Hướng đến sự phát triển bền vững của văn hóa Thủ đô

Với vai trò là Thủ đô của cả nước, việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa tại Hà Nội là không thể tách rời.

Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) liên quan vấn đề lĩnh vực văn hóa muốn hướng đến sự phát triển bền vững. Đồng thời, bảo đảm các giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ và bổ sung những giá trị văn hóa mới, phù hợp với mỗi giai đoạn phát triển của Thủ đô.

Sau 10 năm thực hiện Luật Thủ đô, Hà Nội đạt được những thành tựu đáng kể trên các lĩnh vực; tuy nhiên, cũng còn những tồn tại, hạn chế khiến Luật Thủ đô chưa thể là bước đà tạo ra sự thay đổi căn bản diện mạo Thủ đô cũng như thúc đẩy Thủ đô phát triển nhanh, bền vững.

Hợp tác công – tư trong bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa

PGS.TS. Phạm Thị Thu Hương, Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hoá Hà Nội nêu ý kiến, việc ban hành Luật Thủ đô (sửa đổi) nhằm thể chế hóa các quan điểm, định hướng, mục tiêu của Bộ Chính trị đã đề ra, phù hợp với thực tiễn và có khả năng tạo cơ chế đột phá để huy động, khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của Thủ đô là rất cần thiết.

Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hoá Hà Nội mong muốn Luật Thủ đô (sửa đổi) lần này sẽ có những quy định về cơ chế, chính sách mang tính đặc thù, “vượt trước” về văn hóa, để mục tiêu “kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn giữa giữ gìn bản sắc văn hoá với phát triển kinh tế, giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hoá, trong đó văn hoá,con người vừa là mục tiêu, vừa là nền tảng, nguồn lực, động lực để phát triển Thủ đô” có thể trở thành hiện thực.

Đóng góp ý kiến cho dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) liên quan đến Điều 24 về “Bảo vệ và phát triển văn hóa, thể thao”, PGS.TS. Phạm Thị Thu Hương nhận định, quan điểm của Ban soạn thảo Luật là muốn hướng đến sự phát triển bền vững của văn hóa Thủ đô, đó là đảm bảo các giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ và bổ sung những giá trị văn hóa mới, phù hợp với mỗi giai đoạn phát triển của Thủ đô, để văn hóa Thủ đô, văn hóa của người Hà Nội ngày càng phong phú và tiêu biểu cho văn hóa Việt Nam. Đây là một quan điểm phù hợp, đúng đắn.

Vì thế, PGS.TS. Phạm Thị Thu Hương cho rằng, nếu dùng từ “bảo vệ” thì chưa thể hiện được hết ý nghĩa này, còn dùng từ “bảo tồn” sẽ bao gồm cả việc phát huy những giá trị của văn hóa truyền thống và việc sáng tạo những giá trị văn hóa mới trên cơ sở những giá trị đã có, tức là không chỉ giữ mà còn sử dụng chúng một cách hiệu quả.

Đóng góp ý kiến cho dự thảo về hợp tác công tư trong lĩnh vực văn hóa, PGS.TS. Phạm Thị Thu Hương nêu, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM, trong đó cho phép thành phố được áp dụng đầu tư theo phương thức đối tác công tư đối với các dự án đầu tư trong lĩnh vực thể thao và văn hóa.

PGS.TS. Phạm Thị Thu Hương cho rằng, với Hà Nội, hình thức này nên được thực hiện chính thức và quy định trong Luật, như dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đang được xây dựng.

Bở lẽ, nếu chỉ sử dụng ngân sách nhà nước, các dự án đầu tư trong lĩnh vực này sẽ kéo dài thời gian và khó có thể có nhiều dự án lớn. Cho dù công trình đã hoàn thành nhưng việc quản lý, vận hành, duy trì vẫn đòi hỏi một nguồn lực không nhỏ, cả về nhân lực và tài lực.

Nếu có sự tham gia của nhà đầu tư tư nhân, của xã hội vào các dự án, công trình công trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, thì việc đầu tư sẽ nhanh chóng hơn, triệt để hơn và có thể thực hiện được nhiều dự án hơn do có thêm nguồn kinh phí, việc vận hành, duy trì cũng sẽ đạt được kết quả tốt hơn.

