Về thanh kiếm triều vua Minh Mạng đấu giá tại Pháp

Hiện nay, đồ bằng vàng của triều Nguyễn là "hàng hot" đối với các nhà sưu tập VN và cả trên thế giới. Vì thế các nhà sưu tập VN luôn quyết mua để đưa cổ vật "về quê". Điển hình là chiếc ấn vàng Hoàng đế chi bảo, rồi bát vàng triều vua Khải Định, mũ Đại triều của quan đại thần, áo nhật bình của nữ nhân hoàng tộc, mũ áo Đại triều của hoàng tử… Phải nói chưa bao giờ các nhà sưu tập trong nước lại có ý thức bảo vệ di sản cao và nhiệt huyết như trong những năm gần đây. Nhất là với kiếm, một trong những biểu tượng quyền lực của các triều đại quân chủ không riêng ở VN mà tất cả các nước trên thế giới; và tại VN loại hình này còn lại không nhiều, nên việc đấu giá thanh kiếm của triều vua Minh Mạng càng "nóng" hơn bao giờ hết.

Thông tin từ nhà đấu giá cho biết: Kiếm triều Minh Mạng VN mang ra đấu giá lần này có chất liệu bằng sắt, vàng, ngọc trai, ngà voi, vải, gỗ sơn mài, dài 94,5 cm; tổng trọng lượng 1.386 gr. Kiếm có phần lưỡi có thể là của châu Âu, với phần trên rộng chia thành hai phần ở nửa trên của lưỡi kiếm; được gắn bằng phụ kiện lá vàng và tay cầm bằng ngà voi. Phần bảo vệ có hình chữ D đặc trưng của kiếm VN thế kỷ 19, cũng như chuôi kiếm hình con sư tử. Những yếu tố này được lấy cảm hứng từ các mô hình châu Âu. Vỏ kiếm được làm với sơn mài màu đỏ và gắn phụ kiện bằng kim loại màu vàng. Phần ống ngậm có khắc chữ Hán, được làm theo dạng đường chấm. Một phần của dòng chữ đã bị xóa, nhưng nó có đề cập hàm lượng vàng. Những dòng chữ khắc như vậy là đặc trưng của đồ vật Hoàng gia thời nhà Nguyễn có chứa vàng.

Về thanh kiếm triều vua Minh Mạng đấu giá tại Pháp- Ảnh 2. — Thanh kiếm đấu giá có nhiều điểm tương đồng với thanh kiếm của vua Gia Long đang lưu giữ tại Bảo tàng Quân đội (Pháp)

Như vậy, khảo tả của nhà đấu giá là khá chi tiết, ở đây tôi xin làm rõ hơn một chút để độc giả có thể khám phá: Chuôi kiếm có hình đầu rồng (không phải sư tử), được làm bằng ngà và bọc vàng gần kín, chỉ chừa lại hai bên. Đầu rồng có bờm xoáy, phần bọc vàng hai bên trên chuôi kiếm được chạm hoa liên hoàn chạy dài từ đầu rồng đến đốc kiếm. Phần để lộ ngà ở hai bên được chạm giống nhau, mỗi bên có một hoa 8 cánh với hai bên là dây lá cũng chạy dài theo chuôi kiếm. Miệng rồng ngậm một đầu của quai kiếm liền với đốc kiếm, trên đốc kiếm được chạm hoa cúc rất rõ. Phần lưỡi kiếm bằng sắt, có dạng cong và có các sống lõm và nổi. Phần bao kiếm bằng gỗ sơn mài màu đỏ được bọc vàng ở ba điểm là miệng bao, giữa bao, cuối bao. Phần bọc vàng ở miệng bao được chạm hình con dơi và dây lá, một dạng cúc hóa dơi. Đặc biệt là có hàng chữ Hán, dù mấy chữ đầu không rõ nhưng các chữ sau thì có nội dung: Kim cộng trọng tứ lạng, bát tiền, ngũ phân (vàng tổng cộng nặng 4 lạng 8 chỉ 5 phân). Phần bọc vàng ở giữa bao được chạm hình lá hóa mây cách điệu (một dạng lá cúc hóa mây cách điệu). Phần bọc vàng ở cuối bao là các hình hoa lá cúc cách điệu.

Qua hình ảnh và khảo tả về thanh kiếm này, đối chiếu với thanh kiếm của các vua Gia Long, Thành Thái, Khải Định và một số kiếm trong kho báu của nhà Nguyễn, tôi nhận thấy như sau:

Về kiểu dáng: Cho thấy có điểm rất giống kiếm của vua Gia Long, đó là phần lưỡi kiếm cong và có các sống lõm, nổi, nhất là không bị rỉ sét và màu sắc còn sáng. Hình như lưỡi kiếm được luyện cùng một xưởng với lưỡi kiếm của vua Gia Long. Còn đối chiếu với kiếm của vua Thành Thái và vua Khải Định thì cho thấy sự khác biệt về kiểu dáng bởi kiếm của hai vua là loại kiếm thẳng.

Về thanh kiếm triều vua Minh Mạng đấu giá tại Pháp- Ảnh 3. — Cặp kiếm của Hoàng gia triều Nguyễn ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia, trong tình trạng chưa phục chế

Về hoa văn trang trí: Nhìn chung trang trí trên kiếm này và 3 kiếm của ba vua nêu trên là giống nhau, đó là rồng và hoa cúc.

Với các yếu tố trên, tôi cũng đồng quan điểm với nhà đấu giá là thanh kiếm này thuộc triều vua Minh Mạng. Đây là kiếm thuộc về hoàng tộc, dù không rõ chủ nhân, giống như cặp kiếm có chuôi bằng ngọc bọc vàng thuộc kho báu của nhà Nguyễn đang được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

Được biết người đấu giá thành công thanh kiếm này là một nhà sưu tập VN đang ẩn tên tuổi và địa chỉ. Dù sàn đấu giá không tiết lộ mức giá được gõ búa là bao nhiêu nhưng hy vọng với "chủ nhân" mới của thanh kiếm này thì hiện vật quý có cơ hội trở về với đất mẹ cùng với những ấn vàng, bát vàng và mũ áo… từng hồi hương rất tuyệt vời trong thời gian gần đây.