Trang chủDestinationsKon TumVề Đăk Tờ Re nghe hát kể sử thi

Về Đăk Tờ Re nghe hát kể sử thi



28/06/2023 13:06


Những đêm hát kể sử thi bên ánh lửa nhà rông đã trở thành nét văn hóa thấm đẫm trong tâm hồn người Ba Na ở xã Đăk Tờ Re (huyện Kon Rẫy). Mặc dù số người biết hát kể sử thi còn rất ít nhưng ở xã Đăk Tờ Re vẫn có những người đang âm thầm gìn giữ, sưu tầm các bài sử thi với mong muốn truyền cho thế hệ trẻ hiểu biết nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình.

Một ngày cuối tháng 6, chúng tôi đến thăm nhà bà Y Phôih ở thôn Kon Klơng (xã Đăk Tờ Re). Bà Y Phôih là người hiếm hoi ở thôn thuộc nhiều bài hát kể sử thi. Dù năm nay đã bước sang tuổi 76 nhưng bà vẫn còn khá khỏe mạnh, minh mẫn. Khi biết chúng tôi đến để nghe hát kể sử thi, bà bày tỏ sự hào hứng và niềm nở.

Bà Y Phôih chia sẻ: Dòng họ có nhiều người biết hát kể sử thi. Vậy nên từ nhỏ, tôi đã được nghe hát kể sử thi của người già. Có những bài hát kể dài đến nỗi phải kể từ đêm này sang đêm khác mới hết. Nhưng những bài hát cứ ngấm dần vào trong tôi lúc nào không hay. Đến năm 20 tuổi, tôi gần như thuộc lòng những bài mà người già trong thôn thường hát kể.

Hiện tại, bà Y Phôih thuộc lòng hơn 20 bài hát kể sử thi của người Ba Na, trong đó, phải kể đến những bài: Xem Tre Vét (Chim Tre Vét), Yă Rơ Ven (Người khuyết tật), Pơ Kao Kun Krong (Chàng Kun Krong), Byă Klal (Người tí hon). Nhấp ly trà nóng, bằng chất giọng truyền cảm, bà Y Phôih kể cho chúng tôi nghe bài sử thi Xem Tre Vét.








Bà Y Phôih đang hát kể sử thi Xem Tre Vét. Ảnh: N.S

 

Chuyện kể rằng, ở làng Jrai có một thanh niên tên là Tre Vét, mỗi ngày hắn biến thành một con chim đại bàng đến nhiều làng để bắt những cô gái tuổi đôi mươi về làm vợ. Một ngày nọ, Tre Vét bay qua làng Bok Rơh để bắt cô gái tên là Byă Nor, nhưng chàng trai tên Dơ Yông cùng làng phát hiện và ngăn chặn vì đó là người yêu của chàng. Sau đó, 2 người đàn ông giằng co và chàng Dơ Yông bị Tre Vét giết chết. Thấy thế, Tre Vét hoảng sợ bay về làng của mình. Còn nàng Byă Nor ôm thi thể của Dơ Yông ngồi khóc. Sau khi lễ tang xong, xác của Dơ Yông được ném xuống sông. Nhiều ngày sau, thần sông đã ban cho Dơ Yông sự sống vì chàng lương thiện, chịu khó làm ăn và giúp đỡ người dân trong làng. Khi sống lại, chàng tụ tập những thanh niên trong làng tới làng của Tre Vét để trả món nợ xưa. Cuộc chiến tranh giữa 2 làng diễn ra hơn chục ngày, làng của Dơ Yông dành chiến thắng, tiêu diệt được tên Tre Vét. Sau đó, cả làng ăn mừng chiến công. Nhiều thời gian sau, chàng Dơ Yông và nàng Byă Nor lấy nhau và có cuộc sống hạnh phúc.

Còn ông A Ne (65 tuổi, ở thôn Kon Xơ Mluh) đang làm cỏ bên kia sườn núi, nghe nhà có khách, tất tả chạy về đón khách. Nghe tôi hỏi chuyện về sử thi, ông vui ra mặt và rất tự hào bởi ba đời từ ông nội, cha và nay đến ông đều lưu giữ những bài hát kể sử thi của dân tộc. Đến nay, ông thuộc 6-7 bài sử thi, mỗi bài có độ dài, ngắn khác nhau, bài dài phải hát một ngày rưỡi mới hết, còn bài bình thường cũng phải mất một ngày. Nhưng ông A Ne thích nhất là kể sử thi Yă Găl Gao – nói về người mẹ Ba Na đang giã hạt gạo (hạt kê) làm rượu ghè.

