Kinh - Thuong Twinning: "ឈ្មួញកណ្តាល"

ផលិតផលសេរ៉ាមិច និងសំរិទ្ធ «មានប្រភពមកពីតំបន់ទំនាប...

ជាទីគោរព ទុកចិត្តមនុស្ស

“…ផ្ទះរបស់ខ្ញុំធំហើយពេញពាង/ ខ្ញុំជាអ្នកប្រមាញ់ដ៏ល្អបំផុតនៅលើទឹកដី/ ហើយវាលស្រែរបស់ខ្ញុំគឺស្អាតបំផុត/ មាន់នឹងធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងឱ្យយើង/ ហើយខ្ញុំនឹងនាំអ្នកចូលទៅក្នុងព្រៃ/ អ្នកណាដែលព្យាយាមរារាំងខ្ញុំ/ នឹងត្រូវវាយប្រហារដោយលំពែងរបស់ខ្ញុំម្ភៃដង” ។

បទចម្រៀងសរសើរពាង (jo/cho) របស់ប្រជាជន Co Tu ដកស្រង់ដោយអ្នកស្រាវជ្រាវ Tran Ky Phuong ពីឯកសាររបស់ Le Pichon (ទស្សនាវដ្តី Bulletin des Amis du Vieux Hue បោះពុម្ពតាំងពីឆ្នាំ 1938) បានបង្ហាញពីទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេ "ពេញពាង" ។ ប៉ុន្តែផ្លូវដែលពាងត្រូវ "ឆ្លងកាត់" ពីតំបន់ទំនាបទៅតំបន់ខ្ពង់រាប មុននឹងត្រូវបានរៀបចំយ៉ាងស្អាតបាត និងយ៉ាងឱឡារិកនៅខាងក្នុងផ្ទះប្រជាជន Co Tu គឺ "លាក់" ។ ក្រោយមក ពាង និងផលិតផលសេរ៉ាមិច មានវត្តមានកាន់តែច្រើននៅក្នុងសកម្មភាពសហគមន៍របស់ជនជាតិភាគតិចនៅតំបន់ខ្ពង់រាប។

ដើម្បីទទួលបានពាងដ៏ស្រស់ស្អាត ប្រជាជន Co Tu ត្រូវទៅផ្សារដីទំនាបដើម្បីដោះដូរជាមួយប្រជាជន Kinh ដែលជិតស្និទ្ធ/ស្បថ។ នៅក្នុងការងារ "សិល្បៈចំប៉ា - ស្រាវជ្រាវលើប្រាសាទ និងប៉មស្ថាបត្យកម្ម និងចម្លាក់" (The Gioi Publishing House 2021) អ្នកស្រាវជ្រាវ Tran Ky Phuong បាននិយាយថា គ្រួសារ Co Tu នីមួយៗមានតម្រូវការក្នុងការប្រមូលពាងជាច្រើន ដូច្នេះពួកគេមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មដែលធ្លាប់ស្គាល់រៀងៗខ្លួន ដែលត្រូវបានចាត់ទុកជាមិត្តភក្តិ/បងប្អូន ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរផលិតផលទាំងនេះជាប្រចាំ។

សហគមន៍ខ្ពង់រាបផ្សេងទៀតមានតម្រូវការស្រដៀងគ្នា។ ប៉ុន្តែ​ដំបូង​គេ​ត្រូវ​មាន​ផលិតផល​សមមូល​ដើម្បី​ដោះដូរ ឬ​មាន​លុយ។ ក្នុងបទរំជួលចិត្តរបស់ម្តាយ Ca Dong នៅខេត្ត Quang Nam ដែលប្រមូលបានដោយអ្នកស្រាវជ្រាវ Nguyen Van Bon (Tan Hoai Da Vu) មានជំហាននៃការរកលុយទិញទំនិញ និងអំណោយ៖

“…កុំយំពេក/ មាត់ឈឺ/ កុំយំពេក/ ឪពុកទៅកាប់ដើមត្នោត/ ទៅលក់នៅត្រាខ្ញុំ ទិញរបស់ឲ្យអ្នក”។ (Nguyen Van Bon, Folklore of Quang Nam - Da Nang, ភាគ៣)។

