà có một bí quyết riêng và không phải người Phú Thượng nào cũng đồ xôi ngon.

Để có xôi ngon cũng phải có tay. Cũng có khi năm tháng dạy người ta biết “tay quen”, dùng bao nhiêu gạo là vừa, bao nhiêu lửa là đủ, rắc từng nào muối thì đượm vị, ngâm gạo mới gạo cũ bao nhiêu thời gian thì đạt. Mà những cái này thì chịu, có nói ra chưa chắc người ta bắt chước được. Đành phải vin vào câu nói “ông bà tổ tiên mách bảo”.

Nhưng dấu hiệu nhận biết xôi ngon không khó, bà Thanh nói. Để từ sáng tới chiều, xôi vẫn mềm, dẻo mà hạt xôi không nát dính, vẫn xốp, thế là ngon. Xôi mà thổi chưa đủ độ chín thì tới trưa là đanh cứng lại ngay.

Ngày nào cũng thổi xôi nhưng người Phú Thượng ăn xôi không thấy chán. Sáng ra vẫn phải làm một nắm xôi cho chắc bụng.

Bà Thanh kể mẹ chồng bà, khi cụ ngoài 90 tuổi, tuổi cao sức yếu nằm một chỗ trong nhà, mà ngửi thấy mùi xôi chín bốc lên ngoài này, nói vọng ra như reo lên cho thấy nỗi nhớ một thuở đội xôi đi bán của chính cụ.

Người Phú Thượng thường dùng nếp nhung hoặc nếp cái hoa vàng để thổi xôi - Ảnh: ĐẬU DUNG

Người Phú Thượng thường dùng nếp nhung hoặc nếp cái hoa vàng để thổi xôi – Ảnh: ĐẬU DUNG

Tâm tình hạt nếp và lễ thiêng đời người

Thời xưa, làng Gạ là làng lúa làng hoa, xung quanh hãy còn nhiều đồng ruộng.

Theo lời bà Mỹ, thuở đó không có đồng hồ báo thức, các cụ cứ nhìn con trăng con sao trên đỉnh đầu mà đoán giờ rồi nhà này í ới nhà kia gọi nhau dậy thổi xôi.

Mẹ bà Mỹ dậy sẽ gọi con gái dậy theo để trông bếp cho bà vo gạo, xóc muối vào gạo cho đều. Hồi đó thổi xôi bằng rơm rạ nên bà Mỹ phải túc trực liên hồi.

Cô con gái mắt nhắm mắt mở ngủ chưa “đã” đã bị gọi dậy giữa chừng ngày ấy, lúc này đã ngoài lục tuần.

Kể chuyện cũ, mắt bà Mỹ chợt đỏ au vì nhớ mẹ và cả nhớ những ngày thiếu thời trong không gian làng xã có phần yên bình. Thương lắm nghề nên bà cứ ráng làm.

Đĩa xôi Phú Thượng với các loại xôi đỗ, xôi gấc, xôi xéo (trong đĩa thiếu đỗ xanh)... để từ sáng tới chiều vẫn mềm, dẻo - Ảnh: ĐẬU DUNG

Đĩa xôi Phú Thượng với các loại xôi đỗ, xôi gấc, xôi xéo (trong đĩa thiếu đỗ xanh)… để từ sáng tới chiều vẫn mềm, dẻo – Ảnh: ĐẬU DUNG

Nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng từng viết trong một cuốn sách của ông, người Việt có nguồn gốc từ người Mường, ít nhất từ hai tập tục, trong đó có việc dùng xôi để cúng, là cách tưởng nhớ cội nguồn ăn gạo nương của mình, trước khi biết đến cây lúa Chiêm, lấy giống từ người Champa…

Người Mường cũng có Tết lúa mới vào tháng mười âm lịch – vẫn được duy trì tới nay.

Điều này vừa hay giống với câu chuyện bà Công Thị Mỹ kể. Ngoài lễ hội truyền thống vào tháng giêng, dân làng Gạ xưa có tục cúng lúa mới vào tháng mười âm lịch sau khi gặt lúa.

