Hé lộ lý do Ukraine ‘tuyệt tình’ Nga, quyết nói chuyện riêng với EU về khí đốt

Hé lộ lý do Ukraine ‘tuyệt tình’ Nga, quyết nói chuyện riêng với EU về khí đốt. (Nguồn: Getty Images)

Tuyên bố trên do Chủ tịch HĐQT Hiệp hội Năng lượng sinh học Ukraine Georgii Geletukha thông tin qua bài phân tích gửi đến truyền thông Ukraine.

Dọn đường cho “chiến dịch mới”

Ukraine đã mở mạng lưới khí đốt của mình cho các nhà sản xuất khí sinh học trong nước nhằm cho phép xuất khẩu sang châu Âu, nhưng vẫn giữ nguyên lệnh cấm xuất khẩu khí đốt tự nhiên sản xuất trong nước.

Theo thông tin từ Nhà điều hành truyền tải khí đốt Nhà nước Ukraine (GTSOU), chính phủ nước này đã chính thức hóa các thủ tục xuất khẩu khí sinh học. Tuy nhiên, họ vẫn duy trì lệnh cấm xuất khẩu khí đốt tự nhiên sản xuất trong nước được đưa ra ngay sau khi Nga khởi động chiến dịch quân sự tại Ukraine, dù các nhà sản xuất độc lập cho rằng, lệnh cấm này hạn chế các khoản đầu tư mới vào lĩnh vực năng lượng.

Khí sinh học — còn được gọi là khí metan sinh học — được tạo ra khi vi khuẩn phân hủy chất hữu cơ thành metan, carbon dioxide và các loại khí khác.

Các nhà phân tích châu Âu tin rằng, Ukraine, với khoảng 33 triệu ha đất nông nghiệp, có thể trở thành nhà cung cấp nhiên liệu chính cho Đức và các quốc gia khác thuộc Liên minh châu Âu (EU), thay thế cho việc nhập khẩu khí đốt tự nhiên của Nga qua hệ thống đường ống dẫn khí mà EU đã cam kết sẽ loại bỏ vào năm 2027.

Theo DW, Nhóm vận động hành lang ngành công nghiệp khí đốt và hydro Zukunft Gas ước tính, Ukraine có thể sản xuất 22 tỷ m3 khí sinh học mỗi năm từ ngô ủ chua, sản phẩm phụ hữu cơ của quá trình thu hoạch ngô.

Chủ tịch HĐQT Hiệp hội Năng lượng sinh học Ukraine Georgii Geletukha cho biết, Ukrane hiện có 7 nhà máy khí sinh học, dự kiến ​​sẽ đi vào hoạt động trước cuối năm 2024. Hai trong số đó sản xuất khí sinh học hóa lỏng và không cần kết nối với hệ thống truyền khí. Trong khi, 5 nhà máy sẽ được kết nối với mạng lưới khí đốt: 1 – với GTSOU và 4 – với mạng lưới phân phối.

Ông Geletukha cho biết thêm, “2 trong số các nhà máy sẽ được kết nối với mạng lưới phân phối là những nhà máy được chuẩn bị tốt nhất, đồng thời các doanh nghiệp này đã ký hợp đồng kết nối”. Ngoài ra, luật xuất khẩu khí sinh học quy định khí phải được bơm vào các cơ sở lưu trữ trước trong một tháng. Vì lý do này, các nhà sản xuất khí sinh học Ukraine phải học cách làm việc với nền tảng GTSOU, cũng như nghiên cứu các cơ chế thị trường khí đốt cho chính hoạt động xuất khẩu của mình.

“Tôi nghĩ sẽ cần một thời gian nữa. Sau đó, các nhà sản xuất khí sinh học sẽ bơm khí trong một tháng. Vào tháng 11, một số trong số các nhà máy sẽ tích lũy được lô khí sinh học cần thiết và sẽ sẵn sàng xuất khẩu”, Chủ tịch HĐQT Hiệp hội năng lượng sinh học Ukraine Geletukha kỳ vọng.

Theo ước tính của ông Georgii Geletukh, khi cả 7 nhà máy khí sinh học dự kiến ​​sẽ đi vào hoạt động ổn định, Ukraine có thể sản xuất 111 triệu m3 khí mỗi năm. Hai nhà máy sẵn sàng đi vào hoạt động sớm nhất có thể sản xuất tổng cộng 6 triệu m3 khí sinh học mỗi năm.

Tuy nhiên, vị chuyên gia này cho biết, vẫn còn quá sớm để đưa ra dự đoán cho năm 2025 về sự phát triển của ngành sản xuất khí sinh học Ukraine, vì các nhà đầu tư tiềm năng sẽ còn phải chờ đợi kết quả của các hoạt động xuất khẩu đầu tiên này.

Trước đó, nhóm nghiên cứu DiXi Group của Ukraine, cho rằng nước này có thể sản xuất khoảng 21,8 tỷ m3 biogas và/hoặc khí sinh học mỗi năm.

Để chính thức “dọn đường” cho các lô khí sinh học xuất khẩu, hồi tháng 3, Quốc hội Ukraine đã thông qua dự thảo luật số 9456 về “Kiểm soát Hải quan và thông quan đối với khí sinh học được vận chuyển qua đường ống vượt qua biên giới của Ukraine”.