Chuyện kể rằng: Cậu con trai nhỏ quanh quẩn chơi bên mẹ đang giã gao. Không biết làm gì, mỗi lần mẹ giã gao rơi xuống đất, cậu bé cứ lấy gao ra ngồi đếm từng cái. Hạt gao nhỏ tròn, bé như đầu kim khâu, chỉ cần bốc một nắm bàn tay cũng làm sao kể hết bao nhiêu hạt. Ấy thế, cậu bé đã dành cả mấy tiếng để đếm mớ hạt gao và vui đùa như một trò chơi. Đến lúc mẹ giã xong, cậu bé vẫn còn cười đùa khúc khích đếm từng hạt, người mẹ nhìn cậu bé với vẻ mặt trìu mến cất giọng nói: “Đếm xong chưa? Cho mẹ mang gao đi rửa rồi nấu chín để ủ rượu”. Hạt gao được trồng mỗi năm một lần trên những sườn núi cao. Người Ba Na nơi đây không có thói quen ăn gao như người Kinh ăn hạt kê, mà chủ yếu dùng nấu chín, trộn với cơm và men lá để làm rượu ghè.

Theo ông A Ne, chủ đề trong những bài hát kể sử thi thường phản ánh rõ nét quá trình hình thành và phát triển của làng, cuộc chiến giữa các bộ lạc, bảo vệ cộng đồng, mùa màng, giữa cái thiện và ác, tình yêu đôi lứa. Trong các bài thường xuất hiện hình ảnh những con vật biến hóa thành con người giàu lòng nhân đạo, đẹp đẽ; thân phận của những người nghèo khổ, mồ côi nhưng được thần linh giúp đỡ hay các gã nhà giàu tham lam, khinh người có kết cục không tốt. Trước đây, hầu như làng nào cũng có người già biết hát kể sử thi. Những người già thuộc nhiều bài được cộng đồng kính trọng, dân làng hay lui tới nhà để nghe.

Anh A Ngôi – cán bộ phụ trách văn hóa-thông tin xã Đăk Tờ Re cho biết: Phần lớn người biết hát kể đã cao tuổi và đã mất nên công tác sưu tầm, lưu giữ gặp rất nhiều khó khăn. Có người hát kể nhưng không có người nghe nên loại hình văn hóa này dần dần mai một. Khác với truyền dạy cồng chiêng, múa xoang, học vài tháng là có thể biết, hát kể sử thi phải có không gian riêng, phải cùng sống, cùng ăn ở với người già thì mới có thể nắm bắt được.

NAY SĂT





Source link

Cùng chủ đề

Những khu “đất vàng” ven biển sắp được Bà Rịa – Vũng Tàu đấu giá

(Dân trí) - Nhiều khu đất vàng, có vị trí đắc địa ngay bờ biển Vũng Tàu được UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu công bố đấu giá trong năm nay để thu về hơn 10.000 tỷ đồng. UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu vừa công bố danh mục 9 khu đất chuẩn bị đấu giá trong năm nay. Các lô đất có tổng diện tích hơn 100ha, tập trung ở TP Vũng Tàu, huyện Long Điền và...

Hiệu quả giảm nghèo trong đồng bào DTTS nhìn từ An Lão

Nhờ sử dụng đạt hiệu quả cao nguồn lực từ các Chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện An Lão (Bình Định) đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ trong công tác giảm nghèo.Có thể khẳng định, việc giao đất, giao rừng, bảo vệ, phát triển...

ACV tiếp tục được vinh danh Thương hiệu Quốc gia Việt Nam

Sau hơn 9 tháng khởi động và tiếp nhận xét chọn từ đầu tháng 1, Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam - CTCP (ACV) vinh dự là một trong 190 doanh nghiệp tiêu biểu được vinh danh Thương hiệu Quốc gia Việt Nam năm 2024.   ACV phối hợp chặt chẽ với liên danh nhà thầu, đơn vị tư vấn nỗ lực đảm bảo tiến độ các công trình dự án trọng điểm, đưa vào vận hành theo đúng...

Công binh Việt Nam – Ấn Độ phối hợp rà phá mìn đảm bảo cho lực lượng gìn giữ hòa bình

Lực lượng công binh Việt Nam và Ấn Độ đã phối hợp cùng nhau để thực hành rà phá mìn, vật liệu nổ, đảm bảo an toàn cho các lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc. ...

Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân hội kiến Chủ tịch Quốc hội Thụy Điển

Phó Chủ tịch đề nghị Chính phủ Thụy Điển tiếp tục khuyến khích các doanh nghiệp Thụy Điển đẩy mạnh đầu tư vào Việt Nam trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh... Tiếp tục chuyến thăm chính thức Vương quốc Thụy Điển, ngày 12/11, Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân đã có cuộc hội kiến với Chủ tịch Quốc hội Thụy Điển Andreas Norlen tại Stockholm. Cùng dự về phía Thụy...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Bài đọc nhiều

Cùng chuyên mục

Tín ngưỡng Phật giáo trong đời sống người Khmer: Cội nguồn tâm linh và văn hóa

Phật giáo Nam tông là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Khmer, đặc biệt ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Tín ngưỡng này đã thấm sâu vào từng ngóc ngách của xã hội, từ các nghi lễ sinh hoạt hàng ngày đến các lễ hội lớn, tạo nên một nét văn hóa đặc sắc và độc đáo, góp phần hình thành nên những giá trị tinh thần cao đẹp, tạo nên...

Khám phá nhà thờ gỗ Kon Tum có tuổi đời hơn 100 năm

Nhà thờ gỗ Kon Tum là một trong những biểu tượng kiến trúc độc đáo và nổi tiếng nhất của Tây Nguyên. Với sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Roman và nhà sàn truyền thống của người Ba Na, ngôi nhà thờ này không chỉ là một công trình tôn giáo mà còn là một kiệt tác nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Lễ truyền voi của người Tây Nguyên

Trong các dân tộc ở Tây Nguyên, người M'nông nổi tiếng nhất với nghề thuần dưỡng voi rừng, do cư trú ở vùng tự nhiên đa dạng có rừng, núi, sông, suối, đầm, hồ, thung lũng... là nơi quần tụ sinh sống của nhiều bầy đàn voi rừng nên người M'nông rất am hiểu đời sống của loài voi...

Một ngày đi hết các điểm đến mới ở Măng Đen

KON TUM-Thanh Hằng gợi ý các địa điểm mới có khung cảnh thiên nhiên đẹp ở Măng Đen và lịch trình khám phá trong một ngày. Nguyễn Thanh Hằng, 24 tuổi, người Hà Nội, chuyển vào Măng Đen sinh sống và làm việc được 8 tháng. Thời gian ở đây, cô để dành những ngày cuối tuần, tách mình khỏi công việc, khám phá từng ngõ ngách của thị trấn nghỉ mát này. "Nhiều người nói Măng Đen buồn, ít chỗ chơi, quanh...

Mới nhất

Con cá mè ai cũng chê tanh, ở làng này của Thái Bình dân bắt làm gỏi cá mè, có người ăn thun thút

Xã Vũ Thắng (huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình) nổi tiếng với món gỏi cá mè. Từng miếng cá tươi ngon được phủ lớp riềng xay tơi, cách chế biến công...

Giá vàng thế giới ngày 13/11: Giảm sâu, chạm đáy trong gần hai tháng

DNVN - Trong phiên giao dịch ngày 12/11, giá vàng thế giới đã giảm xuống mức thấp nhất từ ngày 20/9/2024 do đồng USD mạnh lên và tâm lý lạc quan về sự tăng...

Khách Nhật lần đầu ăn phở ở Hà Nội, nói một điều khiến cả nhóm bật cười

Thừa nhận phở bò không nằm trong danh sách các món ăn phải thử của chuyến đi này nhưng vị khách Nhật Bản cuối cùng phải thốt lên cảm thấy thật may vì đã không bỏ lỡ một món ngon nức tiếng. Papaken (35 tuổi, làm nghề sáng tạo nội dung) là người Nhật Bản, hiện sống ở Việt Nam...

Lào Cai: Tập trung “chữa lành lá phổi xanh” sau thiên tai

Sau trận mưa lũ vừa qua, nhiều diện tích rừng ở Lào Cai bị tàn phá do sạt lở, gió lốc, trong đó nhiều diện tích rừng bị thiệt hại nằm ở những khu vực có địa hình hiểm trở, núi cao, khó khăn cho công tác trồng rừng. Tuy nhiên, với quyết tâm "chữa lành lá phổi xanh”...

Nơi yêu thương được bồi đắp

Trường học hạnh phúc là một dự án của UNESCO khởi động từ năm 2014 và nhiều năm qua đã được triển khai rộng rãi ở tất...

Mới nhất