Bún Song Thằn, món bún dân dã làm từ đậu xanh đặc sản nức tiếng khắp cả nước, chỉ có ở làng nghề An Thái (Bình Định).
Cách thành phố Quy Nhơn khoảng 34 km về hướng Tây Bắc, dọc theo bờ sông Kôn, An Thái- địa điểm không những nổi tiếng là cái nôi võ cổ truyền Bình Định mà còn là làng nghề có truyền thống lâu đời nhất Bình Định. Từ cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, làng nghề An Thái được biết đến là một đô thị sầm uất với các nghề thủ công rất phát triển như: rèn, đúc kim loại, mộc, giấy, bún, bánh, dệt lụa, nhuộm… Nhưng hiện nay duy chỉ còn lại nghề bún, bánh tồn tại và phát triển thành thương hiệu.
Đến làng An Thái thuộc xã Nhơn Phúc, thị xã An Nhơn ta sẽ được thưởng thức những loại đặc sản truyền thống làng nghề nổi tiếng với tên gọi như: Bánh tráng An Thái, bún số 8, bún gạo vắt tròn, bún dong (bún củ chuối), bún gạo giả mỳ, bún bột mỳ ta, bánh phở, và đặc biệt là bún đậu xanh Song Thằn.
Bún Song Thằn nổi tiếng vì có hương vị thơm ngon đặc biệt và giá trị dinh dưỡng cao. Người làng An Thái kể rằng, sở dĩ có tên gọi bún Song Thằn, người thợ thường bắt dây bún từng đôi một, nhiều người đọc thành bún “song thằn”. Còn có nhiều thông tin rằng, đây là loại bún thượng hạng, rất bổ dưỡng nên thời phong kiến, các quan lại địa phương đều mang theo bún Song Thằn tiến lên vua nên còn được gọi là “bún Tiến Vua”.
Những ngày hè nắng là thời điểm sản lượng bún, bánh cho ra thị trường tiêu thụ nhiều nhất và để dự trữ vào mùa mưa. Những cuộn bún trắng tinh, những chiếc bánh tráng dài như dải lụa được phơi trên vỉ tre dưới nắng gió trên bãi cát vàng sông Kôn.
Từ 23h30 làng nghề An Thái bắt vào việc, người dân tất bật với các công đoạn để chuẩn bị sơ chế bún, cho ra những sản phẩm.
Làng nghề nổi tiếng nhất vẫn là bún đậu xanh Song Thằn (Bún 2 dây), người làm nghề nơi đây cho biết, để làm ra 1kg bún Song Thằn thì phải tốn 5kg hạt đậu xanh. 5 kg đậu xanh hạt được xay và chắc lọc nước nhiều lần cho ra 1,2 kg bột đậu xanh tinh chất trắng tinh, rồi đem nhồi rê làm thành 1 kg bún Song Thằn khô.
Nếu trời nắng, bình quân mỗi ngày mỗi gia đình sản xuất được hơn 1 tạ bún. Vào vụ tết ngoài nhân công trong nhà, các hộ làm bún Song Thằn phải thuê thêm người để phụ giúp. Hiện bún song thằn được bỏ sỉ với giá hơn 200.000 đồng/kg. Theo người dân địa phương, ngày xưa tất cả các công đoạn đều làm bằng tay nhưng nay cải tiến bằng máy nên tiết kiệm được thời gian, sức lao động và năng suất hiệu quả. Giờ chỉ có nhào bột, rê bột vào nước sôi, vớt trải ra vỉ phơi là còn làm thủ công.
Bún An Thái chia làm ba loại: Bún mì, bún gạo và bún Song Thằn. Mỗi loại có giá thành khác nhau. Nghề làm bún khô không khó, các công đoạn làm bún không quá cầu kỳ, nhưng mỗi cơ sở đều có bí quyết riêng. Muốn bún ngon thì phải chọn được gạo dẻo thơm; bột gạo phải xay nghiền thật kỹ, ngâm lọc đúng và đủ thời gian.
Hiện nay người dân thôn An Thái, xã Nhơn Phúc, Tx. An Nhơn còn tập trung mở rộng sản xuất các loại bún khô, bánh tráng cung cấp cho thị trường nhiều nơi, qua đó phát triển kinh tế gia đình và tạo việc làm cho nhiều người.
