Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả

Chiều 19/8, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến đối với dự án Luật Điện lực (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành nội dung phiên họp.

Tiến tới xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các thành phần kinh tế

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài trình bày Tờ trình dự án luật

Trình bày Tờ trình tóm tắt dự án Luật Điện lực (sửa đổi), Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài cho biết, trên cơ sở nhận diện các cơ sở chính trị và tổng kết các tồn tại, vướng mắc, khó khăn trong thi hành Luật Điện lực thời gian vừa qua, Chính phủ đã trình Quốc hội đề nghị xây dựng Luật Điện lực (sửa đổi) với 6 chính sách lớn bao gồm:

Thứ nhất, quy hoạch và đầu tư phát triển điện lực nhằm bảo đảm an ninh năng lượng cho đất nước.

Thứ hai, phát triển điện năng lượng tái tạo và năng lượng mới.

Thứ ba, hoàn thiện các quy định về điều kiện hoạt động điện lực và việc cấp, thu hồi Giấy phép hoạt động điện lực.

Thứ tư, quản lý hoạt động mua bán điện theo hướng thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh minh bạch, công bằng, hiệu quả và giá điện theo cơ chế thị trường.

Thứ năm, quản lý, vận hành hệ thống điện, chú trọng khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, tăng cường thực hiện giải pháp quản lý nhu cầu điện và điều chỉnh phụ tải điện.

Thứ sáu, an toàn sử dụng điện sau công tơ và bảo đảm an toàn đập, hồ chứa thủy điện trong giai đoạn xây dựng và vận hành công trình thủy điện.

Theo đó, Dự thảo Luật do Chính phủ trình đã bám sát vào 6 chính sách nêu trên và không bổ sung chính sách mới.

Dự thảo Luật bao gồm 9 chương với 121 điều, trong đó, kế thừa và có sửa đổi chủ yếu 62 điều về quy định chung, cấp giấy phép hoạt động điện lực, thị trường điện, mua bán điện, giá điện, quyền và nghĩa vụ của các đơn vị điện lực và khách hàng sử dụng điện, bảo vệ công trình điện lực và an toàn điện, bỏ 4 điều (tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật; hồ sơ đề nghị cấp, sửa đổi, bổ sung giấy phép hoạt động điện lực; quyền và nghĩa vụ của đơn vị tư vấn chuyên ngành điện lực; thanh tra điện lực), gộp 4 điều vào các điều khác (chủ yếu về nội dung chính sách phát triển về đầu tư, tiết kiệm điện và giá điện). 

Dự luật bổ sung 59 điều gồm các nội dung về quy hoạch phát triển điện lực, chính sách đấu thầu chủ đầu tư các dự án nguồn điện, chính sách xử lý các nguồn điện khẩn cấp, các chính sách về năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió), năng lượng mới với điều kiện tiến bộ khoa học kỹ thuật phù hợp (như hydrogen), cơ chế mua bán điện trực tiếp, triển khai đầy đủ các cấp độ của thị trường điện cạnh tranh, tiến tới xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các thành phần kinh tế, các loại giá điện, giá mua bán điện theo thời gian trong ngày, giá điện nhiều thành phần…

Quy định lộ trình rõ ràng về cải cách giá điện 

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu tại phiên họp

Thẩm tra dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, Thường trực Uỷ ban này đề nghị nghiên cứu, bổ sung các quy định cụ thể về việc đảm bảo cơ cấu giá điện ổn định; quy định nguyên tắc, lộ trình rõ ràng về cải cách giá điện như: xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, thực hiện giá điện hai thành phần, giá điện cho khuyến khích sử dụng tiết kiệm điện, giá điện nhập khẩu, xuất khẩu… để tạo tín hiệu tốt, thu hút đầu tư vào ngành điện. Đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm của từng cơ quan quản lý nhà nước đối với lĩnh vực giá điện.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh nội dung về phát triển năng lượng mới, năng lượng tái tạo là hết sức quan trọng. Tuy nhiên, theo dự luật, các quy định để tạo cơ chế để khuyến khích, thu hút các nguồn lực cho phát triển còn rất chung chung. Do đó, đề nghị cần nghiên cứu để quy định cụ thể hơn. 

