Trang chủNewsVăn hóa - Xã hộiXôi Phú Thượng gọi ngày xưa quay về

Xôi Phú Thượng gọi ngày xưa quay về


Nghề xôi Phú Thượng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Nghề xôi Phú Thượng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Xôi được bán nhiều nơi trên dọc dài đất nước, nhưng chỉ xôi Phú Thượng mới có “tên” và được nhớ tên.

Nghề xôi Phú Thượng vừa trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Bà con làng Kẻ Gạ xưa – nay là làng Phú Thượng ở Tây Hồ, Hà Nội – mừng ra mặt.

Ngày nào cũng xôi mà ăn không chán

Bà Mai Thị Thanh (59 tuổi) – thuộc ban chấp hành Hội làng nghề xôi Phú Thượng – đón tin đó với một niềm xúc động.

Bà Thanh là người làng khác về đây làm dâu. Sáng nào bà cũng thấy mẹ chồng đội thúng xôi đi bán khắp Hà Nội.

Bà Mai Thị Thanh kể ở Phú Thượng, xôi được thổi một hai lửa tùy từng gia đình - Ảnh: ĐẬU DUNG

Bà Mai Thị Thanh kể ở Phú Thượng, xôi được thổi một hai lửa tùy từng gia đình – Ảnh: ĐẬU DUNG

Bà cưới chồng đầu năm 1988 thì giữa năm đó, sau hai buổi chỉ dạy của mẹ chồng, bà Thanh đã gia nhập vào những người làm xôi Phú Thượng xuống phố bán hàng. Mới đó mà bà theo nghề đã 36 năm.

Bà Thanh kể thời đó người ăn xôi không nhiều. Các cụ làng Gạ đội xôi đi bán mỗi ngày nhiều lắm cũng chỉ mươi cân trở lại.

Giờ thì… “phình” ra một cách bất ngờ. Cả làng có khoảng 600 hộ làm xôi, bán lẻ bán sỉ đủ cả.

Vào ngày thường, nhà nấu ít tiêu thụ 10 – 20kg gạo/ngày, nhiều thì 50 – 60kg. Những dịp lễ, Tết, cúng ông Táo hoặc rằm, mùng 1, nhà nấu ít cũng phải cả tạ gạo, nhà nấu nhiều thì… không đếm được.

Trung bình, làng Phú Thượng tiêu thụ hàng chục tấn gạo mỗi ngày.

Ông bà xưa chỉ thổi xôi đỗ, xôi lạc. Mãi sau này mới có xôi xéo, xôi vò.

Khoảng 8 năm trở lại có thêm các loại xôi ngũ sắc. Gần đây, người Phú Thượng bắt trend đóng khuôn xôi hoa, xôi cá chép, thậm chí cả xôi sô cô la.

Không chỉ Hà Nội, xôi Phú Thượng cũng vượt làng đến các vùng miền trên cả nước. Và có lẽ chỉ có người làng Phú Thượng, đã vào tận TP.HCM rồi, nhớ thương món ăn của làng lại dựng biển, mở một cửa hàng nhỏ bán xôi Phú Thượng cho đỡ nhớ.

Đỗ mới luộc xong, được vớt ra rá cho ráo - Ảnh: ĐẬU DUNG

Đỗ mới luộc xong, được vớt ra rá cho ráo – Ảnh: ĐẬU DUNG

Bà Công Thị Mỹ, 67 tuổi, giải thích vì sao dân Phú Thượng nhà bà thường dùng nếp nhung hoặc nếp cái hoa vàng để thổi xôi.

Trong hai loại, nếp cái hoa vàng có giá cao hơn nên khi có khách đặt người Phú Thượng mới thổi bằng loại này. 

Phần lớn là dùng nếp nhung, loại gạo nếp làm cho hạt xôi khi chín tới đạt đến độ căng, tròn, mẩy và bóng. Và chỉ cần nếp nhung thôi, xôi Phú Thượng đã “rất là” Phú Thượng rồi.

Bà Mỹ làm xôi vò có tiếng của làng Phú Thượng. Lượng dầu và đỗ phải đủ, rồi muối dùng ra sao thì xôi mới tơi, không bị thiu mà vẫn thơm.

Bà nói, ở đây, mỗi nhà có một bí quyết riêng và không phải người Phú Thượng nào cũng đồ xôi ngon.

