Lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng ở Tam Đường: Dấu mốc trưởng thành và bản sắc văn hóa

Trong đời sống cộng đồng người Dao đầu bằng tại Tam Đường, tỉnh Lai Châu, lễ Tủ Cải là nghi lễ đánh dấu bước trưởng thành của người con trai. Người Dao nơi đây quan niệm rằng, để được cộng đồng công nhận và sau này khi mất đi có thể trở về với tổ tiên, mỗi người con trai nhất định phải trải qua nghi lễ này.

Báo Nhân dân•02/07/2025

Lễ Tủ Cải của cộng đồng người Dao đầu bằng, tỉnh Lai Châu. (Ảnh: VŨ LINH)

Lễ Tủ Cải thường được tổ chức vào mùa đông hoặc đầu xuân. Đây là thời điểm nông nhàn trong năm khi mùa vụ đã kết thúc. Việc tổ chức lễ được chuẩn bị kỹ lưỡng và mang ý nghĩa sâu sắc cả về tâm linh lẫn văn hóa.

Khi gia đình có con đến tuổi thực hiện nghi lễ, người cha sẽ chủ động mời thầy cúng trong bản và chuẩn bị đầy đủ lễ vật như lợn, gà, rượu, gạo để tiến hành nghi thức.

Nghi lễ do các thầy cúng đảm nhiệm. Họ là những người giữ vai trò đặc biệt trong cộng đồng người Dao, rất am hiểu nghi thức truyền thống và truyền dạy tri thức văn hóa dân tộc qua từng thế hệ.

Trong buổi lễ, thầy cúng thực hiện các nghi thức mời tổ tiên, thỉnh thần linh chứng giám cho lòng thành, sự khấn nguyện của gia chủ và người con trai được chính thức đứng vào hàng ngũ những người trưởng thành trong cộng đồng.

Người Dao đầu bằng quan niệm rằng, chỉ khi đã làm lễ Tủ Cải, người đàn ông mới thực sự đủ tư cách đảm nhận các công việc quan trọng trong dòng họ và cộng đồng như dựng vợ gả chồng, xây nhà, làm lễ ma chay và tham gia các cuộc họp của dòng tộc.

Thông qua nghi lễ, người Dao giáo dục con em về sự hiếu kính, lòng biết ơn tổ tiên, sự gắn bó với cội nguồn và đạo lý làm người. Lễ Tủ Cải cũng là dịp để cộng đồng người Dao thắt chặt các mối quan hệ trong dòng họ và làng bản.

Không gian lễ hội trở thành môi trường nuôi dưỡng tình cảm cộng đồng, gắn kết các thế hệ và củng cố mối quan hệ xã hội. Trong đó, nghệ thuật trình diễn, âm nhạc nghi lễ, tranh thờ cúng cùng các yếu tố trang phục, ẩm thực đều phản ánh bản sắc phong phú của người Dao đầu bằng.

Trước tác động của đời sống hiện đại, nhiều nghi lễ truyền thống ở các tỉnh miền núi, vùng cao đang đứng trước nguy cơ mai một. Tuy nhiên, lễ Tủ Cải vẫn được người Dao đầu bằng ở Tam Đường gìn giữ như một phần trong dòng chảy văn hóa của dân tộc.