ChatGPT và những hệ quả tiêu cực phát triển năng lực cho sinh viên

Hiện nay, việc sử dụng ChatGPT trong học tập đã trở thành một xu hướng phổ biến trong cộng đồng sinh viên, mang lại nhiều lợi ích như hỗ trợ cá nhân hóa học tập và xử lý thông tin nhanh chóng. Tuy nhiên, việc lạm dụng công cụ này đang gây ra những lo ngại về sự suy giảm khả năng tư duy, sáng tạo và kỹ năng mềm, những yếu tố thiết yếu cho sự phát triển toàn diện của sinh viên.

Một số lý do chính cho thấyviệcphụ thuộc vào ChatGPT có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập và trưởng thành của sinh viên bao gồm:

Giám khả năng đọc hiểu và thu thập thông tin

Khi sử dụng ChatGPT, sinh viên có thể dễ dàng nhận được câu trả lời nhanh mà không cần tìm kiếm và phân tích thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Điều này khiến họ mất đi khả năng đọc hiểu sâu và kỹ năng thu thập, đối chiếu thông tin. Việc chỉ dựa vào một công cụ AI khiến sinh viên ít vận dụng tư duy phân tích, và dễ dàng tiếp nhận thông tin một chiều mà không đánh giá kỹ lưỡng nguồn tài liệu. Tình trạng này làm suy giảm khả năng đọc hiểu, phân tích tài liệu, và phát triển tư duy độc lập của sinh viên, dẫn đến việc không thể xử lý hiệu quả những vấn đề phức tạp trong học tập.

Làm giảm khả năng suy nghĩ và tư duy độc lập

Nếu sinh viên không tự tư duy mà chỉ chấp nhận câu trả lời sẵn có, họ sẽ dần mất đi khả năng phân tích độc lập và đối mặt với các tình huống đòi hỏi sự linh hoạt trong học tập và công việc. Sự tiện lợi của ChatGPT làm cho sinh viên trở nên thụ động, không cần tự tìm tòi hay tư duy phê phán để giải quyết vấn đề. Khi chỉ cần nhập câu hỏi và nhận câu trả lời ngay lập tức, sinh viên có thể bỏ qua việc tự nghiên cứu, phân tích và suy luận. Điều này dẫn đến việc thiếu đi kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy logic, những yếu tố then chốt để làm chủ tri thức và ứng dụng vào thực tế.

Giảm khả năng sáng tạo và tự đưa ra giải pháp

Khi phụ thuộc vào ChatGPT để hoàn thành bài tập, sinh viên có xu hướng chấp nhận các câu trả lời có sẵn mà ít tự mình đề xuất giải pháp mới. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu sáng tạo và tư duy linh hoạt, vì khả năng sáng tạo không chỉ là việc tiếp nhận kiến thức mà còn đòi hỏi quá trình suy ngẫm và thử nghiệm các cách tiếp cận khác nhau. Khi sử dụng ChatGPT như một “lối tắt,” sinh viên dễ dàng bỏ qua cơ hội để tự phát triển ý tưởng, làm suy giảm khả năng sáng tạo của bản thân.

Kém tiếp thu kiến thức chuyên môn

Lạm dụng ChatGPT khiến sinh viên tiếp thu kiến thức một cách bề mặt và dễ dàng quên đi vì chỉ nắm bắt thông tin mà không hiểu rõ bản chất. Thay vì dành thời gian để nắm vững kiến thức, họ chỉ học để hoàn thành nhiệm vụ trước mắt. Điều này gây lỗ hổng kiến thức chuyên môn, ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của sinh viên trong các lĩnh vực đòi hỏi nền tảng vững chắc. Việc phụ thuộc vào ChatGPT có thể khiến sinh viên không tích lũy được tri thức thực sự, điều này rất nguy hại khi đối mặt với các thử thách chuyên môn cao trong tương lai.