Mỗi nhà thường cúng xôi, gà luộc và chè bà cốt. Giờ nhiều nhà đã quên, nhưng riêng bà vẫn nhớ tháng mười, mùa gặt lúa của riêng mình.

Không ai biết nghề xôi ở Kẻ Gạ có từ khi nào. Chỉ biết câu ca xưa vẫn truyền “Làng Gạ có gốc cây đề/ Có sông tắm mát, có nghề nấu xôi”. Mà vùng nào có chữ “Kẻ” đằng trước thì cổ lắm.

Người Phú Thượng nhìn nhau, học nhau mà thổi xôi ngon, rồi mang xôi làng mình đi khắp nơi. Lớp này nối lớp nọ, lớp sau “mạnh” hơn lớp trước, cứ thế luyến lưu, lưu giữ nét riêng của làng.

Chẳng cần nằm trong 36 phố phường, ở tận mạn Tây Hồ, người Kẻ Gạ vẫn có thể viết nên một “huyền thoại phố phường” riêng của làng mình bằng tâm tình hạt nếp rất Việt Nam.

Tìm vị xôi làng nghề Phú Thượng giữa Sài GònTìm vị xôi làng nghề Phú Thượng giữa Sài Gòn

Quán Xôi làng nghề chuẩn vị Bắc của anh Nguyễn Thành Long bán xôi xéo, trắng, ngô nếp… có nguồn gốc từ làng nghề Phú Thượng cho những người mê ẩm thực Hà Nội và muốn thưởng thức xôi Bắc chuẩn vị giữa Sài Gòn.



Nguồn

Cùng chủ đề

Sắp diễn ra Lễ hội Văn hóa

(Tổ Quốc) - Lễ hội Văn hóa - Du lịch Việt Nam và Chương trình giới thiệu Du lịch Việt Nam tại Trung Quốc với nhiều hoạt động hấp dẫn sẽ diễn ra ngày 5/11 và 8/11 tới đây. ...

Món ăn quen thuộc trong mâm cơm gia đình Việt mà du khách mang cả xô, chậu tới mua

GĐXH - Không chỉ đam mê món ăn Việt, chàng trai châu Phi Lindo còn khiến nhiều người phải 'mắt chữ A, mồm chữ O' vì bán hai món ăn Việt 'siêu chạy', nhiều vị khách còn mang cả xô, chậu tới mua mang về. ...

Gỏi cuốn Việt Nam gây ‘bão’ ở Malaysia, chủ quán bán nghìn cái mỗi ngày

Món gỏi cuốn Việt Nam được chủ quán ở Malaysia biến tấu đa dạng với một số loại nhân như thanh cua, cá hồi, thịt vịt xông khói…, thu hút đông đảo thực khách bản địa tìm mua. Gần đây, món gỏi cuốn Việt Nam bất ngờ thành xu hướng ẩm thực hấp dẫn ở Malaysia, được đông đảo giới trẻ và thực khách bản địa săn đón. Chỉ cần gõ từ khóa “Vietnam Roll” (tạm dịch: món cuốn Việt Nam)...

Trăm năm thương nhớ cơm chay Tín Nghĩa giữa Sài Gòn

Lặng lẽ suốt 100 năm trên con đường náo nhiệt, cơm chay Tín Nghĩa không quá đông khách, nhưng ai đến đây đều sẽ quay lại vì… nhớ ngày xưa. Thành phần "hao cơm" nhất chính là nước xốt. Xốt tương đen có vị...

Bún mọc khu cư xá Bắc Hải, khách đến ăn vì các loại chả quá ngon

Viên mọc ở đây không trộn nấm mèo, được xay mịn và vo tròn như bò viên, theo chủ quán thì đây chính là mọc từ giò sống nguyên gốc kiểu của người Bắc.Điểm chung của các loại chả là kết cấu dẻo dai, cắn vào ngập răng và ngọt thịt chứ không trộn bột quá nhiều, kèm theo một miếng sườn...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Việt – Mỹ, những lợi ích cùng hướng đến

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay chứng kiến sự sát sao, không chắc chắn lẫn nhiều xáo trộn nhất từ trước đến nay.   Ứng cử viên tổng thống Đảng Dân chủ Kamala Harris và ứng cử viên tổng thống Đảng Cộng hòa Donald Trump - Ảnh: USA TODAY Sát ngày bầu cử, khảo sát ở cả toàn quốc và tại các bang chiến trường - nơi quyết định cửa "sinh tử" cho cả hai ứng viên Kamala Harris và...

