Nghệ nhân nỗ lực bảo tồn và phát triển các nhạc cụ dân tộc

Dù đã ở độ tuổi hơn 70, nhưng NNƯT Lò Hải Vân vẫn đang tiếp tục truyền lửa đam mê đến với thế hệ trẻ và những người yêu dân ca, nhạc cụ dân tộc. Ông là một trong những nghệ nhân đang nỗ lực góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa của các đồng bào dân tộc tỉnh Điện Biên.

Được biết, NNƯT Lò Hải Vân là người dân tộc Thái, được sinh ra tại xã Mường Chiêng, tỉnh Sơn La nhưng năm 1975, ông làm việc trong đội ngũ lực lượng vũ trang tại khu vực Tây Bắc, tỉnh Lai Châu (sau quá trình chia tách tỉnh, nay thuộc tỉnh Điện Biên), trong vai trò thành viên của đoàn văn nghệ. Nhiều năm làm việc gắn bó với vùng đất này, ông đã quyết định trở thành người con của mảnh đất Điện Biên.

NNƯT Lò Hải Vân chia sẻ: “Ở Tây Bắc thì đâu cũng là quê hương, nên tôi quyết định sống tại thành phố Điện Biên Phủ vì đây là vùng đất mang dấu ấn lịch sử, anh hùng. Ở thành phố này, tôi đang tham gia lớp dạy nhạc cụ dân tộc. Các nghệ nhân chúng tôi mong muốn không chỉ gìn giữ bản sắc văn hóa, mà còn lan tỏa vẻ đẹp đó đến với người dân Điện Biên, cũng như du khách đến với vùng đất này”.

Bên cạnh đó, một trong những lý do quan trọng đã khiến ông chọn nơi đây để gắn bó lâu dài đó là, năm 1978, đội văn nghệ của ông vinh dự được biểu diễn khi đại tướng Võ Nguyên Giáp đến thăm Điện Biên.

“Khi đó, tôi đã sử dụng nhạc cụ dân tộc pí pặp, khèn bè, tính tẩu trình diễn. Sau mỗi màn biểu diễn, tôi được Đại tướng Võ Nguyên Giáp, các đồng chí lãnh đạo trung ương, địa phương, cùng mọi người dành cho nhiều tràng vỗ tay và khen ngợi. Điều đó làm cho tôi cảm thấy rất vui, tự hào, và trở thành sự cổ vũ, khuyến khích, để tôi hết lòng cống hiến cho âm nhạc. Chính vì thế, tôi nguyện góp công sức nhỏ bé của mình vào công tác bảo tồn văn hóa, xây dựng quê hương” – NNƯT Hải Vân bày tỏ.

Với năng khiếu sẵn có và niềm sự đam mê, những làn điệu quê hương đã thấm dần vào con người NNƯT Lò Hải Vân và gắn bó với ông trong suốt chặng đường dài. Đến nay, ông có thể sử dụng thành thạo các loại nhạc cụ: nhị, pí pặp một của người Thái Đen, pí pặp đôi của người Thái trắng, tính tẩu, sáo Mông, khèn bè. Nhưng không dừng lại ở đó, nghệ nhân Hải Vân vẫn không ngừng trau dồi học tập, lưu giữ, nghiên cứu học tập thêm nhiều loại nhạc cụ khác.

Khi được hỏi, điều gì đã khiến ông tìm hiểu, học hỏi về nhiều loại nhạc cụ đến vậy, NNƯT Lò Hải Vân chia sẻ: “Âm thanh, giai điệu dân ca đã gắn bó cuộc sống của người dân bản, làng và không thể thiếu đối với đồng bào chúng tôi. Pí pặp là nhạc cụ kết tinh của tình yêu, là linh hồn trong âm nhạc dân ca, dân vũ, biểu tượng văn hóa tinh thần độc đáo riêng của đồng bào dân tộc Thái. Với nhạc cụ này, cộng đồng chúng tôi gửi gắm vào đó tinh thần lạc quan, những triết lý sống của dân tộc mình; hay với đàn tính tẩu có thể chơi độc tấu, hợp xướng và được dùng khi hát giao duyên, hát múa dân gian vào các ngày vui, lễ lớn và hội xuân của bản mường… Đây cũng chính là cái hồn, nét đặc sắc của dân tộc chúng tôi. Vì thế, tôi muốn lưu giữ, truyền lại, để không bị phai mờ, mất đi bản sắc văn hóa của dân tộc”.

Cùng với đó, không chỉ có sử dụng thành thạo các nhạc cụ dân tộc mà ông còn phát triển thêm về tiết tấu để các bản nhạc, để giai điệu hay và phù hợp với hiện tại nhằm truyền lại cho các bạn trẻ, cũng như người dân yêu văn nghệ dân gian. Ngoài ra, ông còn tham gia biểu diễn trong các ngày lễ ở bản, huyện, tỉnh, các địa phương, cũng như là trình diễn giao lưu trong Ngày hội của đồng bào dân tộc do các cơ quan Trung ương tổ chức.

NNƯT Lò Hải Vân cho biết: “Hiện nay tôi đang tham gia các lớp truyền dạy âm nhạc dân tộc cho các bạn trẻ. Bản, xã nào cần tôi đến tận nơi hướng dẫn truyền dạy các nhạc cụ dân tộc. Bản thân yêu nghệ thuật nên nhạc cụ nào tôi cũng thích, tôi thấy nghệ nhân nào giỏi là tìm đến để học hỏi thêm kinh nghiệm. Được đi nhiều nơi, được giao lưu với nhiều đồng bào dân tộc, tôi cảm thấy rất yêu quê hương mình”.

Cùng với việc phát triển, lan tỏa văn hóa dân gian ở nhiều bản, xã, NNƯT Lò Hải Vân cũng là gương mặt quen thuộc trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ của tổ dân phố nơi ông sinh sống. Ông không chỉ là nhạc công trong nhiều tiết mục văn nghệ, mà còn là tác giả của nhiều bài hát ngợi ca đất nước quê hương như: Âm vang Mường Thanh – Điện Biên Phủ; Hương lúa Điện Biên được viết cả tiếng phổ thông và dân tộc Thái; Đường lên biên giới – tác phẩm viết về đề tài bảo vệ an ninh gìn giữ trong xã và ngoài biên giới…

Những nỗ lực của ông không chỉ được bà con đồng bào dân tộc quý mến mà còn được các cấp, ngành đánh giá cao. Năm 2022, ông đã vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong việc đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc./.