Xây dựng thiết chế phòng ngừa chặt chẽ để không thể tham nhũng

Sáng 5/6, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 7, tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì và điều hành của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội khóa XV tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề thứ ba thuộc lĩnh vực kiểm toán.

Báo cáo một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết, KTNN đang chuẩn bị kỷ niệm 30 năm ngày thành lập ngành, trải qua hơn một phần tư thế kỷ với tư cách là cơ quan được Quốc hội thành lập có chức năng đánh giá kết luận, kiến nghị tình hình quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Vai trò của Kiểm toán trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, góp phần phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã được khẳng định.

Tổng KTNN cảm ơn Quốc hội đã cho phép, tạo điều kiện để KTNN được trình bày trước Quốc hội, trước cử tri cả nước về hoạt động của ngành với tư cách là một lĩnh vực đặc thù, chuyên môn sâu. Thời gian qua, KTNN đã không ngừng phấn đấu nâng cao chất lượng hoạt động, cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin, phục vụ tốt cho Quốc hội thực hiện chức năng lập pháp, giám sát tối cao, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, đồng thời phục vụ cho Quốc hội trong công tác điều hành, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, tài sản công.

Xử lý nghiêm hành vi tham nhũng

Trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, cơ quan kiểm toán có vai trò và trách nhiệm đặc biệt quan trọng trong tham gia xác định hành vi tham nhũng. Trong những năm qua, đất nước ta đã đạt được những thành tựu rất lớn trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, nhưng ở đâu đó vẫn thấp thoáng căn bệnh sợ sai, sợ trách nhiệm, né tránh.

Nêu vấn đề này và với vị trí là người đứng đầu cơ quan có trách nhiệm phòng, chống tham nhũng, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai – Đoàn Hà Nội đề nghị Tổng KTNN cho biết, phải làm gì để một mặt xử lý nghiêm những hành vi tham nhũng, cương quyết đưa cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng đi đến thắng lợi, nhưng mặt khác vẫn nuôi dưỡng niềm tin, bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm và mong muốn cống hiến cho đất nước?

Theo Tổng KTNN, để đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mà không giảm tính năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của cán bộ như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thường nói “làm sao đánh chuột mà không vỡ bình”, phải làm tốt “ba điểm”.

Một là, xây dựng thiết chế phòng ngừa hiệu quả và chặt chẽ để không thể tham nhũng. Hai là, xây dựng được thiết chế về phát hiện, xử lý nghiêm minh để không dám tham nhũng. Ba là xây dựng chế độ đãi ngộ hợp lý để cán bộ không muốn và không cần tham nhũng.

Về tình trạng đùn đẩy, né tránh, sợ trách nhiệm, Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn nêu rõ, có nguyên nhân thuộc về ý thức trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức; trình độ, năng lực của cán bộ còn bất cập, chưa theo kịp yêu cầu; và cũng có trách nhiệm do công tác lãnh đạo chưa thật sự sâu sát.

Để hạn chế tình trạng nêu trên, Tổng KTNN cho rằng, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức trách nhiệm, nâng cao trình độ, năng lực, đặc biệt phải hoàn thiện thể chế để quy định rõ quyền, nghĩa vụ của từng công chức… Đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá để lượng hóa công tác đánh giá cán bộ, qua đó cũng sẽ tạo thuận lợi cho việc sử dụng cán bộ.

Một nội dung khác, đại biểu Nguyễn Danh Tú – Đoàn Kiên Giang nêu vấn đề, đến nay, số lượng kết luận, kiến nghị kiểm toán chưa thực hiện còn lớn, trong đó đáng lưu ý có nguyên nhân do trách nhiệm của KTNN chiếm 0,4%. Đại biểu đề nghị Tổng KTNN cho biết, việc xem xét trách nhiệm với những kết luận kiểm toán chưa đúng quy định và giải pháp với những kiến nghị kiểm toán chưa thực hiện được do chính trách nhiệm của kiểm toán?

Trả lời chất vấn của đại biểu, Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn nhấn mạnh một số nguyên nhân, trong đó, nguyên nhân thứ nhất là kiến nghị của kiểm toán chưa “tâm phục, khẩu phục” và đơn vị được kiểm toán đang khiếu nại theo quy định pháp luật. Nguyên nhân thứ hai là có những kết luận, kiến nghị kiểm toán đúng nhưng mà không thể thực hiện được. Và nguyên nhân thứ ba là đơn vị chưa thực hiện được kết luận, kiến nghị kiểm toán.

Để hạn chế kiến nghị kiểm toán chưa chính xác, chưa “tâm phục, khẩu phục” mà đơn vị được kiểm toán đang khiếu nại, Tổng KTNN cho rằng, giải pháp quan trọng nhất là nâng cao chất lượng đào tạo kiểm toán. “Muốn thực hiện yêu cầu này phải hoàn thiện khuôn khổ pháp lý; nâng cao năng lực, trình độ của kiểm toán viên; tăng cường kiểm tra, giám sát; đồng thời, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các đoàn kiểm toán để làm sao đưa ra các kiến nghị thật chính xác”, Tổng KTNN cho biết.

