Ngân hàng thời gian – Hy vọng cho người cao tuổi

Già hóa dân số là xu hướng tại nhiều quốc gia trên thế giới, kéo theo các thách thức cho bài toán an sinh xã hội. Để giảm gánh nặng dân số già, mô hình ngân hàng thời gian đã ra đời, mang lại hiệu quả cao khi có thể chăm sóc, hỗ trợ người cao tuổi trong xã hội.

Sự an ủi tinh thần

Khái niệm “ngân hàng thời gian” do giáo sư luật người Mỹ Edgar Cahn phát triển vào những năm 1980, trong đó khuyến khích công dân thực hiện các dịch vụ cộng đồng để đổi lấy các vật phẩm hoặc dịch vụ công khác. Đến nay, khoảng 20 quốc gia đã áp dụng một số cách thức của hệ thống ngân hàng này. Trong đó, một số nước nhắm đến việc sử dụng ngân hàng thời gian hỗ trợ những người cao tuổi. Thông qua sử dụng thời gian thay vì tiền bạc, các cá nhân có thể hỗ trợ người lớn tuổi, đồng thời nhận lại sự chăm sóc tương tự khi mình cần, qua đó giúp thúc đẩy các kết nối xã hội và hỗ trợ lẫn nhau. Bất kỳ ai quan tâm đến việc chia sẻ thời gian của mình với người cao tuổi gặp khó khăn trong cuộc sống, cần được chăm sóc sức khỏe cũng như các nhu cầu khác, đều có thể trở thành thành viên của ngân hàng thời gian sau khi được xác minh.

Tại Thụy Sĩ, từ năm 2015, thành phố St. Gallen đã triển khai mô hình ngân hàng thời gian dựa trên ý tưởng cung cấp và nhận dịch vụ chăm sóc người cao tuổi mà không sử dụng tiền làm phương tiện trao đổi. Với mỗi giờ làm việc, tình nguyện viên sẽ đổi được 1 giờ tín dụng, sau đó đánh dấu “có” vào tài khoản của mình, hoạt động thông qua hệ thống an sinh xã hội. Đổi lại, khi đến độ tuổi cần giúp đỡ, họ có thể nhờ các tình nguyện viên khác. Với những người lớn tuổi cô đơn đang cần sự trợ giúp, sáng kiến này cũng tương tự “tia hy vọng lúc cuối đời”, khi không có con cháu bên cạnh vì nhiều lý do. Sáng kiến này đã giúp lấp đầy khoảng trống cô đơn, mang lại sự an ủi về mặt tinh thần cho người cao tuổi.

Vận hành linh hoạt

Tại châu Á, mô hình ngân hàng thời gian ngày càng phổ biến với nhiều cách vận hành linh hoạt. Thái Lan bắt đầu thử nghiệm dịch vụ ngân hàng thời gian từ năm 2018 và đến nay, có khoảng 80 ngân hàng thời gian đang hoạt động trên cả nước, với sự hỗ trợ của Quỹ Xúc tiến Y tế Thái Lan và mạng lưới của tổ chức Ngân hàng thời gian Thái Lan. Mô hình này nhận được sự tham gia đông đảo của cộng đồng tại thành phố lớn Bangkok, với phạm vi dịch vụ đa dạng bao gồm: lái xe, làm việc nhà, làm vườn, làm tóc và chăm sóc bệnh nhân cao tuổi nằm liệt giường.

Mọi người sẽ chủ động thiết lập mối quan hệ tin cậy và trực tiếp trải nghiệm những dịch vụ mà ngân hàng thời gian mang lại. Orn-anong Thongduan, thành viên trẻ nhất của Ngân hàng thời gian cộng đồng Poon Bampen ở Bangkok, Thái Lan cho biết, trước đây cô rất ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ hàng xóm, nhưng với tư cách là thành viên của ngân hàng thời gian, cô có thể yêu cầu được hỗ trợ. Sống một mình, quá trình hồi phục sau ca phẫu thuật gần đây của cô gặp nhiều khó khăn. Từ ngân hàng thời gian, cô đã nhận được hỗ trợ và giúp đỡ cần thiết để lấy lại sức lực. Sau khi phục hồi sức khỏe, cô có thể sử dụng thời gian của mình để hỗ trợ những thành viên cao tuổi khác trong ngân hàng.

Với Trung Quốc – quốc gia có hơn 264 triệu người từ 60 tuổi trở lên, mô hình ngân hàng thời gian phần nào bù đắp khoảng trống trong hệ thống an sinh xã hội dành cho người cao tuổi. Từ năm 2018, Bộ Nội vụ Trung Quốc đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển hệ thống ngân hàng thời gian và đề nghị khởi động kế hoạch thí điểm ở địa phương, sau đó nhân rộng và triển khai trên toàn quốc.

Tại quận Hồng Kiều ở phía Tây thành phố Thượng Hải, chính quyền quận đang triển khai một lực lượng chăm sóc mới. Người cao tuổi trong khu vực được chia thành 2 nhóm: từ 60-75 tuổi và người trên 75 tuổi. Nhóm người ít tuổi hơn được khuyến khích chăm sóc những người nhiều tuổi hơn. Mô hình này cũng được triển khai ở các thành phố Nam Kinh, Bắc Kinh. Những người cao tuổi được hướng dẫn sử dụng các loại dịch vụ hỗ trợ, học cách sử dụng máy vi tính, thiết bị thông minh, được đưa đi khám bệnh, hoặc làm việc vài giờ ở công ty. Tình nguyện viên không nhận lương cho những công việc này. Thay vào đó, họ được trả “xu thời gian” để có thể đổi miễn phí các dịch vụ hỗ trợ khi đến tuổi 75.

Còn ở Ấn Độ, ngân hàng thời gian đang được mở rộng tại thành phố Dehradun, bang Uttarakhand. Mỗi giờ tình nguyện viên dành cho người cao tuổi sẽ được ghi vào tài khoản mở tại ngân hàng. Đến khi những tình nguyện viên này có nhu cầu, sẽ có các tình nguyện viên khác đến hỗ trợ họ. Đã có hơn 600 tình nguyện viên thuộc nhiều lĩnh vực chuyên môn khác nhau đăng ký làm thành viên ngân hàng thời gian ở Dehradun.

PHƯƠNG NAM