“Có lao động sáng làm cho ông chủ này nhưng tối làm cho ông chủ khác”

Chiều 27/5, sau khi Quốc hội thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung phát biểu giải trình, tiếp thu ý kiến ĐBQH nêu.

Để lao động khi về hưu có lương, có bảo hiểm y tế

Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cảm ơn các ý kiến đại biểu phát biểu tâm huyết, đóng góp nhiều nội dung quan trọng; cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ phối hợp với cơ quan thẩm tra tiếp thu tối đa các ý kiến, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Bộ trưởng khẳng định, BHXH ở Việt Nam còn rất non trẻ (mới 29 năm) trong khi các quốc gia trên thế giới, chính sách này đã được triển khai vài trăm năm. Mặc dù vậy, Việt Nam đã có 8/9 loại hình BHXH, cơ bản phát triển tốt và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Theo ông Dung, kết quả đó là nhờ được sự quan tâm, vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự lãnh đạo, chỉ đạo của địa phương sát sườn, hiệu quả; được sự ủng hộ của người dân, chủ sử dụng lao động ủng hộ; sự nỗ lực của cán bộ, công nhân viên hệ thống BHXH…

Về hưởng BHXH một lần, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết đây là vấn đề nhạy cảm nhất trong luật này và cũng là vấn đề phức tạp nhất phải xử lý. Cơ sở chính trị đã có rất vững chắc là Nghị quyết 28 của Trung ương, nội dung này đã bàn qua 2 kỳ họp Quốc hội. Mục tiêu lớn nhất khi thiết kế điều này là vừa thực hiện mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài, để khi người già về hưu có lương, có bảo hiểm y tế.

Thứ hai là quan tâm đến đời sống thực tế bây giờ của người lao động, vì nguyện vọng của một bộ phận người lao động muốn rút BHXH. Nguyên nhân thì không hoàn toàn tất cả đều do kinh tế khó khăn, mỗi người có hoàn cảnh khác nhau, có trường hợp rút rồi lại muốn tham gia trở lại.

Theo ông Dung, trong luật của các nước không có điều này. Việc luật này thiết kế xuất phát từ chính nhu cầu của người lao động. Nghị quyết 93 ra đời khi luật BHXH 2014 chưa có hiệu lực. Nhưng bây giờ không thể bỏ Nghị quyết 93 vì phát sinh hệ luỵ. Do đó, duy trì nhưng tính toán để đạt 2 mục tiêu trên.

Chính phủ đưa ra 2 phương án cũng tham vấn các tổ chức quốc tế nhiều lần, tổ chức hội thảo, trao đổi nghiên cứu. Có ý kiến đề xuất tích hợp 2 phương án, người đang đóng cho hưởng tiếp chính sách như phương án 1, người đóng sau cho hưởng phương án 2. Nhưng chuyên gia thấy rằng nếu cộng 2 phương án thì cộng nhược điểm nhiều hơn ưu điểm.

Chính vì vậy, ngày 25/5 vừa qua, Chính phủ tiếp tục cho ý kiến vấn đề này và thấy không có phương án nào khác nên tiếp tục trình UBTVQH đề nghị Quốc hội lựa chọn 1 trong 2 phương án.

Từ kỳ họp thứ 6 tới nay, cơ quan thẩm tra, soạn thảo đã lấy ý kiến rộng rãi với đối tượng tác động. “Tôi có đọc 5 báo cáo của 5 địa phương có tỉ lệ rút bảo hiểm một lần nhiều nhất hiện nay, đặc biệt là phía Nam, khu vực Đông Nam Bộ thì thấy tuyệt đại đa số ý kiến chọn phương án 1, tôi thấy rất ít người đề xuất phương án 2, hầu hết người lao động đề xuất phương án 1”, ông Dung nói.

Cùng với đó, ông Dung cho biết tán thành rất cao về việc để hạn chế cho rút BHXH một lần cần có chính sách khác hỗ trợ, như chính sách tín dụng, cho vay… Dứt khoát phải có chính sách này, nhưng chính sách hỗ trợ này không đưa được vào luật bảo hiểm mà bằng luật khác, quy định khác.

