Nữ nhà văn Pháp Annie Ernaux, 83 tuổi, đã viết hơn 20 cuốn sách trong sự nghiệp 50 năm của mình. Nhờ giành giải thưởng Nobel Văn học năm 2022, ngày càng nhiều độc giả trên thế giới biết đến và tìm đọc các tác phẩm của bà.
Annie Ernaux, 83 tuổi, sinh ra tại Lillebonne, lớn lên tại Yvetot, đều thuộc tỉnh Seine-Maritime, vùng Normandie, Tây Bắc nước Pháp.
Bà học ngành văn học hiện đại tại Đại học Rouen, sau đó làm giáo viên môn văn ở Annecy, Pontoise rồi Trung tâm giáo dục từ xa quốc gia. Bà là tiến sĩ danh dự của Đại học Cergy-Pontoise.
Trong suốt sự nghiệp, Annie Ernaux đã được trao rất nhiều giải thưởng: Renaudot (1984), giải thưởng về ngôn ngữ Pháp, François Mauriac (2008), Marguerite Yourcenar (2017)… và đặc biệt giải Nobel Văn học (2022).
The Guardian gợi ý một số sách cho người mới biết và bắt đầu đọc Annie Ernaux.
Chân dung Annie Ernaux (Thiết kế: The Guardian).
Sách cho người mới bắt đầu đọc
Phong cách của Annie Ernaux thường là một vòng tròn: Cùng một người, chủ đề và tình huống.
Để hiểu rõ hơn về nhà văn này, hãy bắt đầu từ tác phẩm gần đây nhất của bà – Shame. Tại Việt Nam, tác phẩm được Nhã Nam phát hành hồi tháng 5 với tên gọi Nỗi nhục.
Cuốn sách bắt đầu bằng một câu văn trần thuật đầy lạnh lùng: “Cha tôi đã cố giết mẹ tôi vào một ngày chủ nhật tháng 6, đầu giờ chiều”.
Annie Ernaux lớn lên tại thị trấn nhỏ Yvetot ở Normandy, trong một gia đình cả cha mẹ làm nghề buôn bán. Năm 12 tuổi, bà từng chứng kiến cảnh bố muốn sát hại mẹ mình.
Trong thời gian đó, bà học tại một trường trung học công giáo tư thục ở Yvetot. Ở trường, bà được tiếp xúc với những bạn nữ khác có xuất thân từ tầng lớp trung lưu. Điều này khiến bà xấu hổ vì bố mẹ bà đều xuất thân từ tầng lớp thấp kém hơn.
“Nỗi nhục” là nguồn cơn mà tác giả cảm nhận về cha mẹ, về nghề nghiệp và môi trường sống của họ (Ảnh: Nhã Nam).
Cuốn sách mà bạn sẽ giới thiệu cho người khác
Theo The Guardian, có rất nhiều điều mà Annie Ernaux làm tốt, nhưng bà bất lực trước ham muốn và tình yêu.
Simple Passion (1991) là cuốn sách ghi lại sự sụp đổ của tình yêu ám ảnh và sự hưng cảm của Annie Ernaux. Tại Việt Nam, tác phẩm được Nhã Nam phát hành hồi tháng 5 với tên gọi Cơn cuồng si.
Trong Simple Passion, nữ nhà văn kể lại cuộc phiêu lưu tình ái ngắn ngủi của mình với một nhà ngoại giao trẻ tuổi hơn đã có vợ. Một cuộc tình vụng trộm, thoáng qua nhưng mãnh liệt, đầy đam mê và đã để lại cho bà nhiều khổ đau, nhung nhớ.
Vào thời điểm ra mắt tại Pháp, cuốn sách đã nhận về nhiều ý kiến trái chiều. Bởi thời đó, một nữ trí thức theo chủ nghĩa nữ quyền lại mô tả một mối tình nơi đàn ông là bên thống trị, là điều không thể chấp nhận.
“Cơn cuồng si” là mối tình bí mật bị chôn giấu của Annie Ernaux (Ảnh: Nhã Nam).
Tuy nhiên, Annie Ernaux viết về chủ đề ngoại tình nhưng không bào chữa, cũng không thuyết giảng. Bà không nói đúng hay sai mà chỉ kể về tình cảm đơn phương cùng những cung bậc cảm xúc của mình trong cuộc tình ấy.
Một cuộc tình với cái kết được báo trước là không có hậu và “vô nghĩa” như chính tác giả đã thừa nhận. Tất cả mang đến cho câu chuyện một cái nhìn đầy thực tế và vượt qua mọi chuẩn mực.
