Định hướng nghề nghiệp thời AI: Cơ hội và thách thức

Những điều chỉnh trong đào tạo đại học

Trước những thay đổi lớn trong thị trường lao động, các trường đại học liên tục điều chỉnh chương trình đào tạo để đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Năm 2025, nhiều trường đại học mở thêm các ngành đào tạo mới, đặc biệt là những lĩnh vực có tính liên ngành, kết hợp giữa công nghệ và kinh tế, quản trị.

Học viện Chính sách và Phát triển dự kiến mở rộng quy mô đào tạo với 11 ngành và 26 chương trình, trong đó bổ sung 5 chuyên ngành mới giúp sinh viên thích ứng với nền kinh tế số.

Theo TS Nguyễn Thị Đông, Trưởng Phòng Quản lý Đào tạo của Học viện, mùa tuyển sinh 2025 sẽ đánh dấu nhiều thay đổi quan trọng trong chiến lược phát triển đào tạo. Một số chương trình mới như Digital Marketing, Kinh doanh toàn cầu... sẽ được triển khai, tích hợp giữa kinh tế, quản trị và công nghệ. Những ngành học này không chỉ trang bị kiến thức chuyên môn mà còn giúp sinh viên phát triển kỹ năng thích ứng với thị trường lao động hiện đại, nơi công nghệ số đóng vai trò then chốt. Đây là các chương trình thiết kế mang tính chất liên ngành, kết hợp giữa kinh tế, kinh doanh và công nghệ để đáp ứng các yêu cầu của nguồn nhân lực phục vụ phát triển đất nước trong một kỷ nguyên số.

Học viện Chính sách và Phát triển mở nhiều ngành đào tạo kết hợp giữa công nghệ và kinh tế.

Tương tự, Trường đại học Thương mại cũng phát triển thêm 7 chương trình đào tạo chuyên sâu nghề nghiệp quốc tế, bao gồm Quản trị thương hiệu, Kiểm toán tích hợp chứng chỉ quốc tế, Kinh tế và Quản lý đầu tư... Những chương trình này được đào tạo 100% bằng tiếng Anh và tích hợp các nội dung liên quan đến AI. Các chương trình mới này nhằm trang bị cho sinh viên khi ra trường vừa có kỹ năng chuyên môn vừa có khả năng ngoại ngữ, tham gia vào thị trường lao động quốc tế. Ngoài ra, trường dự kiến có thêm hai chương trình song bằng quốc tế Marketing và Quản trị kinh doanh, một chương trình chuyển giao công nghệ tiên tiến.

Ông Nguyễn Quang Trung, Phó trưởng Phòng Truyền thông và tuyển sinh, Trường đại học Thương Mại cho biết: “Các chương trình tiến tiến và song bằng quốc tế được đào tạo 100% bằng tiếng Anh với đội ngũ giảng viên có năng lực chuyên môn đáp ứng theo tiêu chuẩn của giảng viên quốc tế đặc biệt các chương trình này đều được tích hợp các học phần liên quan đến công nghệ AI".

Trường Đại học Phenikaa tích hợp các khóa học online vào các chương trình đào tạo để sinh viên cập nhật những kiến thức mới về công nghệ.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Hiếu, Phó Hiệu trưởng Trường đại học Phenikaa cho rằng, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, đặc biệt là AI và khoa học dữ liệu, đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về đào tạo kỹ năng tự học cho sinh viên. Các chương trình đào tạo không thể liên tục chạy theo sự thay đổi của công nghệ, do đó, trang bị khả năng tự thích ứng là yếu tố then chốt.

Trường đại học Phenikaa đã phát triển các ngành, liên ngành như công nghệ số, kinh tế số, kinh doanh số, logistics số… nhằm gia tăng cơ hội việc làm cho sinh viên.

Theo Giáo sư Hiếu, nếu tiếp tục học các ngành truyền thống, cơ hội nghề nghiệp sẽ bị thu hẹp đáng kể. Chẳng hạn, marketing truyền thống đang dần bị thay thế bởi digital marketing.

Bên cạnh đó, trường cũng tích hợp các khóa học online vào chương trình đào tạo, giúp sinh viên cập nhật công nghệ, đặc biệt là AI.

“Chỉ trong vòng 5 năm tới, AI có thể trở thành tiêu chuẩn tuyển dụng, giống như chứng chỉ ngoại ngữ hiện nay”, Giáo sư Hiếu nhấn mạnh.

Năm nay, Trường đại học Việt-Đức triển khai hai ngành mới: Kỹ thuật Cơ điện tử và Kinh tế học, đồng thời cấp học bổng toàn phần cho sinh viên theo học. Theo Tiến sĩ Hà Thúc Viên, Phó Hiệu trưởng nhà trường, ngành Kỹ thuật Cơ điện tử ra đời nhằm đáp ứng xu hướng chuyển đổi phương tiện sử dụng năng lượng sạch như điện, hydrogen. Trong khi đó, Kinh tế học vẫn giữ vai trò quan trọng trong quản trị và phát triển kinh tế. Trường hướng đến đào tạo theo chuẩn của Cộng hòa liên bang Đức, ưu tiên thí sinh có năng lực ngoại ngữ tốt.

