Phát biểu tại phiên họp, Đại biểu Lê Hữu Trí – Đoàn ĐBQH tỉnh Khánh Hòa cho rằng mặc dù dự thảo Luật đã cố gắng xác định cụ thể danh mục các dự án mà Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng, vì mục đích quốc phòng, an ninh. Tuy nhiên, Dự thảo Luật cũng không thể liệt kê hết các dự án sẽ phát sinh trong tương lai, do đó, Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần thiết kế một chế định khác để xử lý trong trường hợp thực tế phát sinh loại dự án cần thiết để phát triển kinh tế – xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng nhưng không có trong danh mục dự án đã được ghi trong Luật.
Đại biểu cho rằng, do Luật Đất đai năm 2013 chưa được quy định rõ về danh mục các dự án mà Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng dẫn đến nhiều trường hợp lạm dụng việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội để thu hồi đất của người sử dụng đất nhưng thực chất dự án không hoàn toàn để phát triển kinh tế – xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng mà vì mục tiêu lợi nhuận của nhà đầu tư, doanh nghiệp.
“Điều này gây bức xúc cho người sử dụng đất và làm phát sinh nhiều vụ khiếu kiện kéo dài, phức tạp. Vì vậy, dự thảo Luật cần quy định rõ đối với các dự án Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội phải vì lợi ích quốc gia công cộng hoặc vì mục đích quốc phòng an ninh nhưng phải bảo đảm tính thật cần thiết và không vì mục tiêu lợi nhuận”, Đại biểu nhấn mạnh.
Đại biểu Lê Hữu Trí cũng lưu ý đối với các dự án vừa có mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng nhưng cũng có mục tiêu lợi nhuận của nhà đầu tư thì cần phân định rõ trường hợp nào thì được Nhà nước thu hồi đất và trường hợp nào thì nhà đầu tư tự thỏa thuận với người sử dụng đất. Trong trường hợp nhà đầu tư tự thỏa thuận với người sử dụng đất thì cũng cần quy định tỷ lệ diện tích đất còn lại của dự án mà nhà đầu tư không thể thỏa thuận được với người sử dụng đất. Đồng thời cần có chế định điều chỉnh chênh lệch địa tô cho người sử dụng đất để bảo đảm tính công bằng về mặt lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và người bị thu hồi đất.
Đại biểu Lê Hữu Trí đề nghị cần quy định cụ thể, rõ ràng hơn về thẩm quyền, mục đích phạm vi thu hồi đất, điều kiện, tiêu chí cụ thể của việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, cũng như cơ chế tự thỏa thuận giữa doanh nghiệp và người sử dụng đất trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án xây dựng các khu đô thị, nhà ở thương mại theo đúng tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW.
Đồng quan điểm này, Đại biểu Nguyễn Hữu Thông – Đoàn ĐBQH Bình Thuận đề nghị bổ sung giải thích thuật ngữ là “dự án phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng” vì pháp luật hiện hành chưa quy định giải thích tường minh khái niệm này, chưa xây dựng được hệ tiêu chí cụ thể để xác định như thế nào là dự án phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Điều này vừa gây lúng túng, khó khăn cho các cơ quan thực thi trong việc áp dụng pháp luật về thu hồi đất, vừa tạo kẽ hở để cho việc thu hồi đất không đúng quy định. Thu hồi đất là kém hiệu quả và gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất.
Do đó, Đại biểu đề nghị dự án phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng phải đáp ứng 3 tiêu chí cụ thể: Thứ nhất, phải mang lại lợi ích chung cho nhân dân của một xã, của một huyện, của một tỉnh hoặc của một vùng; Thứ hai, do ngân sách nhà nước đầu tư thực hiện hoặc đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Thứ ba, thực hiện nhằm mục đích công cộng.