ការពិពណ៌នារបស់អ្នកស្រាវជ្រាវ Tran Ky Phuong អំពីបណ្តាញផ្លាស់ប្តូរទំនិញរវាងតំបន់ទំនាប និងតំបន់ខ្ពង់រាបបង្ហាញថា កាលពីអតីតកាល ជនជាតិ Co Tu បានដឹកទំនិញទៅកាន់ទីផ្សារធំៗដូចជា Ha Tan, Ai Nghia, Tuy Loan ... ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរពាង និងគង។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រជាជន Kinh តែងតែនាំទំនិញទៅកាន់ភូមិឆ្ងាយៗ ដើម្បីលក់ដូរ។ ជាធម្មតា ទីផ្សារនៃវត្ថុមានតម្លៃខ្ពស់ដូចជា ពាងដ៏មានតម្លៃ ត្រូវបានណែនាំដោយ "ឈ្មួញ" អន្តរការី។

ជាការពិតណាស់ពួកគេគួរឱ្យទុកចិត្ត។ "ដោយសារតែពាងគឺជាវត្ថុមានតម្លៃខ្ពស់ ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរពាង ជាធម្មតាត្រូវឆ្លងកាត់អន្តរការី។ ពួកគេជាមនុស្សដែលអាចទំនាក់ទំនងជាភាសា Co Tu ឬ Kinh ។ Co Tu ហៅអន្តរការីថា "ador luot dol" ដែលមានន័យថាអ្នកដែលលក់ទំនិញ។ អន្តរការីអាចជា Kinh ឬ Co Tu ។ នៅពេលដែលពួកគេឮថានរណាម្នាក់ចង់ជួបអ្នកទិញពាង នោះអ្នកណែនាំអ្នកទិញ។ មនុស្សទាំងពីរពិភាក្សាអំពីការផ្លាស់ប្តូរគ្នាទៅវិញទៅមក” (Tran Ky Phuong, ibid)។

"អ្នកដឹកជញ្ជូន" នៅក្នុងព្រៃ

នៅលើដងទន្លេ Cai នៃទន្លេ Vu Gia ចម្ងាយប្រហែល 30 គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុង Ben Giang មានច្រាំងខ្សាច់ដ៏ធំមួយដែលមានឈ្មោះថា "Bel Beach" ដែលធ្លាប់ជាផ្សារដែលមានភាពអ៊ូអរ ឥឡូវនេះមានទីតាំងនៅឃុំ Dai Dong (Dai Loc)។ សាក្សីបានបន្តទៀតថា ប្រជាពលរដ្ឋមកពីតំបន់ទំនាបបាននាំទំនិញធម្មតាមកទីនេះ ដូចជា ទឹកត្រី អំបិល កន្ទេល ក្រណាត់ជាដើម ដើម្បីដូរយកស្លឹកម្រុំ ទឹកឃ្មុំ និងសំបកដើមឆាយ (សម្រាប់ទំពារ)។ ចំណែកជនជាតិ Co Tu ប្រសិនបើពួកគេចង់បានរបស់មានតម្លៃដូចជា ពាង កុក ផើងលង្ហិន ថាសលង្ហិនជាដើម ពួកគេត្រូវដឹកទំនិញរបស់ពួកគេចុះទៅកាន់ទីផ្សារកណ្តាលនៃខេត្ត Ha Tan, Ha Nha និង Ai Nghia ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរ ឬទិញ។

... បានក្លាយទៅជាកម្មសិទ្ធិឯកជន ហើយមានវត្តមានក្នុងជីវភាពវប្បធម៌ និងស្មារតីរបស់ជនជាតិ Co Tu នៅខេត្ត Quang Nam។ រូបថត៖ HXH

