Vì sao nhà đầu tư PPP giao thông phải gánh nặng nợ ngân hàng?

Một đoạn cao tốc Hà Nội – Bắc Ninh.

Giai đoạn 2016 – 2020, nhu cầu vốn cho giao thông cần khoảng 1.015.000 tỷ đồng nhưng ngân sách nhà nước chỉ đáp ứng khoảng 28%. Nguồn lực từ các nhà đầu tư tư nhân đã chia sẻ gánh nặng với ngân sách nhà nước, góp phần hình thành những công trình hạ tầng giao thông lớn, hiện đại.

Dựa nhiều vốn tín dụng

Theo thống kê, các dự án hạ tầng giao thông, đặc biệt là các dự án đường bộ cao tốc theo phương thức PPP đều tổng mức đầu tư rất lớn, như: cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ (8.475 tỷ đồng), cao tốc Vân Đồn – Móng Cái (9.100 tỷ đồng), cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn (12.188 tỷ đồng), cao tốc Hạ Long – Vân Đồn (13.000 tỷ đồng), hầm đường bộ qua đèo Cả (21.612 tỷ đồng)…

Ngoài việc khi hoàn thành đưa vào khai thác đã xóa các “điểm đen” về tai nạn giao thông là nỗi ám ảnh của người tham gia giao thông bấy lâu nay, các dự án BOT hạ tầng nói trên còn góp phần thúc đẩy kinh tế – xã hội của các địa phương nói riêng và cả nước nói chung.

Theo tính toán, nếu không được đầu tư hoàn thành sớm thì với chi phí đầu tư thực tế về máy móc thiết bị, giá vật liệu, nhân công như hiện nay, để xây dựng các dự nói trên, tổng mức đầu tư sẽ cao gấp nhiều lần so với con số đã thực hiện ở thời điểm đó.

Đối với các dự án triển khai qua hình thức hợp đồng BOT trước thời điểm Luật PPP có hiệu lực (1/1/2021), đều không có sự tham gia của vốn nhà nước, phần vốn chủ sở hữu nhà đầu tư theo quy định từ 10 – 15% tổng mức đầu tư, còn lại là vốn nhà đầu tư huy động khác.

Vì vậy, nếu chỉ dùng phần vốn tự có của nhà đầu tư thì không doanh nghiệp nào ở Việt Nam có thể làm được. Vì thế, các nhà đầu tư hạ tầng giao thông phải huy động vốn tín dụng để thực hiện dự án thì việc dư nợ ngân hàng là điều hiển nhiên.

Là nhà đầu tư các dự án hạ tầng giao thông với quy mô và tổng mức đầu tư lớn, tại thời điểm 31/3/2023, Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng giao thông Đèo Cả (HHV) cũng phải ghi nhận khoản dư nợ tín dụng dài hạn gần 20.000 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Hữu Hùng – Phó chủ tịch HĐQT HHV cho biết khoản vay này là để đầu tư các dự án như chuỗi hầm Đèo Cả, Cù Mông, Hải Vân, Bắc Giang – Lạng Sơn,… trước khi ngân hàng cho vay đều thẩm định về thủ tục pháp lý, tính khả thi và hiệu quả dự án. Tài sản đảm bảo cho các khoản vay là quyền thu phí tại các dự án.

Theo ông Hùng, các dự án đều đã đưa vào khai thác, tạo ra nguồn thu ổn định và tăng trưởng đều hàng năm. Cụ thể, doanh thu thu phí năm 2023 đạt 1.572 tỷ đồng, tăng 6% so với cùng kỳ. Nguồn tiền, dòng tiền ổn định, lịch trả nợ đã được sắp xếp phù hợp với vòng thời gian thu phí hoàn vốn của dự án. Do đó khả năng trả nợ của từng dự án đều được đảm bảo.

“Các khoản vay, lãi vay đều được trả đầy đủ, đúng hạn và không ảnh hưởng đến dòng tiền, hoạt động sản xuất kinh doanh cũng như lợi ích của cổ đông”, ông Hùng khẳng định.

Cụ thể, kết quả sản xuất kinh doanh riêng của HHV tăng trưởng mạnh trong giai đoạn 2019 – 2023, doanh thu tăng gấp 4 lần, lợi nhuận sau thuế tăng 10 lần so với thời điểm 2019. Các chỉ tiêu hệ số thanh toán ngắn hạn, hệ số thanh toán nhanh đều ở mức an toàn (lần lượt đạt 2.1 và 2.03).

Ngân hàng có e ngại?

Không chỉ các dự án BOT giao thông trước đây mà ngay cả những dự án triển khai sau này, dù đã có phần vốn nhà nước hỗ trợ tối đa lên đến 70% thì nhà đầu tư vẫn phải huy động nguồn vốn.

Ngày 28/3/2024, Tập đoàn Đèo Cả và Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) – Chi nhánh Lâm Đồng đã ký kết thỏa thuận hợp tác về tài trợ vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước để thực hiện các dự án đầu tư hạ tầng giao thông theo phương thức đối tác công tư (PPP) với tổng vốn cung ứng dự kiến giai đoạn 2024 – 2027 là 20.000 tỷ đồng. Các dự án thực hiện thuộc danh mục được vay vốn và đáp ứng các điều kiện vay vốn theo quy định của Chính phủ về tín dụng đầu tư của Nhà nước.

Ngày 24/4/2024, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì trong buổi làm việc về giải pháp xử lý các khó khăn, vướng mắc cho một số dự án BOT giao thông đã triển khai trước khi ban hành Luật PPP.

Tại buổi làm việc này, ông Đào Minh Tú – Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho biết Ngân hàng Nhà nước đã có nhiều chỉ đạo đối với các ngân hàng thương mại nhằm triển khai các giải pháp chia sẻ với nhà đầu tư dự án BOT về lãi suất, cơ cấu lại nợ vay…

Trong Chỉ thị số 14/CT – TTg ban hành ngày 2/5/2024 về triển khai nhiệm vụ điều hành chính sách tiền tệ năm 2024, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô, Thủ tướng cũng giao Ngân hàng Nhà nước có giải pháp tín dụng phù hợp với các dự án BOT, BT giao thông khả thi, hiệu quả.

Là một trong những ngân hàng đồng hành với Đèo Cả, ông Đinh Tiến Đức – Giám đốc Ngân hàng TMCP Tiên Phong – CN Thăng Long (TP Bank) cho biết, TP Bank đã có quá trình thẩm định năng lực của Đèo Cả một cách thấu đáo, kỹ càng. Trong suốt thời gian quan hệ tín dụng tại TP Bank, Đèo Cả luôn đảm bảo nghĩa vụ trả gốc và lãi đúng hạn. “TPBank đánh giá cao năng lực của Đèo Cả, có khả năng thực thi dự án, tiềm lực tài chính tốt. TP Bank sẽ tiếp tục đồng hành cùng Đèo Cả, cụ thể như dự án Hữu Nghị – Chi Lăng và sắp tới là các dự án khác”, ông Đức chia sẻ.