Về chính sách của Nhà nước về phát triển điện lực, ông Vũ Hồng Thanh cho biết, quy định Nhà nước độc quyền trong truyền tải điện cần thiết để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Tuy nhiên, nên độc quyền đến mức nào đó để huy động được các nguồn lực xã hội tham gia vào công tác truyền tải điện. “Nhà nước chỉ nên độc quyền ở mức cao áp và siêu cao áp, tức là trên 35 kV, còn ở dưới 35 kV thì chỉ cục bộ ở một địa bàn nào đó thôi”, ông Thanh nói và cho rằng cần nghiên cứu đánh giá tác động để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu tại phiên họp

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đánh giá, dự thảo Luật đã đưa ra chính sách xoá bỏ mọi độc quyền, rào cản bất hợp lý, thực hiện xã hội hóa tối đa trong đầu tư, khai thác sử dụng dịch vụ cơ sở vật chất của hệ thống truyền tải điện quốc gia trên cơ sở bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Tuy nhiên, ở quy định về vận hành lưới điện truyền tải thì vẫn đang giữ lại phần độc quyền tương đối nhiều. Do đó, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu, phân cấp, phân loại về truyền tải điện để phát huy xã hội hoá trong việc đầu tư và thực hiện lộ trình về giá điện thực hiện theo cơ chế thị trường. 

“Nếu vẫn để phần đầu tư thì xã hội hoá nhưng truyền tải điện thì vẫn hạn hẹp thì không thực hiện được. Đầu tư mà không có truyền tải thì không biết sẽ đi tới đâu nên phải rất hợp lý và đồng bộ”, Phó Chủ tịch Quốc hội nói.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, dự thảo Luật đưa ra 15 nội dung chính sách về phát triển điện lực nhưng bên cạnh nhiều chính sách đã đưa rất chi tiết thì có một số chính sách quá chung, không rõ nội hàm, khó cho việc thực thi trong quá trình tổ chức thực hiện. Do vậy, đề nghị làm rõ về chính sách để đảm bảo tính khả thi trong quá trình thực hiện, đảm bảo huy động được các nhà đầu tư và quản lý.

Quan tâm nội dung về năng lượng tái tạo, năng lượng mới được quy định tại Chương 3, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nhắc lại Nghị quyết 937/NQ-UBTVQH của UBTVQH giám sát chuyên đề về thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016- 2020. Trong đó, Nghị quyết có giao Chính phủ nghiên cứu để trình UBTVQH, Quốc hội xây dựng dự án luật về năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, tại dự án luật Điện lực mà Chính phủ trình vẫn tiếp tục quy định về năng lượng tái tạo, năng lượng mới. Do đó, đề nghị Chính phủ báo cáo thêm quá trình nghiên cứu, chuẩn bị xây dựng dự luật về năng lượng tái tạo theo yêu cầu của Nghị quyết 937/NQ-UBTVQH.

“Mối quan hệ của những quy định về năng lượng tái tạo, năng lượng mới trong dự thảo luật này với dự án luật mà UBTVQH đã giao, nghiên cứu như thế nào?” – ông Tùng đề nghị làm rõ. Đồng thời nhấn mạnh, nếu quy định tại luật này thì phải không chỉ khắc phục những bất cập trong thực tiễn hiện nay mà còn phải xử lý được những vấn đề trong thời gian tới như năng lượng sạch, chuyển đổi năng lượng…

Về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Hoàng Thanh Tùng bày tỏ “chúng tôi rất băn khoăn”. Bởi những nội dung Chính phủ trình tại dự án luật liên quan đến nhiều luật hiện hành như: Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu…

Bên cạnh đó, nội dung dự thảo luật cũng liên quan nhiều dự án luật khác mà Chính phủ đang trình như: Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp…

Từ đó, ông Tùng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát, đối chiếu các quy định của dự thảo Luật với các luật có liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, phù hợp quy định của các điều ước quốc tế mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải kết luận phiên họp

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải yêu cầu các cơ quan tiếp tục rà soát để thể chế hoá đầy đủ các chủ trương của Đảng, nhất là Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 29 của Ban Chấp hành Trung ương, đáp ứng yêu cầu xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN; đa dạng hoá các hình thức sở hữu và phương thức kinh doanh, xoá bỏ mọi rào cản để đảm bảo giá năng lượng minh bạch, do thị trường quyết định, kết nối với thị trường khu vực và thế giới, áp dụng giá thị trường đối với mọi loại hình năng lượng, không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng miền, Nhà nước điều tiết hợp lý thông qua công cụ thị trường, thuế, phí và các quỹ và chính sách an sinh xã hội phù hợp…

Cụ thể hoá các chính sách của Nhà nước về phát triển điện lực để đảm bảo tính khả thi, xem xét kỹ các lĩnh vực Nhà nước độc quyền đầu tư, chỉ quy định những nội dung thực sự cần thiết để đảm bảo an ninh năng lượng, tạo cơ chế thúc đẩy xã hội hoá, giảm đầu tư công…/.