Cần thiết bổ sung vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm

Tỷ lệ trẻ em miền núi, bà mẹ mang thai và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đều thiếu vi chất dinh dưỡng như i-ốt, kẽm, sắt, vitamin A.

Cung cấp về tình hình sử dụng vi chất dinh dưỡng tại Việt Nam, tại Hội thảo góp ý dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 09/2016/NĐ-CP về tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm, PGS-TS.Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, sau 7 năm thi hành Nghị định 09, tỷ lệ hộ gia đình sử dụng muối i-ốt trong cộng đồng đạt chuẩn đã giảm.

Theo Bộ Y tế, trên cơ sở báo cáo kết quả điều tra dinh dưỡng năm 2019 – 2020, tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng trong cộng đồng tại Việt Nam còn cao.

Trong đó, tỷ lệ trẻ em trên cả nước sử dụng i-ốt mức nguy cơ ở cận dưới khuyến cáo của WHO, đặc biệt rất thấp ở trẻ em miền núi (không đạt theo khuyến cáo).

Tỷ lệ sử dụng i-ốt không đạt so với khuyến cáo của WHO còn có trong nhóm phụ nữ có thai, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (chỉ đạt được gần một nửa) và hộ gia định chỉ đạt 27%, trong khi khuyến cáo của WHO là 90%.  

Bên cạnh đó, tình trạng thiếu sắt, kẽm, vitamin A huyết thanh còn xảy ra trong cộng đồng, đặc biệt là thiếu các vi chất này ở phụ nữ và trẻ em, đối tượng nhạy cảm và cần được bổ sung nhiều nhất.

Còn theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên, để đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng, đầy đủ vi chất cho sự phát triển con người, Luật An toàn thực phẩm đã yêu cầu các tổ chức, cá nhân sản xuất thực phẩm phải tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm, nếu thiếu hụt sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ cộng đồng.

Bộ Y tế đã tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị định 09/2016/NĐ-CP năm 2016. Sau 7 năm thực hiện Nghị định 09, trên cơ sở báo cáo kết quả điều tra dinh dưỡng năm 2019 – 2020, tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng trong cộng đồng còn cao.

Lãnh đạo Bộ Y tế cho biết, theo đề nghị của một số doanh nghiệp, năm 2018 Chính phủ ban hành Nghị quyết 19 theo hướng khuyến khích doanh nghiệp chế biến thực phẩm bổ sung vi chất vào sản phẩm, chưa bắt buộc.

Tuy nhiên, trong quá trình khảo sát thực tế cho thấy i-ốt, kẽm, sắt, vitamin A vẫn thiếu hụt trong cộng đồng. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá Việt Nam nằm trong nhóm 26 nước thiếu hụt i-ốt, vì vậy, rất cần có biện pháp can thiệp trong cộng đồng, đảm bảo người dân Việt Nam không thiếu hụt vi chất.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế, có thể khắc phục thiếu vi chất dinh dưỡng theo khuyến cáo của WHO, đó là tăng cường i-ốt, sắt, kẽm, vitamin A vào trong thực phẩm.

Tại Quyết định 53/2024/QĐ-CP ngày 15/1/2024, Chính phủ giao cho Bộ Y tế nghiên cứu và đề xuất sửa đổi bổ sung Nghị định 09. Đến nay, hồ sơ hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 09 cơ bản đã hoàn thành, đã tổ chức lấy ý kiến của các cơ quan, đơn vị.

Song Ban soạn thảo vẫn nhận được một số ý kiến của doanh nghiệp kiến nghị theo hướng không bắt buộc đưa chất vi chất dinh dưỡng vào dự thảo. Vì vậy, Bộ Y tế tổ chức hội thảo lần này và để lấy ý kiến của các chuyên gia trong nước và chuyên gia của các tổ chức quốc tế phân tích làm rõ để có cơ sở minh chứng khoa học báo cáo Chính phủ, khi Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi có đầy đủ cơ sở pháp lý.

Theo TS.Loland Kupka, Cố vấn dinh dưỡng khu vực, Văn phòng UNICEF khu vực Đông Á và Thái Bình Dương cho biết, tăng cường vi chất dinh đưỡng vào thực phẩm đang thực hiện tại 10 nước ASEAN. Việt Nam và các quốc gia thành viên ASEAN khác đã thể hiện cam kết tăng cường vi chất dinh dưỡng bắt buộc trên diện rộng vào thực phẩm.

