Vụ việc Tổng thống Nga Vladimir Putin bị giả mạo hình ảnh, giọng nói bằng công nghệ deepfake mới đây đã dấy lên hồi chuông cảnh báo về loại “vũ khí” mới trong xung đột ở Ukraine.
 |
| Tổng thống Nga Vladmir Putin. (Nguồn: Reuters) |
Ngày 5/6, Điện Kremlin ra thông báo khẩn cho biết video clip Tổng thống Nga Vladimir Putin được phát sóng trên nhiều đài phát thanh và truyền hình ở các khu vực giáp với Ukraine là một trò giả mạo bằng công nghệ deepfake do tin tặc tạo ra.
Video giả, ảnh hưởng thật
Trong bài phát biểu, giọng nói của Tổng thống Nga Vladimir Putin được tạo ra bởi công nghệ deepfake cho biết tình trạng khẩn cấp đã được ban bố ở các vùng Belgorod, Voronezh và Rostov của Nga do các cuộc tấn công sắp tới từ lực lượng Ukraine. Ông Putin giả mạo cũng yêu cầu cư dân trong các khu vực sơ tán khỏi nhà của họ để tìm nơi trú ẩn sâu hơn bên trong nước Nga.
| Deepfake là công nghệ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để lấy hình ảnh, giọng nói của một người ghép vào video của người khác. Công nghệ deepfake sẽ thu thập hình ảnh khuôn mặt của một đối tượng, sau đó thay thế khuôn mặt này vào mặt của một người khác trong video. Đối với các tập tin âm thanh, deepfake sử dụng bản ghi âm giọng nói của một người thực để huấn luyện máy tính nói chuyện giống hệt người ấy. |
Radio Mir, một trong những đài bị tin tặc tấn công, cho biết vụ việc kéo dài khoảng 40 phút. Trong khi đó, các clip phát sóng trên TV về video giả mạo ông Putin cũng bắt đầu lan truyền trên mạng xã hội. Hiện chưa cá nhân hoặc cơ quan nào nhận trách nhiệm về vụ việc này.
Sau khi đoạn clip được lan truyền, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov khẳng định rằng, tuyên bố thiết quân luật là sản phẩm của tin tặc.
Trả lời hãng tin TASS của Nga, ông Dmitry Peskov nói: “Chắc chắn không có (tuyên bố nào về thiết quân luật). Quả thật đã xảy ra tin tặc ở một số khu vực. Tôi được biết rằng đã có một vụ tin tặc trên Radio Mir và trên một số kênh khác. Hiện tất cả tin tặc đã bị loại bỏ và các kênh thông tin đã được kiểm soát trở lại”.
Tờ Kyiv Post cũng đưa tin, trung tâm hành chính của các vùng Belgorod đã gọi video thông điệp này là một deepfake nhằm mục đích “gieo rắc nỗi sợ hãi cho những cư dân Belgorod hiền hòa”.
Bà Hanna Liubakova, nhà báo người Belarus đồng thời là thành viên không thường trú tại Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), đã chia sẻ một đoạn clip phát sóng trên TV cho thấy hình ảnh giả mạo ông Putin.
Đánh giá về vụ việc, nhà khoa học dữ liệu Arseny Khakhalin, chuyên gia nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo (AI), cho rằng, vụ tin tặc này có thể là điển hình cho việc sử dụng deepfake để vũ khí hóa trong xung đột Nga-Ukraine.
Tuy nhiên, đây không phải lần đầu tiên công nghệ deepfake được sử dụng trong cuộc xung đột này. Trong những tuần đầu tiên của chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga hồi tháng 2/2022, đã có một video deepfake về Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Trong đoạn video deepfake đó, ông Zelensky xuất hiện thúc giục binh lính của mình hạ vũ khí và đầu hàng. Đoạn video đã nhanh chóng được gỡ bỏ, nhưng nó đã lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội trước đó.
 |
| Trong tuyên truyền, công nghệ deepfake mang lại hiệu quả quân sự hoặc chính trị một cách thuyết phục, đây là thứ vũ khí có thể gây tác động rất lớn. (Nguồn: socialmediasafety) |
Thứ vũ khí phổ biến mới
Đại tá Philip Ingram, cựu sĩ quan tình báo quân đội Anh và nhà hoạch định chính sách của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), nói với tạp chí Politico Europe về vụ giả mạo ông Putin rằng các bài đăng deepfake có mục đích được tạo ra từ các số liệu thực là nguy cơ ngày càng tăng trong một thế giới chịu ảnh hưởng của AI.
Theo vị này, trong tuyên truyền, công nghệ deepfake mang lại hiệu quả quân sự hoặc chính trị một cách thuyết phục, đây là thứ vũ khí có thể gây tác động rất lớn.
Đại tá Philip Ingram nói thêm: “Tôi nghi ngờ đây là thứ vũ khí phổ biến mới”. Ông lấy dẫn chứng cách đây vài tuần, bức ảnh giả mạo về vụ đánh bom Lầu Năm Góc lan truyền trên mạng xã hội Twitter đã khiến thị trường chứng khoán lao dốc 500 tỷ USD trước khi hồi phục trở lại”.
Giáo sư Hany Farid tại Đại học của California, Berkeley (Mỹ), một chuyên gia về truyền thông kỹ thuật số, cảnh báo mọi người không nên ngạc nhiên với những việc như vậy trong bối cảnh hiện nay khi con người xây dựng và triển khai các công cụ để thao túng thực tế kết hợp với các kênh truyền thông như TV, đài, internet… có thể tác động ngay lập tức tới hàng tỷ USD. Nhiều tác nhân với nhiều mục đích khác nhau sẽ lạm dụng những công nghệ này.
“Điều này đặc biệt đúng khi các cơ quan quản lý của chúng ta chưa tìm cách đưa ra các biện pháp bảo vệ thích hợp đối với lĩnh vực công nghệ, trong khi Thung lũng Silicon tiếp tục phát triển nhanh và phá vỡ mọi thứ”, Giáo sư Hany Farid nhấn mạnh.