យូរៗទៅទំនាក់ទំនង Kinh-Shang កាន់តែជិតស្និទ្ធ ជាពិសេសតាមរយៈផ្លូវពាណិជ្ជកម្ម។ ហេតុដូច្នេះហើយ ចាប់ពីដើមសតវត្សរ៍ទី២០ អាណានិគមនិយមបារាំងបានបង្កើតស្ថានីយ An Diem (តំបន់ព្រំដែនរវាងដីគោក Dai Loc និងតំបន់ខ្ពង់រាប Hien - Giang) ដើម្បីប្រើល្បិចពង្រីកសេរីភាពពាណិជ្ជកម្ម និងពាណិជ្ជកម្ម ដោយគ្រោងទាក់ទាញជនជាតិភាគតិចនៅលើភ្នំ។ កាន់តែស៊ីជម្រៅ សត្រូវចង់កាត់បន្ថយឥទ្ធិពលរបស់ពាណិជ្ជករ Kinh នៅប្រភពទន្លេ Bung និង Cai។

នៅពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950 ពាណិជ្ជករ Kinh មួយចំនួនត្រូវបានប្រជាជន Co Tu ហៅថា "ឪពុក" ដោយការគោរព។ ដូចជា "ឪពុកឡាក", "ឪពុកបុន" នៅផ្សារ Ai Nghia; "ឪពុកសួង", "ឪពុក Lau", "ឪពុក Truong" នៅផ្សារ Ha Tan និង Ha Nha; "ពូ ឌឺ" នៅផ្សារទុយលុយ។ យោងតាមការស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកនិពន្ធ Tran Ky Phuong (បានរៀបរាប់) បុគ្គលនោះមានឈ្មោះថា “ពូ” នៅក្នុងផ្សារ Tuy Loan មានឈ្មោះពេញថា Mai De កើតនៅឆ្នាំ 1913។

នៅខែមេសា ឆ្នាំ 1975 នៅពេលដែលពួកគេបានឮថាគាត់ត្រូវបានកោះហៅឱ្យធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍ (ដោយសារតែគាត់ជាមន្រ្តីសន្តិសុខនៃរបបចាស់) ប្រជាជន Co Tu មួយក្រុមនៅក្នុងតំបន់ Trung Man បានចុះមកសួរ។ ពួកគេបានប្រកែកថា ក្នុងសម័យប្រឆាំងអាមេរិក ដោយគ្មានជំនួយពី "ពូ ដេ" ពួកគេមិនអាចទិញស្បៀងអាហារ និងថ្នាំសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កម្មាភិបាលបដិវត្តន៍ដែលកំពុងប្រតិបត្តិការនៅតំបន់នោះបានទេ... បន្ទាប់ពីញត្តិនោះ "ពូ" ត្រូវបានដោះលែង ថែមទាំងបានធ្វើការឱ្យសហករណ៍សិប្បកម្មខ្នាតតូចនៅ Hoa Vang និងបន្តធ្វើជំនួញអនុផលព្រៃឈើជាមួយប្រជាជន Co Tu នៅទីក្រុង Trung Man (88 នាក់) រហូតដល់ស្លាប់។

ពេលខ្លះ "អ្នកដឹកជញ្ជូន" ក៏ជួបប្រទះនូវហានិភ័យមួយចំនួនដោយសារជម្លោះផលប្រយោជន៍ ភាគច្រើនដោយសារតែតម្លៃប្តូរប្រាក់មិនយុត្តិធម៌។ មានឧប្បត្តិហេតុសងសឹកមួយបានកើតឡើងនៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1920 (យោងទៅតាមរឿងរបស់លោក Quach Xan ដែលជាកម្មាភិបាលបដិវត្តន៍ជើងចាស់) ប្រឆាំងនឹងឈ្មួញម្នាក់ឈ្មោះ "អ្នកស្រី Tam" នៅផ្សារ Ha Nha ។ ប៉ុន្តែប្រភេទនៃជម្លោះនេះមិនមែនជារឿងធម្មតាទេ ហើយភាគច្រើននៃពេលដែល "អន្តរការី" តែងតែមានកិត្តិយស ជឿជាក់ និងផ្តល់ការទុកចិត្ត។ ពួកគេសមនឹងត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងការសំយោគទំនាក់ទំនង Kinh - Thuong ក្នុងតំបន់ Quang ។

ប្រភព៖ https://baoquangnam.vn/ket-nghia-kinh-thuong-tham-lang-nguoi-trung-gian-3145318.html