Tín dụng tiêu dùng tăng trưởng thấp, nợ xấu tăng
Trong Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, có nhấn mạnh tới việc phát triển các sản phẩm cho vay tiêu dùng phù hợp với đối tượng vay tiêu dùng, có mức lãi suất hợp lý, góp phần ngăn chặn “tín dụng đen”. Tài chính tiêu dùng được cho là giải pháp quan trọng để đạt được mục tiêu gia tăng khả năng tiếp cận vốn cho người dân, góp phần hữu hiệu ngăn chặn tình trạng tín dụng đen.
Trong nhiều năm qua, việc cho vay tiêu dùng qua các kênh chính thức như ngân hàng thương mại, công ty tài chính, các công ty tài chính công nghệ (fintech)… đã và đang đáp ứng nhu cầu vốn chi dùng cá nhân, góp phần tránh cho người dân phải tìm đến tín dụng đen. Ước tính tới nay, các công ty tài chính tiêu dùng được cấp phép đã hỗ trợ được khoảng 30 triệu người tiếp cận được vốn vay, với dư nợ bình quân khoảng 35-50 triệu đồng/người.
Ông Lê Quốc Ninh, Tổng Giám đốc Công ty Tài chính TNHH MB SHINSEI
Chia sẻ tại Hội thảo “Gỡ khó cho vay tiêu dùng – Đẩy lùi tín dụng đen” do Hệ sinh thái Thông tin kinh tế VTVMoney, Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số – Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức ngày 31/10/2023, ông Nguyễn Quốc Hùng – Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng cho biết, đến 31/8/2023, dư nợ cho vay phục vụ đời sống toàn hệ thống đạt khoảng 2.671.000 tỷ đồng, chiếm 21% tổng dư nợ nền kinh tế, tăng 0,35% so với 31/12/2022, nợ xấu chiếm tỷ lệ trên 4%.
Trong đó, dư nợ cho vay phục vụ nhu cầu đời sống của 16 công ty tài chính là 135.945,36 tỷ đồng (chiếm khoảng hơn 5% dư nợ cho cho vay phục vụ đời sống). Tuy nhiên, nợ xấu của các công ty tài chính đến nay đã lên đến 8-10% cá biệt có công ty nợ xấu lên đến 20%, nhiều công ty lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro nợ xấu tăng cao.
Giải thích cho tình trạng nợ xấu tăng cao, theo ông Hùng ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung còn có những yếu tố chủ quan và rất nguy hiểm mà chưa có chế tài xử lý đó là khách hàng cố tình không trả nợ, người trước khuyên người sau không trả nợ.
“Công ty tài chính tiêu dùng đang hoang mang không biết thu nợ như thế nào. Thái độ của cơ quan quản lý nhà nước xử lý với những người cố tình chây ì không biết trả nợ ra sao?”, ông Hùng cho biết.
Bị đánh đồng với “tín dụng đen”
Nói thêm về những khó khăn, ông Lê Quốc Ninh, Tổng Giám đốc Công ty Tài chính TNHH MB Shinsei cho biết, các công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép đang bị đánh đồng với những tổ chức tín dụng đen khiến hoạt động kinh doanh bị ảnh hưởng nặng nề.
“Có 16 công ty tài chính tiêu dùng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép song giá trị tích cực mà các công ty này đang bị pha loãng bởi sự xâm lấn của hàng trăm tổ chức tín dụng phi chính thức – hay còn gọi là tín dụng đen. Việc bùng nổ các app cho vay tiêu dùng giả danh khiến góc nhìn của nhiều người đối với hoạt động của các công ty tài chính được cấp phép trở nên méo mó”, ông Ninh nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, ý thức trả nợ của một số bộ phận khách hàng cũng đang gây khó khăn lớn cho các công ty tài chính. Hàng loạt hội nhóm ra đời chia sẻ cách thức trốn nợ, người trước bảo người sau, tạo hệ luỵ lớn cho cho thị trường cũng như các công ty tài chính.
“Tín dụng đen” trỗi dậy
Theo ông Nguyễn Quốc Hùng – Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng, với việc nợ xấu tăng cao, hiện nhiều công ty tài chính không thể tiếp tục mở rộng cho vay. Điều này khiến người dân có thu nhập thấp, có hoàn cảnh khó khăn không thể tiếp cận được vốn vay từ công ty tài chính tiêu dùng.
Bên cạnh đó theo ông Hùng, với việc công ty tài chính không thể tiếp tục mở rộng cho vay hệ quả là tín dụng đen bắt đầu trỗi dậy. Mặc dù các cơ quan quản lý nhà nước tích cực triệt phá nhiều ổ nhóm tín dụng đen song diễn biến còn rất phức tạp dưới nhiều hình thức tinh vi nhất là trên môi trường mạng.
Liên quan đến tình hình tín dụng đen, phát biểu tại Hội thảo, Thiếu tá Nguyễn Ngọc Sơn – Phó Trưởng phòng 6, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an cho biết, trong năm thứ tư thực hiện Chỉ thị số 12, lực lượng Công an đã khởi tố 89 vụ án, và 434 bị can hoạt động tín dụng đen. Trong đó có nhiều băng nhóm hoặc nhóm đối tượng hoạt động liên quan công nghệ cao, có cả người nước ngoài vào thành lập núp bóng thuê người Việt Nam hoạt động tín dụng đen với lãi suất lên đến cả nghìn %.
