Tượng đồng Nữ thần Durga- cổ vật tiêu biểu, quý hiếm của văn hóa Champa hồi hương

Tham dự lễ công bố có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương; ông Marc Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam; ông Marcus Winsley, Phó đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam; đại diện các bộ, ngành, các đơn vị thuộc Bộ VHTTDL.

Việc hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga là kết quả hợp tác, trao đổi thông tin trong nhiều năm, là sự nỗ lực của Việt Nam cũng như các quốc gia liên quan, đặc biệt là Hoa Kỳ, trên tinh thần tuân thủ các điều ước quốc tế trong đó có Công ước của UNESCO 1970 về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa.

Cụ thể, tháng 8/2023, ĐSQ Việt Nam tại Vương quốc Anh thông tin về Bộ VHTTDL về việc Bộ Tư pháp, Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ phối hợp với Cảnh sát Đô thành Luân Đôn, Vương quốc Anh đã tịch thu tượng đồng Nữ thần Durga, có nguồn gốc Việt Nam từ một vụ điều tra buôn bán cổ vật bất hợp pháp và đề xuất khả năng trao trả cổ vật này về Việt Nam. Ngay sau khi nhận được thông tin, Bộ VHTTDL đã chỉ đạo các đơn vị chức năng nghiên cứu, đối sánh tư liệu và xác định tượng đồng Nữ thần Durga và đề xuất phương án tiếp nhận, hồi hương pho tượng này.

Tháng 1/2024, Bộ VHTTDL đã cử đoàn công tác sang Vương quốc Anh để thực hiện nhiệm vụ đánh giá thực trạng, chuẩn bị thủ tục bàn giao và giám sát, thống nhất phương án vận chuyển tượng đồng Nữ thần Durga về Việt Nam.

Ngay sau khi nhận thông tin từ Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh, Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ về việc trao trả tượng đồng Nữ thần Durga cho Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã giao các cơ quan, đơn vị liên quan khẩn trương nghiên cứu và có phương án tiếp nhận cổ vật qúy giá này từ Bộ Tư pháp và Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ và Cảnh sát Đô thành London, Vương quốc Anh.

Trong quá trình tổ chức tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga, Bộ Văn hóa, Thể thao và và Du lịch đã nhận được sự phối hợp tích cực, hiệu quả của Bộ Ngoại giao và Bộ Tài chính Việt Nam, Bộ Tư pháp và Bộ An ninh nội địa Hoa Kỳ, Cảnh sát đô thành Luân Đôn, Hội đồng Nghệ thuật Anh cùng nhiều cơ quan hữu quan khác nhằm đưa Tượng đồng Nữ thần Durga về lưu giữ an toàn tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia của Việt Nam.

Ngày 21/2/2024, Tượng được vận chuyển từ Vương quốc Anh về đến sân bay Nội Bài. Sau hành trình hồi hương dài, tượng Nữ thần Durga về đến Bảo tàng Lịch sử quốc gia, hoàn thiện các thủ tục bàn giao và sắp xếp tượng trong kho an toàn. Ngày 24/6/2024, Bảo tàng thành lập Hội đồng thẩm định, mời các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực lịch sử, khảo cổ, văn hóa, nghệ thuật và cổ vật để xem xét, đánh giá hiện trạng, xác định tính chất, niên đại, nguồn gốc và giá trị của tượng, đồng thời, lấy mẫu phân tích thành phần hợp kim. Theo đánh giá, thẩm định chuyên gia, Hội đồng xác định: “Đây là tượng Nữ thần Durga 4 tay, có thể khối lớn (cao toàn bộ 191cm, trong đó, tượng cao 157cm, nặng 101kg), niên đại vào thế kỷ VII với hiện trạng còn tương đối nguyên vẹn. Tượng có nguồn gốc Việt Nam, thuộc phong cách nghệ thuật văn hóa Champa. Tuy nhiên, thông tin về nguồn gốc xuất xứ, địa điểm cụ thể phát hiện tượng Nữ thần Durga như đã nêu trong hồ sơ cần được tiếp tục nghiên cứu thêm”.

Đây là pho tượng đồng lớn nhất, đại diện tiêu biểu, đặc sắc của nghệ thuật văn hóa Champa được phát hiện cho đến nay, là cổ vật thuộc loại quý hiếm, có giá trị rất lớn về văn hóa cũng như mỹ thuật Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử. Với những giá trị đặc biệt, quý hiếm, tượng đồng Nữ thần Durga đang được Bảo tàng lưu giữ trong kho đảm bảo an ninh, an toàn cũng như điều kiện, tiêu chuẩn, môi trường bảo quản đặc biệt. Sau khi công bố, tượng đồng Nữ thần Durga sẽ được hoàn thiện hồ sơ pháp lý, bảo quản và tiếp tục nghiên cứu để trưng bày, giới thiệu tới công chúng trong và ngoài nước trong thời gian tới.

Phát biểu tại lễ công bố, Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương khẳng định: “Việc tiếp nhận, hồi hương tượng đồng Nữ thần Durga là thành quả của sự phối hợp tích cực từ phía Hoa Kỳ trong các đợt trao trả cổ vật cho Việt Nam và là một trong những sự kiện tiêu biểu cho dấu mốc 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam – Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, việc các cơ quan chức năng của Vương quốc Anh đã kịp thời phối hợp và tạo điều kiện các thủ tục liên quan để đưa được Tượng đồng xuất cảnh trở về Việt Nam, được đánh giá là một trong những hoạt động nổi bật trong hợp tác Việt Nam-Vương quốc Anh nhân dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước (1973-2023)”.

Những cổ vật của Việt Nam được tiếp nhận, hồi hương trong thời gian qua là kết quả hợp tác, trao đổi thông tin trong nhiều năm, là sự nỗ lực của Việt Nam cũng như các quốc gia liên quan, đặc biệt là Hoa Kỳ, trên tinh thần tuân thủ các điều ước quốc tế trong đó có Công ước của UNESCO về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa.

Thứ trưởng cũng bày tỏ tin tưởng, trong thời gian tới, các quốc gia sẽ tích cực, nỗ lực hợp tác với các cơ quan, đơn vị chức năng của Bộ VHTTDL trong việc nhận diện, đàm phán và đưa những cổ vật Việt Nam đã bị đưa ra nước ngoài bất hợp pháp về nước, đồng thời tăng cường các biện pháp nhằm hạn chế, ngăn chặn nạn buôn bán bất hợp pháp tài sản văn hóa, góp phần tích cực bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam nói riêng và di sản văn hóa nói chung của nhân loại.