Tại Việt Nam, cần sử dụng toàn bộ công cụ để bổ sung thiếu hụt này bằng việc tăng cường vi chất dinh dưỡng trên diện rộng và quy mô lớn. Chúng tôi khuyến nghị bắt buộc tăng cường vi chất dinh dưỡng vào dầu ăn, bột mì và muối để giải quyết tình trạng thiếu hụt vitamin và khoáng chất hiện đang phổ biến ở Việt Nam.

Quan điểm của TS.Trần Anh Dũng, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế cho hay, một số doanh nghiệp lo ngại tác động về mặt kinh tế khi đưa vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm sẽ làm tăng giá bán, tạo sự canh tranh với những doanh nghiệp không bổ sung vi chất dinh dưỡng.

Tuy nhiên, qua phương pháp điều tra đánh giá tác động về mặt kinh tế, pháp luật cũng như thủ tục hành chính thì phương án bắt buộc tăng cường các vi chất vào muối và bột mỳ là phương án mang lại nhiều lợi ích hơn phương án khuyến khích, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn giảm nhanh tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng một cách đáng báo động ở cấp độ cộng đồng ở nước ta.

Về góc độ kinh tế, phương án này mang lại lợi ích kinh tế cao hơn (13.451 tỷ đồng) và tỷ suất lợi ích chi phí cao gần gấp đôi (85,0: 1 so với 46,3).

TS.Dũng cho biết thêm, trong bối cảnh kinh tế xã hội và mức thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam còn thấp, giải pháp trung hạn tăng cường các vi chất dinh dưỡng thiết yếu vào muối và bột mì là sự lựa chọn tối ưu.

Việc này đảm bảo bình đẳng trong tiếp cận vi chất, cũng như có thể kết hợp giữa công và tư, trong đó các cơ sở sản xuất thực phẩm đảm nhiệm việc sản xuất và phân phối các thực phẩm được tăng cường vi chất dinh dưỡng,  người tiêu dùng tự chi trả cho các sản phẩm có lợi cho sức khỏe với chi phí thấp.

Các ý kiến chuyên gia trong và ngoài nước đều nêu quan điểm và đề xuất giữ nguyên Khoản 1, Điều 6, Nghị định 09 của Chính phủ về việc bổ sinh vi chất dinh dưỡng vào trong thực phẩm.

Bà Đinh Thị Thu Thuỷ, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, Bộ Y tế sẽ tập hợp tất cả các ý kiến đóng góp, phân tích trên cơ sở khoa học được các chuyên gia, đại diện các tổ chức quốc tế nêu trong hội thảo để có cơ sở minh chứng báo cáo Thủ tướng Chính phủ và minh chứng để trao đổi với doanh nghiệp, đồng thời sớm hoàn thiện dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 09/2016/NĐ-CP về tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm trình Chính phủ.

Ý kiến của bà Trương Tuyết Mai nhấn mạnh rằng, tình trạng thiếu iốt, sắt, kẽm, vitamin A huyết thanh còn là vấn đề có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng. Số lượng doanh nghiệp tuân thủ việc bổ sung iốt vào muối ăn, vitamin A vào dầu và sắt, kẽm vào bột mì đã giảm sau khi có nghị quyết 19.

Cụ thể, khảo sát cho thấy giá trị trung vị iốt niệu ở trẻ em miền núi, phụ nữ độ tuổi sinh đẻ, phụ nữ mang thai đều không đạt theo khuyến cáo của WHO. Đặc biệt, con số này ở phụ nữ mang thai chỉ đạt gần một nửa so với khuyến cáo của WHO.

Ngoài ra, tỷ lệ hộ gia đình được bao phủ muối iốt tiêu chuẩn chỉ 27%, trong khi yêu cầu của WHO là trên 90%. Tương tự, chúng ta đang ở mức độ khá nặng về thiếu kẽm, vitamin A trên quần thể.

“Chúng ta phải tiếp tục theo dõi, làm các biện pháp để phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng. Trong việc thực hiện bắt buộc tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm, Việt Nam chưa thực hiện, đang đứng yên trong khi thế giới di chuyển theo hướng bắt buộc tăng cường vi chất vào thực phẩm”, bà Mai nhấn mạnh.

Chuyên gia đề nghị dự thảo sửa đổi Nghị định 09 không thay đổi khoản 1 điều 6. Theo đó, cần phải tiếp tục thực hiện tăng cường iốt trong muối dùng để ăn trực tiếp và muối dùng trong chế biến thực phẩm; tăng cường sắt, kẽm vào bột mì, vitamin A vào dầu ăn. Điều này để đảm bảo phòng chống thiếu hụt vi chất trên cộng đồng, góp phần thực hiện các mục tiêu Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng đến năm 2030, tầm nhìn 2045.