Làn sóng AI cũng đang tạo ra những biến đổi lớn trong lĩnh vực báo chí-truyền thông, từ hỗ trợ phân tích dữ liệu, tạo nội dung đến sự xuất hiện của “nhà báo robot”. Tuy nhiên, đi cùng cơ hội là thách thức về tin giả và tính chính xác của thông tin.

Nhằm giúp sinh viên thích ứng, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn bổ sung kỹ năng về AI, thực tế ảo và khung năng lực số vào chương trình đào tạo. Trong khi đó, Học viện Báo chí và Tuyên truyền linh hoạt hóa chương trình, mở rộng tín chỉ liên ngành, khuyến khích học song ngành để tăng cơ hội việc làm.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Trường Giang, sinh viên báo chí có thể làm việc đa lĩnh vực, từ báo điện tử đến truyền thông số, nâng cao năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên số.

Những tiêu chí quan trọng khi lựa chọn ngành nghề

Việc nhiều cơ quan thuộc bộ máy hành chính công thực hiện sáp nhập, hợp nhất, tinh giản bộ máy theo Nghị quyết 18-NQ/TW khiến nhiều học sinh lớp 12 rất băn khoăn lo lắng trong việc chọn ngành, chọn trường. Yêu thích công việc liên quan tới sáng tạo nội dung, em Nguyễn Minh Ngọc, học sinh lớp 12 Trường THPT Việt Đức (Hà Nội) dự định sẽ chọn ngành báo chí, truyền thông đa phương tiện. Tuy nhiên, trong bối cảnh các cơ quan báo chí thực hiện sáp nhập, tinh giản bộ máy, Ngọc bày tỏ lo lắng sẽ khó tìm được công việc như mong muốn sau khi tốt nghiệp.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Minh Sơn.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Minh Sơn cho rằng việc lựa chọn ngành học không chỉ đơn thuần chạy theo xu hướng. Người học cần xem xét khả năng của bản thân cũng như nhu cầu dài hạn của thị trường lao động. Những ngành học có tính bền vững thường là những ngành cung cấp kiến thức nền tảng vững chắc, giúp sinh viên có thể thích ứng với nhiều lĩnh vực khác nhau. Triết lý đào tạo đại học là sinh viên phải có kiến thức và năng lực cốt lõi để có thể học tập suốt đời và chỉ khi có khả năng học tập suốt đời con người mới không bị thay thế.

Thầy giáo Tạ Văn Hoài Thanh, chuyên gia tư vấn hướng nghiệp của Hệ thống Giáo dục Empire Team khuyến nghị người trẻ cần kết hợp giữa sở thích cá nhân và bối cảnh phát triển của thị trường việc làm. Những ngành nghề có sự kết hợp giữa kinh tế và công nghệ như khoa học dữ liệu, quản trị hệ thống thông tin, thương mại điện tử hay digital marketing đang có nhu cầu tuyển dụng rất cao. Các chương trình đào tạo và hợp tác quốc tế cũng cần phải được xem xét kỹ lưỡng. Nên ưu tiên những trường có chương trình học được cập nhật theo xu hướng toàn cầu, hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp có uy tín và tạo điều kiện cho sinh viên tham gia các chương trình trao đổi quốc tế. Cuối cùng, việc tham khảo ý kiến từ sinh viên và cựu sinh viên sẽ giúp thí sinh có cái nhìn thực tế hơn về chất lượng đào tạo cũng như cơ hội nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp.

Cần thích nghi để không bị bỏ lại phía sau

Trong bối cảnh AI và chuyển đổi số phát triển mạnh, việc lựa chọn ngành nghề đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng. Thay vì chỉ chọn ngành theo sở thích, người trẻ cần hướng đến những ngành có tính liên ngành, phù hợp với xu thế công nghệ. Hơn nữa, việc trang bị kỹ năng tự học và liên tục cập nhật kiến thức sẽ giúp họ duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường lao động ngày càng khắt khe.

Bên cạnh đó, xu hướng tuyển sinh cũng đang thay đổi với việc mở rộng các tổ hợp xét tuyển, tăng cơ hội trúng tuyển cho thí sinh. Các trường đại học đang dần chuyển đổi phương thức đào tạo, cung cấp nhiều lựa chọn để sinh viên có thể học song ngành hoặc tham gia các chương trình quốc tế. Điều này mang đến cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực ngoại ngữ, khả năng thích ứng và tinh thần tự chủ của sinh viên.

Sự thay đổi của thời đại không đợi ai cả. Chỉ những người biết thích nghi và chủ động trang bị kiến thức mới có thể đứng vững và thành công trong kỷ nguyên AI.