Xuất khẩu gạo đạt con số chưa từng có

Tranh thủ xuống giống vụ mới

Đầu năm 2023, mục tiêu của VN xuất khẩu khoảng 7 triệu tấn gạo (tương đương với năm 2022 là 7,1 triệu tấn) nhưng đến hết tháng 11 đã đạt tới 7,8 triệu tấn. Nhiều người tin rằng kết quả cả năm sẽ cán mốc lịch sử 8 triệu tấn, giá trị ít nhất 4,6 tỉ USD. Do sản lượng xuất khẩu cao kỷ lục, nên gạo hàng trong dân không còn nhiều. Doanh nghiệp (DN) nào còn nợ hợp đồng phải trả thì buộc mua lúa, gạo nguyên liệu với giá cao. Cụ thể, lúa thường tại ruộng khoảng 9.000 đồng/kg, gạo nguyên liệu từ 15.500 – 16.000 đồng/kg. Cũng vì giá quá cao, phần lớn các DN không dám ký hợp đồng mới trong khi nhu cầu mua gạo từ các nước vẫn cao đặc biệt là Philippines và Indonesia.

Ở chiều ngược lại, người dân ĐBSCL đang tranh thủ xuống giống vụ lúa đông xuân với tinh thần “càng sớm càng tốt, để tận dụng cơ hội giá cao”.

Ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc Công ty CP nông nghiệp công nghệ cao Trung An (TP.Cần Thơ), cho biết: “Công ty chúng tôi cũng vừa xuống giống vụ đông xuân cách đây 2 – 3 ngày, trên vùng nguyên liệu rộng 800 ha ở H.Hòn Đất (Kiên Giang). So với thông thường những năm trước, thời điểm này cũng sớm hơn khoảng một tuần đến 10 ngày. Sau khi gieo sạ, chỉ khoảng 90 ngày nữa là đến vụ thu hoạch”. “Nói như vậy, không có nghĩa là ĐBSCL hết gạo. Chúng ta vẫn còn một phần diện tích lúa đông xuân sớm và lúa theo mô hình lúa tôm ở vùng ven biển như: Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang… đang thu hoạch. Lúa trồng theo mô hình này là lúa đặc sản chủ yếu giống ST nên giá trị cao”, ông Bình cho hay.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Đôn, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng ở Tiền Giang, thông tin: Hiện tại nhu cầu thị trường thế giới vẫn cao nhưng các DN phải chờ vụ thu hoạch mới. Từ nay đến cuối năm chỉ còn một số đơn hàng nhỏ với số lượng vài container một chuyến. Trong số này, có thể là các DN trả đơn hàng theo hợp đồng hoặc xuất khẩu các mặt hàng cao cấp. Giá gạo xuất khẩu của các nước tăng nhưng chúng ta không tăng vì không có nguồn hàng để giao dịch.

Theo các DN, vụ thu hoạch rộ lúa đông xuân năm nay sẽ rơi vào giai đoạn sau Tết Nguyên đán. Vào thời điểm “đông ken”, sản lượng lớn giá có thể giảm nhẹ một chút, gạo 5% tấm xuất khẩu còn khoảng 640 USD/tấn. Sau đó có thể tăng nhẹ trở lại và duy trì mức cao đến ít nhất là giữa năm 2024.

Vì sao thế giới “mê” gạo Việt ?

Có thời điểm trong tháng 11, giá gạo VN cao hơn Thái Lan đến 100 USD/tấn. Tuy nhiên thời gian gần đây, giá gạo các nước đặc biệt là Thái Lan liên tục tăng đã rút ngắn khoảng cách đáng kể với gạo VN. Cụ thể, theo Hiệp hội Lương thực VN (VFA), trong 2 tuần gần đây, giá gạo các nước đặc biệt là Thái Lan liên tục tăng hiện gạo 5% tấm mức 632 USD/tấn, tăng khoảng 50 USD so với giữa tháng 11. Gạo cùng phẩm cấp của Pakistan khoảng 600 USD/tấn. Trong khi đó, gạo VN đứng yên mức 663 USD/tấn và cao hơn gạo Thái Lan khoảng 30 USD.

