Doanh nghiệp Việt Nam giỏi chống chịu, “sống dai” nhưng “chậm lớn”

Các đại biểu tham gia thảo luận bàn tròn tại Hội thảo Chuyên đề 1 với chủ đề “Tăng cường nội lực, khơi thông nguồn lực, hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó”. (Nguồn: Quốc hội)

Tại phiên thảo luận, PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, cùng trong bối cảnh phát triển chung, Việt Nam ở trong một tình thế phát triển có nhiều nét khác biệt, thậm chí khác thường.

PGS. TS. Trần Đình Thiên nhấn mạnh: “Sau 3 năm trải qua đại dịch Covid-19 và vượt qua khó khăn, nền kinh tế vẫn đứng vững, tạo được đà và thế tăng trưởng, phát triển tích cực. Các con số phản ánh thành tích tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, thu hút đầu tư nước ngoài là minh chứng tốt cho nhận định này.

Những thành tích đó đều chứng tỏ ‘năng lực trụ hạng’, khả năng ‘đối mặt các con gió ngược’ rất ấn tượng của nền kinh tế. Việt Nam thật sự xứng đáng với lời khen tặng là ‘ngôi sao sáng’ giữa bầu trời kinh tế thế giới ảm đạm năm 2020″.

Tuy nhiên, nhìn xuyên suốt quá trình thực tiễn, vị chuyên gia này nhận thấy, vẫn có những vấn đề lớn đặt ra.

Trước hết là xu hướng suy giảm liên tục và kéo dài động lực tăng trưởng của nền kinh tế. Bên cạnh đó, quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam thường chứa đựng nghịch lý: Doanh nghiệp Việt Nam giỏi chống chịu, “sống dai” nhưng “chậm lớn”, khó trưởng thành; nền kinh tế “khát vốn” nhưng lại khó hấp thụ vốn; tăng trưởng GDP cao nhưng lạm phát thấp; lạm phát thấp nhưng lãi suất cao.

PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh, tình trạng ách tắc lưu thông các nguồn lực là căn nguyên “bất động hóa” các nguồn lực, làm cho chúng không thể chuyển hóa thành “động lực phát triển”, dẫn tới chỗ cơ thể kinh tế bị suy yếu, bị tổn thương và bất ổn.

Để bảo đảm lưu thông các nguồn lực trong nền kinh tế thị trường, PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng, cần hạn chế phân bổ nguồn lực theo cơ chế xin-cho; ưu tiên thúc đẩy phát triển các thị trường, đặc biệt là các thị trường đầu vào, tạo cơ sở để việc phân phối các nguồn lực diễn ra theo đúng nguyên tắc thị trường. Đồng thời, cần đảm bảo hạ tầng thông suốt, cơ chế thông thoáng, vận hành thông minh.

PGS.TS Trần Đình Thiên phát biểu tại Hội thảo Chuyên đề 1. (Ảnh: Gia Thành)

Dự báo về kinh tế Việt Nam trong dài hạn, ông Jochen Schmittmann, Đại diện thường trú Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam cho rằng, tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) giảm xuống 3,7% trong những tháng đầu năm 2023, nhưng về tương lai, nền kinh tế có thể phục hồi, nhất là xuất khẩu và tín hiệu tích cực từ thị trường bất động sản.

Tuy nhiên, ông Jochen Schmittmann nhận thấy, Việt Nam sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng bởi sự đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, nhu cầu hàng hóa giảm xuống ảnh hưởng đến thị trường, trong đó có thị trường lao động. Vì vậy, cần có giải pháp ứng phó phù hợp, trong đó cần có các chính sách tiền tệ chặt chẽ hơn trong thời gian tới.

Nhận định về khó khăn của doanh nghiệp, theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), các doanh nghiệp Việt Nam đang đối diện với những thách thức to lớn.

Trong 8 tháng đầu năm 2023, tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và tái gia nhập thị trường vẫn giảm nhẹ khoảng 0,03% so với cùng kỳ năm 2022. Đáng chú ý, số doanh nghiệp ra khỏi hoặc tạm thời ra khỏi thị trường tăng đến 15,6% so với 8 tháng đầu năm 2022 lên tới 124,7 nghìn doanh nghiệp. Đây là một chỉ báo quan trọng cho thấy “sức khỏe” của khu vực doanh nghiệp đáng báo động.

Không chỉ thế, lần đầu tiên sau nhiều năm, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam đã giảm so với cùng kỳ năm trước. Sự sụt giảm này thể hiện rõ ở các sản phẩm xuất khẩu chủ chốt của Việt Nam từ sản phẩm điện tử, may mặc, đồ gỗ cho đến thủy hải sản…

Sự sụt giảm nhu cầu trên thị trường quốc tế nhanh chóng ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất của Việt Nam. Giá trị sản xuất công nghiệp 8 tháng đầu năm sụt giảm 0,4% so với cùng kỳ năm 2022.

Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, có 6 rào cản, khó khăn tiêu biểu của các doanh nghiệp Việt Nam. Đó là: Chất lượng cơ sở hạ tầng đang cải thiện nhưng hiện vẫn chưa theo kịp nhu cầu phát triển kinh tế; việc tiếp cận các nguồn lực sản xuất kinh doanh cơ bản (vốn, nhân lực, đất đai) chưa thực sự thuận lợi; chi phí sản xuất kinh doanh cao làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam; chất lượng quy định pháp luật và thực thi pháp luật cần tiếp tục được cải thiện; các doanh nghiệp sản xuất nội địa chưa phát triển mạnh mẽ và thiếu cơ chế hỗ trợ hiệu quả và doanh nghiệp tư nhân trong nước còn gặp bất lợi so với doanh nghiệp xuyên biên giới.

Đứng trước những khó khăn nói trên, Tổng giám đốc điều hành Tập đoàn Liên Thái Bình Dương Lê Hồng Thủy Tiên đã đề xuất những giải pháp cơ chế, chính sách đột phá giúp doanh nghiệp vượt khó. Cụ thể như:

Về chính sách thuế tài chính, hỗ trợ lãi vay, cần có giải pháp cụ thể cho từng nhóm doanh nghiệp, có cơ quan độc lập đánh giá các hỗ trợ cho doanh nghiệp để điều chỉnh hỗ trợ một cách hiệu quả hơn. Cần dỡ bỏ những rào cản đối với doanh nghiệp, rà soát những quy định thiếu thực tế, không đặt ra những quy định cao hơn khu vực hoặc thế giới hoặc cao hơn mức cần thiết để tránh lãng phí nguồn lực doanh nghiệp.

Về cơ chế, chính sách phát triển du lịch, Chính phủ cần xem xét ban hành các chính sách đặc biệt nhằm kích cầu du lịch như chính sách thương mại trong khu phi thuế quan, xây dựng và thiết lập các trung tâm bán hàng giảm giá trong khu phi thuế quan và cửa hàng miễn thuế dưới phố…

Về chính sách cho trung tâm tài chính, nếu thành lập trung tâm tài chính, Việt Nam sẽ gặt hái được nhiều lợi ích như thu hút vốn, thúc đẩy phát triển các ngành liên quan. Do đó, bà Lê Hồng Thủy Tiên đề xuất các cơ quan chức năng sớm ban hành chính sách để TP. Hồ Chí Minh triển khai trung tâm tài chính.