Để có xôi ngon cũng phải có tay. Cũng có khi năm tháng dạy người ta biết “tay quen”, dùng bao nhiêu gạo là vừa, bao nhiêu lửa là đủ, rắc từng nào muối thì đượm vị, ngâm gạo mới gạo cũ bao nhiêu thời gian thì đạt. Mà những cái này thì chịu, có nói ra chưa chắc người ta bắt chước được. Đành phải vin vào câu nói “ông bà tổ tiên mách bảo”.

Nhưng dấu hiệu nhận biết xôi ngon không khó, bà Thanh nói. Để từ sáng tới chiều, xôi vẫn mềm, dẻo mà hạt xôi không nát dính, vẫn xốp, thế là ngon. Xôi mà thổi chưa đủ độ chín thì tới trưa là đanh cứng lại ngay.

Ngày nào cũng thổi xôi nhưng người Phú Thượng ăn xôi không thấy chán. Sáng ra vẫn phải làm một nắm xôi cho chắc bụng.

Bà Thanh kể mẹ chồng bà, khi cụ ngoài 90 tuổi, tuổi cao sức yếu nằm một chỗ trong nhà, mà ngửi thấy mùi xôi chín bốc lên ngoài này, nói vọng ra như reo lên cho thấy nỗi nhớ một thuở đội xôi đi bán của chính cụ.

Người Phú Thượng thường dùng nếp nhung hoặc nếp cái hoa vàng để thổi xôi - Ảnh: ĐẬU DUNG

Người Phú Thượng thường dùng nếp nhung hoặc nếp cái hoa vàng để thổi xôi – Ảnh: ĐẬU DUNG

Tâm tình hạt nếp và lễ thiêng đời người

Thời xưa, làng Gạ là làng lúa làng hoa, xung quanh hãy còn nhiều đồng ruộng.

Theo lời bà Mỹ, thuở đó không có đồng hồ báo thức, các cụ cứ nhìn con trăng con sao trên đỉnh đầu mà đoán giờ rồi nhà này í ới nhà kia gọi nhau dậy thổi xôi.

Mẹ bà Mỹ dậy sẽ gọi con gái dậy theo để trông bếp cho bà vo gạo, xóc muối vào gạo cho đều. Hồi đó thổi xôi bằng rơm rạ nên bà Mỹ phải túc trực liên hồi.

Cô con gái mắt nhắm mắt mở ngủ chưa “đã” đã bị gọi dậy giữa chừng ngày ấy, lúc này đã ngoài lục tuần.

Kể chuyện cũ, mắt bà Mỹ chợt đỏ au vì nhớ mẹ và cả nhớ những ngày thiếu thời trong không gian làng xã có phần yên bình. Thương lắm nghề nên bà cứ ráng làm.

Đĩa xôi Phú Thượng với các loại xôi đỗ, xôi gấc, xôi xéo (trong đĩa thiếu đỗ xanh)... để từ sáng tới chiều vẫn mềm, dẻo - Ảnh: ĐẬU DUNG

Đĩa xôi Phú Thượng với các loại xôi đỗ, xôi gấc, xôi xéo (trong đĩa thiếu đỗ xanh)… để từ sáng tới chiều vẫn mềm, dẻo – Ảnh: ĐẬU DUNG

Nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng từng viết trong một cuốn sách của ông, người Việt có nguồn gốc từ người Mường, ít nhất từ hai tập tục, trong đó có việc dùng xôi để cúng, là cách tưởng nhớ cội nguồn ăn gạo nương của mình, trước khi biết đến cây lúa Chiêm, lấy giống từ người Champa…

Người Mường cũng có Tết lúa mới vào tháng mười âm lịch – vẫn được duy trì tới nay.

Điều này vừa hay giống với câu chuyện bà Công Thị Mỹ kể. Ngoài lễ hội truyền thống vào tháng giêng, dân làng Gạ xưa có tục cúng lúa mới vào tháng mười âm lịch sau khi gặt lúa.

Mỗi nhà thường cúng xôi, gà luộc và chè bà cốt. Giờ nhiều nhà đã quên, nhưng riêng bà vẫn nhớ tháng mười, mùa gặt lúa của riêng mình.

Không ai biết nghề xôi ở Kẻ Gạ có từ khi nào. Chỉ biết câu ca xưa vẫn truyền “Làng Gạ có gốc cây đề/ Có sông tắm mát, có nghề nấu xôi”. Mà vùng nào có chữ “Kẻ” đằng trước thì cổ lắm.

