Mùa xuân Quý Tỵ 1653, vâng lệnh chúa Nguyễn, Cai cơ Hùng Lộc hầu đã thu nhận vùng đất từ nam đèo Cả đến bắc sông Phan Rang lập nên dinh Thái Khang (tỉnh Khánh Hòa ngày nay). Nhìn lại quá trình 370 năm xây dựng và phát triển tỉnh Khánh Hòa trong dòng chảy liên tục của lịch sử dân tộc để càng thêm tự hào về quá khứ hào hùng của cha ông.
Viết nên trang sử vàng
Lịch sử một vùng đất không thể tách rời lịch sử của quốc gia, dân tộc. Với Khánh Hòa cũng vậy. Suốt 370 năm qua, các dân tộc anh em cùng sinh sống trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa luôn đoàn kết chung sức, chung lòng vượt qua gian khổ trong các cuộc đấu tranh chống phong kiến thối nát, kháng chiến chống thực dân, đế quốc. Những trang sử xưa vẫn ghi lại, giai đoạn 1775 – 1795, nhiều lớp thanh niên trai tráng các dân tộc ở dinh Bình Khang (Khánh Hòa) đứng dưới ngọn cờ đào của người anh hùng áo vải Quang Trung Nguyễn Huệ, chiến đấu chống lại chế độ của các chúa Nguyễn thối nát ở Đàng Trong.
 Thành cổ Diên Khánh. Ảnh: MÃ PHƯƠNG
|
Tiếp đó, những năm 1885 – 1886, hưởng ứng lời kêu gọi Cần Vương của vua Hàm Nghi, dưới sự lãnh đạo của Bình Tây đại tướng Trịnh Phong, nhân dân Khánh Hòa đã anh dũng chiến đấu chống thực dân Pháp xâm lược. Dẫu cho cuộc kháng chiến thất bại, song tấm gương của “Khánh Hòa tam kiệt, Quảng Phước tam hùng” mãi mãi in đậm trong ký ức của nhân dân xứ Trầm Hương. Tháng năm vật đổi sao dời, thương hải tang điền nhưng vẫn còn đó tên đất, tên người. Mỗi lần từ Nha Trang lên thành Diên Khánh, nhìn dáng trầm mặc rêu phong của thành xưa, lòng lại trào dâng cảm xúc, vang vọng đâu đây tiếng ngựa hí, quân reo của nhà Tây Sơn mấy trăm năm trước; thấy đâu đây bóng dáng Trịnh Phong, Lê Nghị hô hào đốc quân kháng cự giặc Pháp trong cuộc chiến Cần Vương lưu danh thiên cổ.
Tiếp nối truyền thống yêu nước hào hùng của các thế hệ cha anh, ngày 16-7-1930, hơn 1.000 quần chúng huyện Ninh Hòa dưới sự lãnh đạo của Đảng đã tiến hành cuộc biểu tình ủng hộ phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh, chiếm lấy phủ đường khiến quan lại thực dân phong kiến phải khiếp đảm. Sự kiện đó là một mốc son tươi thắm trong những trang sử vàng của vùng đất xứ Trầm biển yến, ngày 16-7 trở thành Ngày truyền thống đấu tranh cách mạng của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Khánh Hòa. Trong Cách mạng tháng Tám 1945, Đảng bộ tỉnh đã lãnh đạo nhân dân chớp thời cơ, sớm giành chính quyền tại các huyện Vạn Ninh, Ninh Hòa. Để rồi chiều 19-8-1945, tại Sân vận động Nha Trang, lực lượng quần chúng cách mạng đã lật đổ chính quyền bù nhìn, tuyên bố thành lập chính quyền cách mạng ở Khánh Hòa, cùng thời gian với thủ đô Hà Nội.