Trong lĩnh vực văn hóa, hợp tác công – tư trong bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể là khó khăn, phức tạp nhất bởi phải đảm bảo tính nguyên gốc, toàn vẹn, an toàn của bản thân di sản và không gian cảnh quan xung quanh trong khi phải có các hình thức phát huy giá trị di sản hiệu quả mới có thể thu hút được tư nhân đầu tư. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mô hình hợp tác công – tư đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng, triển khai và đem lại hiệu quả.

Ở Việt Nam, một số di sản đã thưc hiện việc hợp tác này và lợi ích đem lại cho các bên là không thể phủ nhận, như Khu di tích – danh thắng Yên Tử, quần thể di tích Cố đô Huế, quần thể danh thắng Tràng An, Khu Phong Nha – Kẻ Bàng…

Lấy hoạt động văn hóa, bảo tồn các ngành nghề truyền thống làm nền tảng then chốt

Đóng góp ý kiến về sự cần thiết và cơ chế đặc thù cho phát triển công nghiệp văn hoá trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), ThS. Trần Dũng Hải, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội nhấn mạnh thêm, với vai trò là Thủ đô của cả nước và việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa là không thể tách rời, cần có những chính sách, cơ chế đặc thù, cụ thể để các ngành công nghiệp văn hóa ở Hà Nội phát triển.

Luật Thủ đô năm 2012 ngoài các quy định chung cũng đã có riêng Điều về Bảo tồn và phát triển văn hóa. Tuy vậy, các quy định đa số mới chỉ dừng ở mức đưa ra các định hướng chính sách và thiếu vắng những quy định cụ thể khuyến khích sự phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa tương xứng với tính đặc thù và vai trò quan trọng của thủ đô Hà Nội trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa.

Trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), ngoài các quy định mang tính định hướng về phát triển văn hóa nói chung, các ngành công nghiệp văn hóa nói riêng, dự thảo đã có các quy định đặc thù để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa ở Hà Nội như: “Khu thúc đẩy thương mại và văn hóa” là khu vực tập trung các hoạt động dịch vụ, thương mại với các điều kiện về an ninh, trật tự, bảo vệ môi trường cao hơn so với quy định chung để thu hút du lịch, thúc đẩy các hoạt động thương mại trên địa bàn, cải thiện đời sống dân cư, bảo tồn các ngành, nghề truyền thống.

Ngoài ra, đã có quy định về dự án đầu tư mới vào các ngành điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm, du lịch văn hóa được hưởng các ưu đãi; cho phép thành lập Quỹ Bảo tồn di sản và phát triển văn hóa Thủ đô là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách để đầu tư cho nghiên cứu, bảo vệ di sản văn hóa, hỗ trợ hoạt động giáo dục, quảng bá và sáng tạo dựa trên di sản văn hóa Thủ đô.

Từ đó, ThS. Trần Dũng Hải đóng góp ý kiến sửa thuật ngữ “Khu thúc đẩy thương mại và văn hóa” thành “Khu thúc đẩy văn hóa và thương mại”, lấy hoạt động văn hóa, bảo tồn các ngành nghề truyền thống làm nền tảng then chốt, hoạt động thương mại, dịch vụ là hoạt động bổ sung, sửa đổi này sẽ đáp ứng tốt cho nhu cầu của khách du lịch, khách tham quan, phục vụ phát triển hoạt động du lịch văn hóa, tránh tình trạng biến tướng, thương mại hóa các khu có tính chất đặc thù này trong thực tiễn triển khai sau này.

Đồng thời, ông Hải đề nghị nghiên cứu bổ sung các ngành công nghiệp văn hóa khác vào dự thảo như dự án đầu tư mới vào phần mềm và các trò chơi giải trí; thủ công, mỹ nghệ… nhằm tạo ra hệ thống các ngành công nghiệp văn hóa hỗ trợ nhau trong phát triển, tạo thành tổng thể hài hòa nền công nghiệp văn hóa của Thủ đô Hà Nội.