Người Phú Thượng nhìn nhau, học nhau mà thổi xôi ngon, rồi mang xôi làng mình đi khắp nơi. Lớp này nối lớp nọ, lớp sau “mạnh” hơn lớp trước, cứ thế luyến lưu, lưu giữ nét riêng của làng.

Chẳng cần nằm trong 36 phố phường, ở tận mạn Tây Hồ, người Kẻ Gạ vẫn có thể viết nên một “huyền thoại phố phường” riêng của làng mình bằng tâm tình hạt nếp rất Việt Nam.

Tìm vị xôi làng nghề Phú Thượng giữa Sài GònTìm vị xôi làng nghề Phú Thượng giữa Sài Gòn

Quán Xôi làng nghề chuẩn vị Bắc của anh Nguyễn Thành Long bán xôi xéo, trắng, ngô nếp… có nguồn gốc từ làng nghề Phú Thượng cho những người mê ẩm thực Hà Nội và muốn thưởng thức xôi Bắc chuẩn vị giữa Sài Gòn.



Nguồn

Cùng chủ đề

Chiếc đùi vịt to tổ chảng ở mì Dìn Chón, đắt nhưng xứng đáng

'Mì Dìn Chón ngon nhé, nhất là mì vịt tiềm, rất xứng đáng đồng tiền'; 'Bạn dắt tôi tới ăn hai bữa, rồi tôi thôi hổng tới nữa. Không bình luận khen chê gì nha'; 'Ai ăn chỗ khác giá rẻ hơn 10% (10 ngàn) mà ngon bằng, thì tôi cá độ 2 tô mì vịt luôn'... ...

Sắp diễn ra Lễ hội Văn hóa

(Tổ Quốc) - Lễ hội Văn hóa - Du lịch Việt Nam và Chương trình giới thiệu Du lịch Việt Nam tại Trung Quốc với nhiều hoạt động hấp dẫn sẽ diễn ra ngày 5/11 và 8/11 tới đây. ...

Món ăn quen thuộc trong mâm cơm gia đình Việt mà du khách mang cả xô, chậu tới mua

GĐXH - Không chỉ đam mê món ăn Việt, chàng trai châu Phi Lindo còn khiến nhiều người phải 'mắt chữ A, mồm chữ O' vì bán hai món ăn Việt 'siêu chạy', nhiều vị khách còn mang cả xô, chậu tới mua mang về. ...

Gỏi cuốn Việt Nam gây ‘bão’ ở Malaysia, chủ quán bán nghìn cái mỗi ngày

Món gỏi cuốn Việt Nam được chủ quán ở Malaysia biến tấu đa dạng với một số loại nhân như thanh cua, cá hồi, thịt vịt xông khói…, thu hút đông đảo thực khách bản địa tìm mua. Gần đây, món gỏi cuốn Việt Nam bất ngờ thành xu hướng ẩm thực hấp dẫn ở Malaysia, được đông đảo giới trẻ và thực khách bản địa săn đón. Chỉ cần gõ từ khóa “Vietnam Roll” (tạm dịch: món cuốn Việt Nam)...

Trăm năm thương nhớ cơm chay Tín Nghĩa giữa Sài Gòn

Lặng lẽ suốt 100 năm trên con đường náo nhiệt, cơm chay Tín Nghĩa không quá đông khách, nhưng ai đến đây đều sẽ quay lại vì… nhớ ngày xưa. Thành phần "hao cơm" nhất chính là nước xốt. Xốt tương đen có vị...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Những bài tập giảm kiệt sức, căng thẳng trong công việc

Nhiều người đã từng trải qua tình trạng căng thẳng trong công việc, nhưng một nghiên cứu mới cho thấy những bài tập thể dục vừa sức có thể giúp giảm thiểu điều này. Tại sao tập thể dục vừa phải có thể giúp...

Cơ hội phát triển đô thị vệ tinh

Sau khi TP.HCM công bố kế hoạch triển khai 11 vị trí TOD (bố trí nhiều nhà ở gắn với các dịch vụ và tiện ích ở gần điểm giao thông công cộng) dọc tuyến metro, các chuyên gia và địa phương cho rằng đây là cơ hội để hình thành các khu đô thị vệ tinh. ...

