Vị tổng thống ‘bất đắc dĩ’ của Syria và 1/4 thế kỷ cầm quyền

Sinh ngày 11.9.1965, ông Bashar al-Assad là con trai thứ ba trong gia đình gồm 5 người con của cố lãnh đạo Hafez al-Assad, Tổng thống Syria từ năm 1971 sau một cuộc chính biến.

Là con thứ trong gia đình, ông chưa từng nghĩ mình sẽ trở thành tổng thống. Thế nhưng, mọi chuyện đảo lộn khi anh trai Bassel al-Assad, người được cha dồn sức bồi dưỡng làm người kế nghiệp, đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn giao thông vào năm 1994, theo AFP hôm 8.12.

Được đào tạo làm bác sĩ nhãn khoa

Tổng thống Syria xuất thân từ gia tộc Assad, thuộc nhóm thiểu số Alawite của Syria vốn chiếm khoảng 10% dân số nước này. Đây là gia tộc đóng vai trò chủ đạo trên chính trường Syria từ thập niên 1960.

Ông Assad được nuôi dạy và lớn lên ở thủ đô, tốt nghiệp ngành nhãn khoa Đại học Damascus năm 1988. Sau khi ra trường, ông làm bác sĩ ở một bệnh viện quân y của thủ đô Syria trước khi chuyển đến London (Anh) tiếp tục theo ngành y vào năm 1992.

Tại đây, ông gặp người vợ tương lai là bà Asma, người Anh gốc Syria và theo đạo Hồi dòng Sunni. Bà Asma làm việc cho Tập đoàn tài chính JP Morgan. Bà từng được Tạp chí Vogue mệnh danh là “bông hồng sa mạc”.

Năm 1994, người anh Bassel qua đời trong một vụ tai nạn giao thông. Ông Assad buộc phải hủy bỏ việc học và rời London quay về nước. Khi quay về, ông tham gia các khóa học về quân sự ở một học viện quân đội và được cha mình đích thân dạy về chính trị.

Theo thời gian, ông được thăng lên cấp đại tá của lực lượng tinh nhuệ Vệ binh Cộng hòa, còn được gọi là Vệ binh của tổng thống với khoảng 25.000 người.

Ông cũng được giao trách nhiệm dẫn đầu chiến dịch chống tham nhũng trước khi trở thành Chủ tịch Hiệp hội Máy tính Syria, tổ chức do người anh quá cố thành lập vào năm 1989.

Trở thành tổng thống

Ngày 10.6.2000, cha của ông Assad là Tổng thống Hafez al-Assad qua đời. Ngay sau đó, quốc hội nhanh chóng thông qua tu chính hiến pháp với nội dung hạ thấp độ tuổi tối thiểu để trở thành tổng thống từ 40 xuống còn 34, bằng với tuổi của ông Assad.

Ngày 18.6 cùng năm, ông Assad được bầu làm Tổng thư ký đảng cầm quyền Baʿath. Hai ngày sau, đại hội đảng cầm quyền đề cử ông là ứng viên tổng thống và được quốc hội thông qua. Ngày 10.7, ông được bầu làm tổng thống kế tiếp của Syria, bắt đầu nhiệm kỳ 7 năm.

Trong những ngày đầu tiên của nhiệm kỳ, ông thường lái ô tô đi làm, hoặc cùng vợ ăn tối ở các nhà hàng của Damascus.

Ông cũng nới lỏng một số hạn chế được thực thi trong nhiệm kỳ trước đó và được xem là nhà cải cách trẻ tuổi của Syria. Ông tái đắc cử nhiệm kỳ 2 vào năm 2007.

Tuy nhiên, trong thời gian nhậm chức, ông Assad bị phản đối vì thái độ cứng rắn trước phong trào của giới trí thức và học giả, trong nỗ lực kêu gọi cải cách xã hội Syria.

Nội chiến bùng nổ

Năm 2010, phong trào Mùa xuân Ả Rập bắt đầu trỗi dậy tại các nước Ả Rập, với các cuộc diễu hành và biểu tình phản đối chưa có tiền lệ. Khi phong trào này lan đến Syria vào tháng 3.2011, các cuộc biểu tình ôn hòa diễn ra trên khắp đường phố yêu cầu chính phủ phải thực hiện các thay đổi. Những cuộc tấn công nhằm vào quân đội chính phủ cũng xảy ra.

Đến giữa năm 2012, cuộc xung đột ở Syria bùng nổ thành nội chiến. Suốt những năm sau đó, Tổng thống Assad được cho dựa vào liên minh với Nga, Iran và phong trào Hezbollah ở Li Băng để duy trì quyền lực.

Trong thời gian qua, ông Assad vẫn khẳng định nguồn gốc của nội chiến xuất phát từ bàn tay thao túng của nước ngoài.

Ngày 26.5.2021, ông Assad tái đắc cử nhiệm kỳ thứ 4 khi nhận được 95,1% số phiếu ủng hộ.

Ngày 8.12, lực lượng quân sự đối lập tại Syria tuyên bố kiểm soát thủ đô, nói rằng Damascus đã được “tự do”. Phe đối lập cũng tuyên bố Tổng thống Bashar al-Assad đã rời Damascus. Đến nay vẫn chưa thấy Tổng thống Assad lộ diện hoặc đưa ra tuyên bố trong lúc lực lượng đối lập có mặt ở thủ đô Damascus. 

Tối 8.12, Bộ Ngoại giao Nga xác nhận ông Assad đã rời khỏi Syria sau khi thông tin về việc chuyển giao quyền lực trong hòa bình. Thủ tướng Syria thì cho biết đã mất liên lạc với ông Assad.