Sẵn sàng loại Moscow khỏi mạng lưới

Mới đây nhất, ngày 9/9, Bộ Tài chính Ukraine đã chính thức công bố Sắc lệnh 380 ngày 1/8/2024, trong đó đưa ra những thay đổi đáng kể đối với quy định về thủ tục thông quan khí sinh học qua đường ống. Lệnh cấm xuất khẩu khí sinh học đã hoàn toàn được gỡ bỏ, từ nay trở đi, các nhà sản xuất khí sinh học Ukraine sẽ có thể xuất khẩu khí sinh học sang EU qua hệ thống truyền tải khí đốt của Ukraine, thông qua các điểm kết nối liên bang với 4 quốc gia thuộc EU.

Ngoài ra, các nhà sản xuất khí sinh học Ukraine sẽ không phải lo liên kết trực tiếp giữa các nhà máy khí sinh học của họ với hệ thống truyền tải mà có thể kết nối ngay với các mạng lưới phân phối.

Theo các sửa đổi được thông qua, các điều khoản và biểu thuế đối với việc kết nối, vận chuyển và xuất khẩu của hệ thống truyền tải khí đốt của Ukraine đối với các nhà sản xuất khí sinh học tương tự như đối với các nhà sản xuất khí đốt tự nhiên.

Theo các nhà phân tích của nền tảng thông tin pháp lý toàn cầu Lexology, loại khí sinh học tinh khiết tương ứng với khí tự nhiên về đặc tính và có thể được sử dụng trong cùng lĩnh vực như nhiên liệu sưởi ấm, phát điện và vận tải. Điều quan trọng là nó có thể được tích hợp vào cơ sở hạ tầng khí đốt hiện có mà không phải trả thêm chi phí cho các mạng lưới mới, khiến nguồn tài nguyên này không chỉ có lợi nhuận mà còn có thể được sử dụng rộng rãi.

Đánh giá của các chuyên gia Lexology cho thấy, khả năng xuất khẩu khí sinh học của Ukraine sang EU có một số lợi thế. Thứ nhất, với nguồn tài nguyên nông nghiệp dồi dào, Ukraine có vị thế tốt để đáp ứng một phần đáng kể nhu cầu năng lượng tái tạo của châu Âu thông qua sản xuất khí sinh học.

Lợi thế thứ hai phải kể đến là quan hệ Đối tác chiến lược Ukraine-EU được thiết lập vào tháng 2/2023, tăng cường hợp tác trong lĩnh vực khí tái tạo, góp phần vào sự hội nhập sâu hơn của Ukraine vào thị trường năng lượng EU. Quan hệ này cũng góp phần vào sự phát triển kinh tế bền vững ở các vùng nông thôn rộng lớn của Ukraine bằng cách tạo ra các cơ hội thu nhập bền vững.

Ngoài ra, khí sinh học có thể thay thế khí tự nhiên, củng cố sự độc lập về năng lượng của Ukraine và EU bằng cách giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu từ Nga.

Trước chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine, mỗi năm, gần 150 tỉ m3 khí đốt tự nhiên của Moscow đi qua hàng nghìn km đường ống ngầm do Liên Xô xây dựng ở Ukraine để đi vào châu Âu.

Sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, các quốc gia thuộc EU giảm dần phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga. Đến nay, lượng khí đốt tự nhiên nhập khẩu từ Nga vào châu Âu đã giảm hơn 90%.

Cuối năm nay, thoả thuận vận chuyển khí đốt 5 năm giữa Ukraine và Nga được ký vào năm 2019 sẽ hết hạn. Đây là thỏa thuận thương mại và chính trị duy nhất còn lại giữa Moscow và Kiev. Theo tính toán, Nga có thể thiệt hại 6,5 tỷ USD/năm theo giá hiện tại. Đây là động lực mạnh mẽ để các nhà xuất khẩu khí đốt Nga đàm phán gia hạn thỏa thuận.

Tuy nhiên, khi các nhà xuất khẩu khí đốt Nga sẵn sàng kéo dài thoả thuận vận chuyển, thì phía Kiev tuyên bố cứng rắn rằng, đã sẵn sàng loại Moscow khỏi mạng lưới vận chuyển khí đốt của họ, quyết không gia hạn thỏa thuận để cắt đứt dòng tiền chảy vào Điện Kremlin.

Tất nhiên, tổn thất với phía Nga về doanh thu không nhỏ, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế nước này liên tiếp gặp khó khăn hơn do các lệnh trừng phạt từ phương Tây. Nhưng về phía Kiev, việc không gia hạn thoả thuận không chỉ làm ảnh hưởng đến vị thế là một đường ống dẫn khí đáng tin cậy, mà còn khiến nước này mất khoảng 800 triệu USD/năm tiền phí vận chuyển, trong lúc nguồn thu eo hẹp do xung đột quân sự kéo dài.

Giáo sư quan hệ quốc tế Margarita Balmaceda tại Đại học Seton Hall (Mỹ) cho rằng, nền kinh tế Ukraine có thể bị thiệt hại nhiều nhất. Kiev có thể mất nguồn tiền để duy trì cơ sở hạ tầng năng lượng và vị thế là kênh dẫn năng lượng với giá cả phải chăng cho các đồng minh phương Tây. Nhưng dường như Kiev đã có những tính toán mới, sẵn sàng đối mặt với thiệt hại trước, để thực hiện một kế hoạch lâu dài hơn.