Nếu bạn vội vàng
2 trong số các cuốn sách được xuất bản gần đây của Annie Ernaux chỉ khoảng 40 đến 48 trang, dành cho những độc giả “vội vàng”. Đó là The Young Man và I Will Write To Avenge My People.
The Young Man kể về mối tình của Annie Ernaux khi bà 50 tuổi với chàng trai 20 tuổi. Mối quan hệ kéo tác giả trở lại những ký ức về tuổi trẻ của chính mình, nhưng cũng khiến bà cảm thấy vô dụng.
Thời trẻ, Annie Ernaux đã viết cụm từ “I Will Write To Avenge My People” (Tôi sẽ viết để trả thù loài người) trong nhật ký. Chính dòng chữ này đã thắp sáng cuộc đời viết lách của bà và là tiêu đề được xuất bản của bài phát biểu Nobel Văn học 2022 – nơi bà say mê phác thảo tầm quan trọng của việc viết và sáng tạo.
Kiệt tác
A Girl’s Story (2016) kể về những rung động đầu đời, trải nghiệm tình dục đầu tiên ở tuổi 18 đến khi bị bạn trai bỏ rơi, phải chịu đựng những lời khinh miệt, ánh mắt kỳ thị của Annie Ernaux.
Tác giả giải nén sự phân biệt đối xử vốn có, rằng ham muốn tình dục được bình thường hóa như thế nào để thành một phần của cuộc sống đối với nam giới, nhưng lại bắt nguồn sự phán xét cho phụ nữ.
Cuốn sách bạn sẽ không bao giờ quên
Năm 1963, khi Happening được thai nghén, phá thai vẫn là bất hợp pháp ở Pháp. Đối mặt với một thai kỳ không có kế hoạch, cuốn sách này là một hành trình thông qua cảm xúc của Annie Ernaux khi bà cố gắng cầu xin một bác sĩ giúp mình phá thai.
Là người đầu tiên trong một gia đình lao động được vào đại học, Annie Ernaux mang theo niềm hy vọng về tương lai. Thế nhưng cuộc sống của bà dần vụn vỡ khi trót mang bầu ngoài ý muốn.
Tác phẩm miêu tả nỗ lực trong lo sợ và tuyệt vọng của tác giả khi bạn trai, những người bạn thân lần lượt bỏ rơi bà vì sợ liên lụy.
“Tôi thấy thứ đang lớn lên trong mình là sự kỳ thị với những thất bại trong xã hội”, nhân vật Annie nói.
Trong Happening, Annie Ernaux bộc bạch: “Có thể mục đích thực sự của cuộc đời tôi là để cơ thể, cảm xúc và suy nghĩ của tôi trở thành viết lách. Nói cách khác, một thứ dễ hiểu và phổ biến khiến sự tồn tại của tôi hòa vào cuộc sống và tâm trí của người khác”.
Sách gửi gắm thông điệp về quyền làm chủ cơ thể của phụ nữ, được chuyển thể thành phim, đoạt giải Sư Tử Vàng tại Liên hoan phim Venice năm 2021.
Annie Ernaux nhận giải Nobel Văn học 2022 (Ảnh: Getty Images).
Cuốn sách xứng đáng được biết đến nhiều hơn
Theo The Guardian, một cuốn sách của Annie Ernaux xứng đáng được công chúng biết đến nhiều hơn, là Exteriors.
Trong cuốn sách này, tác giả bước ra khỏi thế giới nội tâm ngột ngạt của mình, nội tâm của các mối quan hệ giữa các cá nhân và thế giới bên ngoài.
Bà mang đến một cái nhìn thoáng qua về các không gian giao nhau với cuộc sống của chính mình: phòng chờ của nha sĩ, siêu thị, ga tàu,…
Nếu bạn chỉ đọc một cuốn sách của Annie Ernaux
Từ năm 1941 đến 2006, nhiều người coi hồi ký giả tưởng The Years (tạm dịch: Theo dòng năm tháng) của Annie Ernaux là kiệt tác.
Tác phẩm đưa ra một cái nhìn mở rộng vào khung cảnh xã hội đã tạo nên bản thân bà: lịch sử cá nhân và tập thể đan bện vào nhau trong một nước Pháp hậu chiến, được viết theo lối tự sự.
The Years đoạt giải Marguerite Duras và giải François Mauriac vào năm 2019, được tạp chí Le Monde xếp vào danh mục 100 tác phẩm văn chương sáng giá nhất của văn học Pháp.
Đặc biệt, qua tác phẩm này, Annie Ernaux sáng tạo ra một thể loại văn chương mới: “tự truyện tập thể” (autobiographie collective).