 Kỷ niệm Ngày truyền thống đấu tranh cách mạng của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Khánh Hòa
tại tượng đài 16-7 (thị xã Ninh Hòa).
|
Khi niềm hân hoan được làm người dân của một nước độc lập chưa kịp lắng xuống, giặc Pháp quay trở lại xâm chiếm nước ta. Trong thời khắc khó khăn đó, bản lĩnh, ý chí của người Khánh Hòa cũng như toàn thể dân tộc Việt Nam đã “lên tiếng”. Để chặn đà tiến quân của giặc ra Bắc, ngày 23-10-1945, quân ta đã nổ súng đánh những điểm trọng yếu của địch ở Nha Trang, chính thức bước vào cuộc kháng chiến giữ nền độc lập non trẻ của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Quân và dân Khánh Hòa với sự hỗ trợ của những đoàn quân Nam tiến đã có 101 ngày đêm chiến đấu kiên cường bao vây quân giặc Pháp tại Mặt trận Nha Trang – Khánh Hòa, được Bác Hồ gửi điện khen “đã làm gương anh dũng cho toàn quốc”. Liên tiếp trong 2 cuộc kháng chiến vì độc lập dân tộc, thống nhất đất nước (1946 – 1975), Đảng bộ và nhân dân Khánh Hòa đã đoàn kết một lòng, tạo nên sức mạnh tổng hợp, cùng nhân dân cả nước viết tiếp những trang sử chói lọi, hào hùng, hết đánh Pháp, rồi đuổi Mỹ. Ngày 2-4-1975, tỉnh Khánh Hòa được giải phóng, từ thành phố biển, đoàn quân giải phóng hướng về Sài Gòn để rồi làm nên chiến thắng lịch sử ngày 30-4-1975.
 Tượng đài chiến thắng 2-4 ở TP. Nha Trang.
|
Phát huy tiềm năng và thế mạnh
48 năm qua, kể từ khi đất nước thống nhất, Đảng bộ và nhân dân Khánh Hòa đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách, phát huy những tiềm năng và thế mạnh của địa phương trên các lĩnh vực phát triển kinh tế công nghiệp, du lịch, dịch vụ…, đạt được những thành tựu quan trọng và toàn diện về kinh tế – xã hội. Đặc biệt, năm 2022, mặc dù chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19, những khó khăn trong nước cũng như diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, kinh tế – xã hội của tỉnh vẫn tiếp tục phục hồi và phát triển với GRDP năm 2022 ước đạt 54.505,2 tỷ đồng; thu ngân sách nhà nước đạt 16.418 tỷ đồng, vượt 36,6% dự toán; 20/22 chỉ tiêu kinh tế – xã hội quan trọng đạt và vượt kế hoạch đề ra; an sinh xã hội được chú trọng, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm.
|
“Lật trang xưa, tìm dấu cũ, ta ơn người mở cõi đất phương Nam…”! (lời trong một ca khúc của nhạc sĩ Hình Phước Long). Kỷ niệm 370 năm xây dựng và phát triển tỉnh Khánh Hòa là dịp để mỗi người dân xứ Trầm Hương ôn lại quá khứ hào hùng, ghi nhớ công lao của các thế hệ cha ông, để từ đó khơi dậy khát vọng xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, trước hết là hoàn thành mục tiêu đưa tỉnh Khánh Hòa trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2030.
Sách Đại Nam nhất thống chí có ghi, năm 1653, vua Chăm là Bà Tấm sai quân quấy nhiễu biên cảnh, giết dân ở Phú Yên, chúa Nguyễn Phúc Tần sai Cai cơ Hùng Lộc vào chống giữ, nhân đêm tối vượt núi Thạch Bi, phóng hỏa đốt thành tiến đến tận sông Phan Rang. Vua Chăm sai con mang thư hàng và xin dâng đất cho chúa từ phía đông sông Phan Rang trở ra đến Phú Yên, chúa bèn chấp thuận, đặt dinh Thái Khang, chia làm hai phủ Thái Khang và Diên Ninh, giao cho Hùng Lộc trấn thủ.
XUÂN THÀNH