Bế mạc Đại hội Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam TP.HCM

Phiên trọng thể Đại hội Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam TP.HCM lần IX ngày 5-11 đã bế mạc đại hội sau gần 2 ngày làm việc. Sẵn sàng dâng hiến...

Trường tiên tiến, hội nhập có gì? – Kỳ 2: Giải mã sức hút trường tiên tiến

Hầu hết các trường tiên tiến, hội nhập quốc tế (gọi tắt là trường tiên tiến) đã và đang là những trường "hot" ở TP.HCM. ...

Bác sĩ Bệnh viện Chợ Rẫy ‘giải oan’ cho bệnh nhân mắc Wilson bị chẩn đoán nhầm tâm thần nhiều năm

Các bác sĩ Bệnh viện Chợ Rẫy vừa 'giải oan' cho một bệnh nhân nữ mắc bệnh Wilson hiếm gặp nhưng bị chẩn đoán nhầm thành tâm thần phân liệt nhiều năm. TS.BS Lê Hữu Phước - phó khoa viêm gan, Bệnh viện Chợ...

Doanh nghiệp muốn mua dự án ông Dũng ‘lò vôi’ vừa báo lỗ, tiền mặt còn vài trăm triệu

Tập đoàn Danh Khôi - doanh nghiệp từng công bố muốn mua lại một phần dự án của ông Dũng ‘Lò vôi’ - vừa báo lỗ gần 6 tỉ đồng quý 3 năm nay. Trên bảng cân đối kế toán, tiền và các khoản tương đương tiền còn 678 triệu đồng. ...

Bài đọc nhiều

Di của ‘Những đứa trẻ trong sương’ tự theo bạn trai hơn 7 tuổi về làm vợ

Nhờ chống lại tục 'bắt vợ', Má Thị Di người dân tộc Mông đã tìm được hạnh phúc bên chồng hơn 7 tuổi. Má Thị Di (thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai) - nhân vật chính trong phim tài liệu Những đứa trẻ trong sương của đạo diễn Hà Lệ Diễm đã có những chia sẻ xúc động về cuộc sống của mình trong tọa đàm "Ra khỏi màn sương" do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức. -...

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần

Theo thông tin từ Ban Bảo vệ chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương, đồng chí Nguyễn Phú Trọng, sinh năm 1944, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, sau thời gian lâm bệnh, mặc dù được Đảng, Nhà...

10 năm lan tỏa kỹ năng sơ cấp cứu, giúp hàng ngàn người bị nạn mỗi năm

Doanh nghiệp xã hội Kỹ năng sinh tồn SSVN (Survival Skills Vietnam) đã kỷ niệm 10 năm ra đời, bắt đầu hành trình lan tỏa sơ cấp cứu tại Việt Nam ngày 4-11. Người hùng sơ cứuLà một trong những học viên tiêu biểu...

Thực hư tin Lee Dong Wook kết hôn ở tuổi 42

Diễn viên Lee Dong Wook khá kín tiếng đời tư. Anh nhiều lần vướng tin đồn hẹn hò với các mỹ nhân showbiz như Yoo In Na, Jessica, Kim Hyun Joo, Kim Sun Ah, Eugene... nhưng không lên tiếng xác nhận.Mối tình đầu tiên và duy nhất mà Lee Dong Wook công khai cho đến hiện tại là Suzy.Lee Dong Wook từng là hình mẫu lý tưởng của Suzy. Năm 2012, người đẹp 9X thừa nhận ngưỡng mộ...