Thiếu kỹ năng, dễ tự chuốc họa

Bị trộm cướp, móc túi do bất cẩn đến một số vụ phát hiện camera quay lén trong nhà vệ sinh, khu vực công cộng gần đây, nhiều bạn trẻ có vẻ giật mình khi nghiệm lại dường như đang thiếu kỹ năng bảo vệ chính mình. ...

Làm sao để hiện thực hóa ước mơ tự do tài chính?

Tự do tài chính là mục tiêu có thể đạt được nếu mỗi người có chiến lược chi tiêu, quản lý tài chính và đầu tư hiệu quả. ...

Thành phố hoa vàng cỏ xanh chào đón 180 GV-SV-HS: Ba trên trời có biết con được Tiếp sức đến trường?

Sáng 8-11, tại TP Tuy Hòa (Phú Yên), báo Tuổi Trẻ phối hợp với Tỉnh đoàn Phú Yên tổ chức lễ trao học bổng Tiếp sức đến trường dành cho cho 180 tân sinh viên - học sinh - giáo viên có hoàn cảnh khó khăn. ...

Bài đọc nhiều

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần

Theo thông tin từ Ban Bảo vệ chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương, đồng chí Nguyễn Phú Trọng, sinh năm 1944, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, sau thời gian lâm bệnh, mặc dù được Đảng, Nhà...

Di của ‘Những đứa trẻ trong sương’ tự theo bạn trai hơn 7 tuổi về làm vợ

Nhờ chống lại tục 'bắt vợ', Má Thị Di người dân tộc Mông đã tìm được hạnh phúc bên chồng hơn 7 tuổi. Má Thị Di (thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai) - nhân vật chính trong phim tài liệu Những đứa trẻ trong sương của đạo diễn Hà Lệ Diễm đã có những chia sẻ xúc động về cuộc sống của mình trong tọa đàm "Ra khỏi màn sương" do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức. -...

OpenAI có thể lỗ 44 tỷ USD đến năm 2028

Nếu như những năm đầu thành lập, cả Google và Facebook đều thể hiện sức mạnh tài chính đáng nể thì OpenAI – công ty gần 10 năm tuổi – cho thấy bức tranh trái ngược. Theo hồ sơ tài chính mà The Information thu thập được, nhà phát triển ChatGPT ghi nhận doanh thu tăng trưởng nhanh, có thể đạt 100 tỷ USD năm 2029 song có thể lỗ tổng cộng 44 tỷ USD từ năm 2023 đến...

Gawon MEOVV từng là người mẫu, như bản sao Park Min Young

Theo truyền thông Hàn Quốc, nhóm MEOVV bao gồm 5 thành viên, chính thức ra mắt vào tháng 9 năm nay.The Black Label đã thông báo về việc tổ chức sự kiện trải nghiệm cửa hàng pop-up độc đáo dành cho những người hâm mộ của nhóm. Sự kiện sẽ diễn ra tại The Hyundai Seoul từ ngày 29.8 đến 4.9, mang đến cho du khách cơ hội mua một số sản phẩm của MEOVV và chụp ảnh...

Cùng chuyên mục

Mới nhất

Quảng Nam phát triển cây dược liệu quy mô lớn

Gần bốn năm trở lại đây, tỉnh Quảng Nam đã linh hoạt lồng ghép nguồn lực từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I: từ 2021 đến 2025 (Chương trình MTQG 1719) với các nguồn vốn khác để...

Tuyến buýt liên tỉnh liền kề Quảng Trị

Sáng 8/11, UBND tỉnh Quảng Trị cho biết, vừa quyết định phê duyệt thông tin dự án Vận hành cung ứng dịch vụ vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt không trợ giá tuyến xe buýt liên tỉnh liền kề Quảng Trị - Huế và ngược lại. ...

Những bài tập giảm kiệt sức, căng thẳng trong công việc

Nhiều người đã từng trải qua tình trạng căng thẳng trong công việc, nhưng một nghiên cứu mới cho thấy những bài tập thể dục vừa sức có thể giúp giảm thiểu điều này. ...

Giá nâng mũi là bao nhiêu? Cần lưu ý gì khi nâng mũi?

Hiện nay, rất nhiều người đã thực hiện nâng mũi với mong muốn giúp cho khuôn mặt của mình thanh thoát, cân đối hơn. Nếu bạn cũng đang quan tâm đến phương pháp làm...

Mới nhất