Về việc “có những kiến nghị kiểm toán đến bây giờ không thể thực hiện được”, Tổng KTNN cho rằng, có nguyên nhân do đơn vị phải thực hiện đã giải thể, phá sản hoặc có những thể nhân đã về hưu, đã chết, hoặc mất tích. Chỉ rõ, tình trạng này là một hạn chế, tồn tại trong Luật Kiểm toán Nhà nước hiện hành, Tổng KTNN nêu rõ, KTNN đang tiến hành tổng kết theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Chương trình xây dựng văn bản pháp luật toàn khóa.

“Chúng tôi đã rà soát Luật KTNN và 33 luật có liên quan. Qua đó, nhận thấy, đối với trường hợp pháp nhân đã giải thể, phá sản hay với thể nhân đã chết, mất tích, không thể thực hiện nghĩa vụ đối với ngân sách về thuế, phí, thì Luật Quản lý thuế đã có quy định, nhưng Luật Kiểm toán Nhà nước hiện hành chưa có quy định, thành ra vẫn phải theo dõi. Đây là nguyên nhân làm tăng thêm số kết luận, kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện”.

Khẳng định thực tế này, Tổng KTNN cho biết, trong thời gian tới, KTNN sẽ báo cáo với Quốc hội sửa đổi Luật KTNN, trong đó sẽ đưa ra quy định cụ thể xác định “thế nào là đã thực hiện kết luận, kiến nghị của kiểm toán”, góp phần khắc phục được hạn chế nêu trên.

Chống tiêu cực trong nội bộ ngành

Có ý kiến cho rằng, mặc dù có nhiều cố gắng, nhưng đâu đó vẫn có những hành vi tiêu cực của một số kiểm toán viên trong hoạt động kiểm toán. Trong đó, phổ biến là khi phát hiện sai phạm của đối tượng kiểm toán thì gợi ý “chia chác” khoản tiền sai phạm để bỏ qua sai phạm theo phương châm “đôi bên cùng có lợi”.

Nêu vấn đề này, đại biểu Hoàng Đức Thắng – Đoàn Quảng Trị đề nghị Tổng KTNN cho biết quan điểm về ý kiến này và có cần xây dựng một cơ chế thanh tra, giám sát độc lập, thường xuyên hoạt động của kiểm toán ngoài thanh tra của ngành hay không? Cùng mối quan tâm, đại biểu Tao Văn Giót – Đoàn Lai Châu đề nghị, Tổng KTNN cho biết, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong nội bộ ngành KTNN trong thời gian vừa qua được thực hiện như thế nào?

Trả lời nội dung này, Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn cho biết, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong nội bộ ngành là nhiệm vụ được đặc biệt quan tâm. Luật KTNN đã nghiêm cấm các hành vi những nhiễu, tham nhũng. Để thực hiện quy định này, KTNN đã quan tâm giáo dục về chính trị, tư tưởng, kịp thời phổ biến, quán triệt các chỉ đạo của Đảng, các văn bản mới của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Cùng với đó, đã kịp thời rà soát, thể chế hóa các văn bản của Đảng, văn bản pháp luật mới, riêng năm 2022 đã rà soát 75 văn bản liên quan đến quy trình kiểm toán để thắt chặt, phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực. Tăng cường kỷ cương, kỷ luật, đề cao vai trò của người đứng đầu, Tổ tưởng Tổ kiểm toán, Trưởng đoàn kiểm toán. Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát, phát huy vai trò của cơ quan thanh tra KTNN; xử lý nghiêm những hành vi có hiện tượng tham nhũng, tiêu cực…

Thừa nhận “có hành vi tiêu cực của một số kiểm toán viên trong hoạt động kiểm toán nhưng rất ít”, Tổng KTNN cho biết, đây chỉ là những “con sâu làm rầu nồi canh” và sẽ kiên quyết loại bỏ để giữ được đạo đức, chuẩn mực của ngành kiểm toán.

Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn cũng cho biết, trong hoạt động, KTNN đã ban hành Chuẩn mực KTNN – Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp và thời gian tới sẽ tiếp tục rà soát, hoàn thiện các văn bản để kiểm soát chặt chẽ các hành vi nhũng nhiễu, tham nhũng, tiêu cực của những cá nhân trong thực hiện công vụ; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm đối với những trường hợp này.

Với cơ chế hiện tại trong hoạt động kiểm toán, có thể thấy quy trình, quy chế, nhất là về kiểm soát phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của ngành đã tương đối đầy đủ với vai trò, trách nhiệm của từng kiểm toán viên. Khẳng định điều này, Tổng KTNN cho biết, trong thời gian tới, KTNN sẽ tiếp tục đẩy mạnh vai trò của thanh tra kiểm toán, thanh tra công vụ và cơ quan Vụ kiểm soát chất lượng để kiểm soát thật chặt chẽ, công tâm, khách quan hoạt động kiểm toán.

“

3 nhóm vấn đề chất vấn lĩnh vực kiểm toán: Thứ nhất, trách nhiệm và giải pháp khắc phục tình trạng các doanh nghiệp, dự án được kiểm toán nhưng vẫn xảy ra sai phạm. Thứ hai, việc thực hiện các kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước. Công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động kiểm toán nhà nước. Thứ ba, giải pháp khắc phục tình trạng chồng chéo trong công tác thanh tra, kiểm toán.