Bộ tứ ‘đại gia’ công nghệ Mỹ bỏ 200 tỷ USD chạy đua AI

Vì cuộc đua AI, năm 2024, chi phí vốn của 4 hãng Internet và phần mềm lớn nhất thế giới – Amazon, Microsoft, Meta và Alphabet – sẽ cao kỷ lục, hơn 200 tỷ USD. Trong báo cáo kết quả kinh doanh tuần trước, lãnh đạo của bốn hãng công nghệ hàng đầu thế giới đều cảnh báo nhà đầu tư về chi phí vốn tiếp tục tăng, thậm chí tăng mạnh. Từ khi ChatGPT xuất hiện cuối năm 2022, doanh...

Cùng chuyên mục

Nhiều hoạt động văn hoá đặc sắc tại Festival hoa Đà Lạt năm 2024

(CLO) Sáng 5/11, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) phối hợp với UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức buổi gặp gỡ báo chí thông tin về chương trình Festival hoa Đà Lạt lần thứ X năm 2024 và quảng bá, thu hút đầu tư trên lĩnh vực du...

Bế mạc Đại hội Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam TP.HCM

Phiên trọng thể Đại hội Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam TP.HCM lần IX ngày 5-11 đã bế mạc đại hội sau gần 2 ngày làm việc. Sẵn sàng dâng hiến...

Nâng tuổi hưu sĩ quan quân đội 1-4 tuổi, tăng thêm sẽ “ùn tắc”, dôi dư

Đề xuất nâng hạn tuổi phục vụ tại ngũ của sĩ quan quân đội cấp úy, cấp tá lên 1- 4 năm, theo Bộ Quốc phòng là phù hợp, vì nếu tăng thêm sẽ gây ùn tắc, dôi dư trong đội ngũ sĩ quan quân đội. Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam sáng 5/11. Dự thảo luật này...

Ngư dân bắt được cá mú khổng lồ quý hiếm, nặng 450kg trên biển

Một con cá mú khổng lồ nặng tới 450kg đã được người dân bắt khi đang đi câu trên biển. ...

Hưởng lương hưu bằng tiền mặt sẽ trễ 3 ngày so với nhận qua tài khoản

(Dân trí) - Người hưởng lương hưu qua tài khoản sẽ được nhận từ ngày 1 hằng tháng, người nhận lương hưu bằng tiền mặt được chi trả từ ngày 4 hằng tháng. Ngày 5/11, Bảo hiểm xã hội (BHXH) TPHCM đã có văn bản thông báo điều chỉnh lịch chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH từ tháng 12/2024 trở đi.Hiện thời gian chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng tại TPHCM được thực hiện theo Quyết...

Mới nhất

Lô đất vừa trúng đấu giá hơn 103 triệu đồng/m2 ở Hoài Đức có gì?

Lô đất này có ký hiệu LK102, diện tích lớn nhất dãy với hơn 145 m2 và là lô góc 2 mặt tiền. Lô đất nằm trong khu đấu giá có phía Đông Bắc giáp đường giao thông trục thôn Tiền Lệ, xã Tiền Yên và Trường mầm non Tiền Yên. Phía Nam và phía Đông giáp đất...

Trợ lý của ông Netanyahu bị bắt vì rò rỉ thông tin tình báo

(CLO) Cảnh sát Israel đã bắt giữ Eliezer Feldstein, trợ lý thân cận của Thủ tướng Benjamin Netanyahu, vì cáo buộc rò rỉ thông tin mật cho truyền thông nước ngoài....

Mèo Vạc (Hà Giang): Khởi sắc ở xã biên giới Thượng Phùng

Những năm qua, với việc lồng ghép và thực hiện hiệu quả các chương trình, chính sách hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của Đảng, Nhà nước; cùng với hướng đi, giải pháp tích cực của cấp ủy, chính quyền địa phương, diện mạo của xã biên giới Thượng Phùng, huyện Mèo Vạc,...

Tiền ảo Pi lại “hầm hập” sau thời gian im ắng

(NLĐO)- Sau thời gian im ắng, các hội nhóm liên quan tiền ảo Pi trên mạng xã hội lại nhộn nhịp với các trò khoe tiền,...

Các giải pháp bình ổn giá tiêu dùng những tháng cuối năm

Ông Nguyễn Mạnh Quyền, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội cho biết, thành phố đang thực hiện nhiều giải pháp bình ổn giá cho thị trường, đặc biệt là chuẩn bị đủ...

Mới nhất