Ông Chookiat Ophaswongse, Chủ tịch danh dự Hiệp hội Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan (TREA), thừa nhận một trong những lý do khiến giá gạo Thái Lan tăng mạnh trong thời gian gần đây là do nguồn cung của VN hạn chế. Các nhà xuất khẩu gạo của Thái Lan nhận thêm hợp đồng mới từ các khách hàng “bất ngờ” như Philippines và Brazil.

Vậy điều gì làm khách hàng thế giới “mê” gạo VN dù giá cao ngất? Theo ông Đôn, trong thương mại thì giá trị thường đi đôi với chất lượng. Giá gạo VN cao nhất thế giới cho thấy người tiêu dùng công nhận chất lượng của chúng ta tốt nhất trong phân khúc. Ngoài chất lượng, các nước thích mua gạo VN vì độ tươi mới. Sản phẩm của VN xuất khẩu toàn bộ ngay sau thu hoạch xong. Điều này rất phù hợp với thị trường nhờ chất lượng tốt và thời gian dự trữ kéo dài. Còn xét về cung cầu thì do Ấn Độ tiếp tục ngừng xuất khẩu trong khi sản lượng gạo xuất khẩu bình thường của Ấn Độ bằng Thái Lan, VN, Pakistan và Myanmar cộng lại. Nay các nước ngưng xuất khẩu tất yếu sẽ dẫn đến sự thiếu hụt toàn cầu. Bên cạnh đó là sự tác động của các yếu tố thời tiết khô hạn do hiện tượng El Nino gây ra.

Các phân tích cho thấy nhu cầu gạo thế giới tiếp tục duy trì mức cao. Philippines là khách hàng truyền thống của VN và là nhà nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, tính đến thời điểm hiện tại vẫn đang có nhu cầu. Mới đây, để đảm bảo kho dự trữ cho an ninh lương thực quốc gia chính phủ Philippines đã yêu cầu các thương nhân nước này tăng cường nhập khẩu gạo. Sản lượng ít nhất 1 triệu tấn trong tháng cuối cùng của năm 2023. Nếu các DN không chấp hành tốt sẽ bị đưa vào “danh sách đen”. Trong khi đó, quốc gia đông dân nhất khu vực Đông Nam Á là Indonesia cũng dự báo thời điểm thu hoạch vụ lúa đầu tiên trong năm 2024 có thể bị trễ đến 2 tháng so với thông thường là vào tháng 3 – 4. Chính vì vậy, nước này sẽ phải nhập khẩu một lượng lớn gạo để đảm bảo an ninh lương thực và dự báo lượng nhập khẩu cả năm 2024 khoảng 2 triệu tấn.

Đối với nguồn cung gạo, tờ The Hindu business line mới đây dẫn nguồn từ các cơ quan nghiên cứu của Ấn Độ cho biết: Các lệnh hạn chế xuất khẩu gạo sẽ không được nới lỏng trước kỳ bầu cử vào tháng 4 – 5. Đặc biệt, giai đoạn này thế giới sẽ có nhiều tác động về tình trạng khô hạn do El Nino. Hai yếu tố đó sẽ góp phần quan trọng để giá gạo giữ vững mức cao đến giữa năm 2024.

Trong khi đó, tháng trước Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo giá gạo “sẽ không giảm đáng kể” trước năm 2025. Cũng để đối phó với cơn sốt giá gạo đang lên trên toàn cầu, ngay một nước xuất khẩu gạo như Thái Lan cũng ban hành chính sách hỗ trợ vốn và lãi suất để người dân tạm trữ ít nhất 5 tháng thay vì bán ngay sau khi thu hoạch.