Mất khả năng chịu đựng và tinh thần kiên nhẫn

ChatGPT cung cấp câu trả lời chỉ sau vài giây, điều này làm mất đi thói quen tập trung lâu dài và kiên nhẫn của sinh viên. Trong khi các nhiệm vụ học tập truyền thống thường yêu cầu sự tập trung từ 30-45 phút để có kết quả, ChatGPT lại trả lời ngay lập tức. Điều này làm cho sinh viên dễ nản lòng và thiếu kiên nhẫn khi đối mặt với các bài tập đòi hỏi sự nghiên cứu và nỗ lực cao. Thói quen làm việc kiên trì là một kỹ năng cần thiết trong môi trường làm việc sau này, và nếu sinh viên không rèn luyện khả năng chịu đựng và kiên nhẫn, họ sẽ gặp khó khăn trong các tình huống đòi hỏi sự tập trung lâu dài và áp lực.

Chủ quan, bỏ qua việc nghe giảng và ghi chép

Nghe Giảng và Ghi ChépVới suy nghĩ “ChatGPT đã có hết rồi,” nhiều sinh viên không còn chăm chú nghe giảng hoặc ghi chép trên giảng đường. Họ có thể chủ quan, coi nhẹ việc lắng nghe kiến thức và chia sẻ từ giảng viên, cho rằng chỉ cần sử dụng ChatGPT là sẽ nắm bắt được thông tin cần thiết. Điều này dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội hiểu sâu kiến thức một cách hệ thống, và ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của sinh viên trong việc tiếp thu kiến thức và kỹ năng phân tích từ nguồn đáng tin cậy.

Giảm động lực tìm tòi kiến thức mới

ChatGPT mang lại sự tiện lợi nhưng cũng khiến sinh viên thiếu động lực tự tìm tòi và khám phá tri thức mới. Tinh thần tự học và tìm kiếm kiến thức là yếu tố quan trọng để phát triển khả năng linh hoạt và sáng tạo trong công việc sau này. Khi sinh viên chỉ cần hỏi AI mà không cần nỗ lực tìm hiểu, họ sẽ khó có thể phát triển kỹ năng tự học, dẫn đến sự thiếu chủ động trong công việc tương lai.

Giảm kỹ năng làm việc nhóm và tương tác

ChatGPT mang đến câu trả lời nhanh chóng, khiến sinh viên ít cần đến sự hợp tác hay trao đổi từ bạn bè hoặc nhóm học. Thay vì phối hợp và thảo luận để tìm ra giải pháp, họ có thể chỉ làm việc với AI. Việc thiếu tương tác nhóm làm suy yếu kỹ năng làm việc nhóm – một trong những kỹ năng thiết yếu trong môi trường công việc sau này. Kỹ năng hợp tác và giao tiếp đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của một người lao động, đặc biệt khi phải làm việc trong môi trường đa chiều và đa văn hóa.

Thiếu kiến thức chuyên môn để kiểm soát ChatGPT

Một nguy cơ lớn khi sử dụng ChatGPT là sinh viên không có đủ nền tảng kiến thức chuyên môn để đánh giá đúng sai của thông tin mà AI cung cấp. ChatGPT không đảm bảo độ chính xác 100% và có thể đưa ra thông tin sai lệch. Nếu sinh viên không đủ hiểu biết để kiểm chứng, họ sẽ dễ dàng chấp nhận mọi câu trả lời mà không có khả năng phân tích, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng khi kiến thức sai lệch này được áp dụng vào thực tế.

Sử dụng ChatGPT có thể mang lại nhiều lợi ích, như cá nhân hóa học tập, tiết kiệm thời gian và hỗ trợ đánh giá nhanh. Tuy nhiên, để đạt được lợi ích thật sự, sinh viên cần học cách sử dụng ChatGPT một cách kiểm soát, chỉ coi đây là công cụ hỗ trợ học tập chứ không phải sự thay thế cho quá trình tự học và tự tư duy. Sinh viên cần rèn luyện tư duy phản biện, khả năng tự học, và phát triển kỹ năng làm việc nhóm và sáng tạo để đạt được thành công lâu dài. Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, việc duy trì khả năng tư duy và kỹ năng học tập truyền thống vẫn đóng vai trò cốt lõi cho sự nghiệp và cuộc sống.

Ths Vũ Tuấn Anh

Chuyên gia nghề nghiệp – Hướng nghiệp – Khởi nghiệp – Đổi mới sáng tạo