Giải Nobel Vật lý 2024 vinh danh hai nhà khoa học nhờ phát minh về học máy

Ủy ban Nobel cho biết trong một thông cáo báo chí: “Hai người đoạt giải Nobel Vật lý 2024 đã sử dụng các công cụ vật lý để phát triển các phương pháp tạo nên nền tảng cho công nghệ học máy mạnh mẽ ngày nay”.

Giải thưởng có tổng giá trị là 11 triệu crown Thụy Điển (1,1 triệu USD), được chia đều cho những người chiến thắng nếu có nhiều người. Giải thưởng Vật lý được trao bởi Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển. 

Nghiên cứu của Hopfield được thực hiện tại Đại học Princeton, trong khi Hinton nghiên cứu tại Đại học Toronto.

Ellen Moons, thành viên của Ủy ban Nobel tại Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, cho biết hai người đoạt giải đã “sử dụng các khái niệm cơ bản từ vật lý thống kê để thiết kế mạng nơ-ron nhân tạo hoạt động như bộ nhớ và tìm ra các mẫu hình trong các tập dữ liệu lớn”.

Phát biểu tại một cuộc họp báo, bà Ellen Moons cho biết: “Học tập là khả năng hấp dẫn của não bộ con người. Chúng ta có thể nhận dạng hình ảnh, lời nói và liên kết chúng với ký ức và kinh nghiệm trong quá khứ. Hàng tỷ tế bào thần kinh được kết nối với nhau mang lại cho chúng ta những khả năng nhận thức độc đáo. Mạng lưới thần kinh nhân tạo được lấy cảm hứng từ mạng lưới tế bào thần kinh này trong não chúng ta”.

“Các mạng nơ-ron nhân tạo này đã được sử dụng để thúc đẩy nghiên cứu trên nhiều chủ đề vật lý đa dạng như vật lý hạt, khoa học vật liệu và vật lý thiên văn. Chúng cũng đã trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, ví dụ như trong nhận dạng khuôn mặt và dịch ngôn ngữ”, bà nói thêm.

“Những khám phá và phát minh của những người đoạt giải tạo nên nền tảng cho máy học, có thể hỗ trợ con người đưa ra quyết định nhanh hơn và đáng tin cậy hơn, ví dụ như khi chẩn đoán tình trạng bệnh lý. Tuy nhiên, trong khi máy học có những lợi ích to lớn, thì sự phát triển nhanh chóng của nó cũng dấy lên mối lo ngại trong tương lai. Nhìn chung, con người có trách nhiệm sử dụng công nghệ mới này theo cách an toàn và có đạo đức vì lợi ích chung của nhân loại”.

Trong buổi họp báo trao giải Nobel Vật lý, nhà khoa học Geoffrey Hinton đã nói về cách mạng lưới nơ-ron và học máy có thể ảnh hưởng đến nền văn minh nhân loại. “Tôi nghĩ nó sẽ có ảnh hưởng rất lớn, tương đương với cuộc cách mạng công nghiệp. Nhưng thay vì vượt trội hơn con người về sức mạnh thể chất, nó sẽ vượt trội hơn con người về khả năng trí tuệ”.

“Điều đó sẽ tuyệt vời ở hầu hết lĩnh vực, chẳng hạn như giúp chúng ta có dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt hơn. Với trợ lý AI, mọi người sẽ có thể làm cùng một lượng công việc trong thời gian ngắn hơn nhiều”.

“Điều này có nghĩa là năng suất sẽ được cải thiện đáng kể. Nhưng chúng ta cũng phải lo lắng về một số hậu quả xấu có thể xảy ra, đặc biệt là mối đe dọa của việc những điều này sẽ mất kiểm soát”.

Giải Nobel Vật lý 2023 được trao cho nhà vật lý người Pháp-Thụy Điển Anne L’Huillier, nhà khoa học người Pháp Pierre Agostini và nhà khoa học người Hungary Ferenc Krausz vì công trình tạo ra các xung ánh sáng cực ngắn có thể chụp nhanh những thay đổi bên trong nguyên tử, có khả năng cải thiện khả năng phát hiện bệnh tật.

Vật lý là giải Nobel thứ hai được trao trong tuần này, sau khi các nhà khoa học người Mỹ Victor Ambros và Gary Ruvkun giành giải thưởng Y sinh cho khám phá về microRNA và vai trò của nó trong điều hòa gen.

Giải Nobel Hóa học sẽ được công bố vào ngày 9/10, Nobel Văn học vào ngày 10/10, Nobel Hòa bình vào ngày 11/10, và Nobel Kinh tế vào ngày 14/10.

Ngọc Ánh (theo Reuters)