Thị trường lao động đang chuyển biến nhanh

Vấn đề thứ hai liên quan đến nhóm ý kiến đề xuất tăng các chính sách về thai sản, ốm đau… rất phù hợp, xác đáng, đúng với thực tế, đúng với nhu cầu và cần phải ghi nhận.

Tuy nhiên, theo ông Dung ngay trong quá trình soạn thảo dự thảo luật, chúng ta đã đưa rất nhiều chính sách tân tiến hơn, nhiều chính sách tốt hơn so với Luật BHXH năm 2014. Nếu tiếp tục tăng quỹ ốm đau thai sản thì ngân sách hiện nay chưa thể đảm bảo. Do vậy, trong giai đoạn trước mắt cần đảm bảo hài hòa giữa chính sách, quyền lợi với khả năng cân đối của quỹ, giữa khả năng chi và thu.

Giải trình nội dung liên quan đến mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, Bộ trưởng cho biết Nghị quyết 28 nêu rõ, phấn đấu tới tiến tới BHXH toàn dân, đa tầng. Nghị quyết 42 cũng nêu đến năm 2030 đạt độ bao phủ là 60% nên việc mở rộng BHXH là tất yếu.

Bộ trưởng đề nghị, những đối tượng nào đã rõ, đã đủ điều kiện, chúng ta quy định ngay trong luật này. Đối với đối tượng là hộ kinh doanh cá thể, qua lấy ý kiến cho thấy, tham gia bảo hiểm bắt buộc là phù hợp.

“Hơn nữa, trên thị trường lao động linh hoạt, chuyển biến nhanh, hôm nay có thể làm việc này ngay mai làm việc khác, một người có nhiều quan hệ lao động khác nhau, sáng làm cho ông chủ này nhưng tối đi làm cho ông chủ khác, doanh nghiệp khác”, ông Dung nói và cho biết đề nghị ủy quyền giao lại cho Thường vụ Quốc hội quy định như vậy là phù hợp hơn, linh hoạt hơn.

Về việc đại biểu băn khoăn vì sao lại bỏ đi khái niệm quy định mức lương hưu thấp nhất, Bộ trưởng cho biết mức lương hưu thấp nhất thời gian vừa qua chỉ đúng trong một giai đoạn nhất định.

Tới đây, khi mở rộng độ bao phủ thì dù bỏ mức lương hưu thấp nhất không có nghĩa là không còn người tham gia bảo hiểm ở mức thấp hơn mức lương. Mức lương hưu thấp nhất hiện nay đang lấy ở mức lương cơ sở nhưng nếu giữ nguyên thì một loạt người không thể tham gia được. Bởi khi đó họ không đủ điều kiện tham gia bằng mức lương tối thiểu, vậy tại sao không cho mức thấp hơn để họ có thể tham gia theo nguyên tắc đóng thấp thì hưởng thấp, có bảo hiểm y tế.

Liên quan đến cải cách tiền lương, ông Dung cho biết cải cách tiền lương với hơn 20 năm chuẩn bị. “Cái khó nhất của cải cách tiền lương là không có tiền. Đợt này thì có tiền rồi, rất mừng với con số 680.000 tỷ đồng đã báo cáo Quốc hội. Cải cách tiền lương thì rõ ràng cần thiết và cấp bách hiện nay. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, vấn đề phức tạp vì cốt lõi là trả lương theo vị trí việc làm”, ông Dung cho hay.

Theo ông Dung, muốn trả lương theo vị trí việc làm thì phải xác định được vị trí việc làm. Trong đó, vị trí việc làm có 3 đặc điểm như tính ổn định, lâu dài và thường xuyên.

Về cải cách tiền lương, Bộ trưởng cho biết chỉ đề xuất mức tham chiếu thay thế cho mức lương cơ sở. Mức tham chiếu thực chất là tính trên cơ sở tăng trưởng kinh tế hoặc mức thu chi. Dù mức tham chiếu thay cho lương cơ sở nhưng bản chất không có vấn đề gì.