Xét tặng danh hiệu NNND, NNƯT: Thúc đẩy sự tiếp nối, phát huy giá trị di sản

VHO – Sáng 15.10, Sở VHTT Hà Nội đã tổ chức Hội nghị tập huấn, hướng dẫn thực hiện công tác xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” (NNND, NNƯT) trong lĩnh vực di sản văn hoá phi vật thể lần thứ IV trên địa bàn TP Hà Nội.

Bổ sung thêm loại hình được xét danh hiệu

Ngày 24.6.2024, Bộ VHTTDL đã ban hành Quyết định số 1690/QĐ-BVHTTDL ban hành Kế hoạch xét tặng danh hiệu NNND, NNƯT trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ tư.

So với những lần xét tặng trước đây, Nghị định 93/2023/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xét tặng danh hiệu NNND, NNƯT  trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể có hiệu lực thi hành từ ngày 15.2.2024 có nhiều điểm đổi mới so với Nghị định 62/2014/NĐ-CP.

Theo TS. Nguyễn Thị Thu Trang (Trưởng Phòng Quản lý Di sản văn hóa phi vật thể, Cục Di sản văn hóa, Bộ VHTTDL), bên cạnh 6 loại hình di sản văn hoá phi vật thể quy định trước đây: Tiếng nói, chữ viết; ngữ văn dân gian; nghệ thuật trình diễn dân gian; tập quán xã hội và tín ngưỡng; lễ hội truyền thống; tri thức dân gian, tại Nghị định 93 có thêm loại hình nghề thủ công truyền thống.

Giải đáp thắc mắc của nghệ nhân về xác định rõ ranh giới giữa thủ công mỹ nghệ và thủ công truyền thống để các quận, huyện hướng dẫn tới các nghệ nhân, TS. Nguyễn Thu Trang cho biết, nghề thủ công truyền thống gồm các biểu đạt văn hóa được thể hiện thông qua việc thực hành, sáng tạo của cá nhân, cộng đồng theo hình thức thủ công với kỹ thuật, hình thức, trang trí, nghệ thuật, nguyên vật liệu có yếu tố bản địa và được trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác để tạo ra các sản phẩm có tính độc bản, mang bản sắc văn hóa cộng đồng.

Nghề thủ công truyền thống là việc sử dụng các nguyên vật liệu bản địa (nguồn tại chỗ như mây, tre, nứa); nghề được trao truyền qua nhiều thế hệ, không giống với một số loại hình như tranh cát, tranh thêu XQ mới xuất hiện  chưa đáp ứng được là tiêu chí là di sản văn hoá.

 “Việc trao truyền cho thấy giá trị cộng đồng của nghề, không phải nghề chạy theo xu hướng, một vài năm lại bỏ”, TS Nguyễn Thị Thu Trang chia sẻ. Mặt khác, nghề thủ công truyền thống là sản phẩm có tính độc bản, các sản phẩm tạo ra không giống nhau như sản xuất công nghiệp.

Xác định rõ loại hình di sản

Tại Hội nghị tập huấn, nhiều câu hỏi của các nghệ nhân đã được đưa ra về việc xác định loại hình di sản văn hoá phi vật thể để thực hiện hồ sơ xét tặng danh hiệu NNND, NNƯT.

Hội nghị cũng trao đổi, làm rõ những vấn đề về các nghề truyền thống đã bị mai một, hiện còn rất ít người thực hành và việc truyền dạy rất khó khăn, chẳng hạn như nghề dệt the La Khê, quận Hà Đông có thể xét danh nghệ nhân hay không? Có những di sản chưa được kiểm kê nhận diện, vậy nghệ nhân của những di sản đó có thể làm hồ sơ đề nghị xét tặng không?

TS. Nguyễn Thị Thu Trang cho biết, bên cạnh những tiêu chuẩn chung, nghệ nhân được xét tặng cần có tài năng hoặc kỹ năng nghề nghiệp đặc biệt xuất sắc, tiêu biểu cho loại hình di sản văn hóa phi vật thể được tôn vinh; có cống hiến to lớn được ghi nhận cho sự nghiệp bảo vệ và phát huy giá trị loại hình di sản văn hóa phi vật thể do cá nhân đang nắm giữ, thể hiện ở việc hiểu biết, nắm giữ tri thức, bí quyết, kỹ năng thực hành về loại hình di sản văn hóa phi vật thể…

“Việc xét danh hiệu nghệ nhân không liên quan đến việc nghề mai một, hay việc truyền dạy khó khăn. Quan trọng là nghề đó vẫn đang được thực hành, trao truyền, thể hiện sự duy trì, tiếp nối của di sản. Nghệ nhân nên mạnh dạn làm hồ sơ. Với loại hình nghề càng mai một, càng cần đến các NNND, NNƯT. Vì việc xét tặng là để thúc đẩy các cá nhân, thể hiện sự tiếp nối, thúc đẩy nhiều người quan tâm, tiếp tục học nghề, duy trì nghề” – TS Nguyễn Thị Thu Trang.

Ngoài những nội dung kể trên, tại buổi tập huấn, các chuyên gia cũng đề nghị chính quyền quận, huyện tăng cường rà soát, tích cực hỗ trợ các nghệ nhân trong việc xây dựng, hoàn thiện hồ sơ xét NNND, NNƯT, đảm bảo việc thực hiện đúng, nghiêm túc, hiệu quả các quy định của pháp luật.