Theo ông Sơn, qua đánh giá, tình hình tín dụng đen đang nổi lên theo 3 phương thức: “truyền thống”; “truyền thống kết hợp công nghệ” và “sử dụng công nghệ hoàn toàn”.
“Các đối tượng hoạt động tín dụng đen gia tăng hoạt động lưu động, gây án ở nhiều địa bàn, triệt để lợi dụng công nghệ, mạng xã hội, ứng dụng, website… phát tán tờ rơi, quảng cáo để mời chào cho vay, nhất là đối với hộ gia đình, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, lao động thu nhập thấp, công nhân, thanh thiếu niên…”, ông Sơn cho biết.
Để giải quyết vấn nạn này, lực lượng chức năng đã tích cực nắm thông tin, điều tra và xử lý các đối tượng liên quan đến tín dụng đen. Đại diện Bộ Công an cho biết trong 3 năm qua, đã có 2.740 vụ với gần 5.000 đối tượng liên quan đến tín dụng đen bị phát hiện, 3.399 bị can đã bị khởi tố điều tra. Chỉ trong 6 tháng đầu năm nay, lực lượng công an đã phát hiện, xử lý hơn 700 vụ, khởi tố trên 400 vụ và 800 bị can.
Thiếu tá Nguyễn Ngọc Sơn, Phó trưởng Phòng 6, Cục Cảnh sát hình sự – Bộ Công an
Thời gian tới tình hình kinh tế, lao động, việc làm vẫn gặp nhiều khó khăn, cùng với nhu cầu tài chính cuối năm tăng cao sẽ phát sinh các hành vi vi phạm pháp luật có nguyên nhân từ tín dụng đen.
Mở đường cho kênh vay chính thống
Tại Hội thảo, để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, các diễn giả đã thông tin thêm về các gói hỗ trợ người dân tiếp cận với các nguồn vốn vay an toàn; các dấu hiệu để giúp người dân nhận diện các công ty tài chính tiêu dùng hợp pháp, tránh rơi vào “bẫy” tín dụng đen.
Theo chuyên gia kinh tế – Tiến sĩ Cấn Văn Lực, cho vay tiêu dùng hiện đang được thực hiện qua ba kênh chính thức là cho vay qua các ngân hàng thương mại, cho vay qua các công ty tài chính và cho vay qua một số tổ chức tín dụng khác. Tuy nhiên, ở mỗi phân khúc sẽ có đối tượng và mục tiêu cho vay khác nhau. Một trong những nguyên nhân chính khiến nợ xấu cho vay tiêu dùng ở mức cao xuất phát từ câu chuyện nhận thức “dễ vay, dễ bùng nợ”.
Vì vậy, bà Nguyễn Thanh Tùng (Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế – Ngân hàng Nhà nước) nhấn mạnh giải pháp cần nâng cao trách nhiệm của người dân “đã đi vay là phải có ý thức trả nợ”.
Đại diện Bộ Công an cũng nhận định, để có thể đẩy lùi tín dụng đen, các cơ quan, tổ chức có liên quan cần tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp được phân công, đẩy mạnh công tác phối hợp với cvác đơn vị liên quan, để phòng ngừa và phát hiện và triệt phá các tổ chức tín dụng đen.
Các chuyên gia tham dự Hội thảo.
Các ban ngành địa phương cũng cần phải đẩy mạnh hơn nữa tuyên truyền trên nhiều nền tảng về tác hại và hệ lụy của tín dụng đen; tạo điều kiện cho người lao động, công nhân tiếp cận các nguồn vốn vay an toàn, ưu đãi.
Đại diện Bộ Công an cũng nhấn mạnh cần phải đẩy mạnh tiến độ xác thực thông tin, làm sạch và loại bỏ tài khoản sim rác, tài khoản ảo, triển khai các giải pháp hỗ trợ tài chính cho người dân thông qua ứng dụng dữ liệu dân cư và sớm có giải pháp, văn bản chỉ đạo thực hiện việc xác thực thông tin người dùng trên các nền tảng mạng xã hội, các tài khoản trên không gian mạng.
Liên quan đến vấn đề này, ông Lê Quốc Ninh, Tổng Giám đốc Công ty Tài chính TNHH MB SHINSEI (Mcredit) kiến nghị cần đẩy mạnh phát triển nền kinh tế, Ngân hàng Nhà nước giảm lãi suất, triển khai các gói tín dụng ưu đãi, sử dụng linh hoạt chính sách nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn vay, từ đó tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, nhất là trên thị trường bất động sản, du lịch. Khi nền kinh tế phục hồi sản xuất, hoạt động kinh doanh tốt hơn, đơn hàng nhiều hơn, công nhân quay trở lại các nhà máy, đời sống người dân tốt hơn sẽ giúp kích cầu tiêu dùng cũng như tín dụng tiêu dùng.
Bên cạnh đó, cần tăng cường hoạt động truyền thông về tín dụng tiêu dùng chính thống; cơ quan chính quyền địa phối hợp răn đe các đối tượng khách hàng không trả nợ; nghiên cứu xây dựng hành lang pháp lý hợp đồng xử lý nợ chuyên nghiệp; áp dụng ngưỡng nợ xấu riêng cho các công ty tài chính; xây dựng cơ sở dữ liệu blacklist tại các tổ chức tín dụng…
Hương Anh (t/h)
