VCCI kiến nghị cấp quyền khai thác khoáng sản phải đấu giá, đấu thầu

Lợi ích lớn cho ngân sách, môi trường kinh doanh minh bạch

Ngày 24.6, VCCI đã có văn bản gửi Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội góp ý vào dự thảo luật Địa chất và Khoáng sản.

Theo VCCI, điều 104 dự luật quy định về khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhưng cách thiết kế này đang tạo ra không gian rất rộng để tiếp tục thực hiện cấp quyền khai thác khoáng sản theo hình thức “xin – cho”.

VCCI dẫn chứng, dự thảo quy định ngoài các trường hợp cụ thể được quy định tại luật, khu vực không đấu giá còn có thể do Chính phủ quy định (điểm e) hoặc do Thủ tướng quyết định (điểm d). Quy định này tạo không gian rất rộng cho tình trạng “xin – cho” khi tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quá rộng, tương tự như cách thiết kế của luật Khoáng sản 2010. 

Trên thực tế, theo báo cáo tổng kết 10 năm thi hành luật Khoáng sản 2010 của Bộ TN-MT, chỉ có 6 giấy phép được cấp theo hình thức đấu giá trên tổng số 421 giấy phép khai thác khoáng sản do Bộ TN-MT cấp (tỷ lệ 1,4%). Đối với các giấy phép do UBND cấp tỉnh cấp, có 394 trên tổng số 4.279 giấy phép được cấp theo hình thức đấu giá (tỷ lệ 9,2%). Như vậy, đa số các mỏ khoáng sản vẫn được cấp phép theo hình thức “xin – cho”.

Cũng theo VCCI, dự thảo luật quy định các khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nếu khoáng sản đã được quy hoạch là nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp. 

Nhưng quy định này có nội hàm rất lớn, bao trùm nhiều loại khoáng sản quan trọng, đặc biệt là nhóm khoáng sản kim loại như quặng bauxite, quặng titan, quặng sắt… Đây đều là những loại khoáng sản còn nhiều tiềm năng khai thác, có giá trị thương mại lớn. Khi đó, các mỏ này đều có thể chuyển thành cơ chế không đấu giá, tiếp tục thực hiện cơ chế “xin – cho”.

Dẫn chứng hiệu quả của đấu giá quyền khai thác khoáng sản đã được ghi nhận trên thực tế, khi giá trúng đấu giá của 6 giấy phép do Bộ TN-MT cấp cao hơn giá khởi điểm 76%, VCCI cho rằng, nếu mở rộng các trường hợp đấu giá sẽ mang lại lợi ích rất lớn cho ngân sách, đồng thời tạo môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh cho các doanh nghiệp.

Theo đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu cân nhắc quy định theo hướng tất cả các quyền khai thác khoáng sản phải được cấp thông qua đấu giá hoặc đấu thầu. 

Đối với các trường hợp loại trừ các khu vực khoáng sản không đấu giá, VCCI cho rằng, vẫn có thể được thay thế bằng việc thêm các điều kiện để được tham gia đấu giá. Ví dụ như các khu vực khoáng sản tại biên giới, ven biển, khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng an ninh thì hạn chế nhà đầu tư nước ngoài hoặc thêm thủ tục thẩm tra điều kiện về an ninh đối với nhà đầu tư trước khi đấu giá.

Tham chiếu cơ chế đấu thầu dự án khoáng sản như luật Đất đai

Trong văn bản góp ý, VCCI chỉ rõ, luật Khoáng sản hiện hành mới chỉ quy định cơ chế đấu giá quyền khai thác khoáng sản, tách bạch với việc đầu tư dự án khai thác và có thể đi kèm chế biến khoáng sản. Như vậy, việc gắn kết khai thác và chế biến khoáng sản rất lỏng lẻo, không có cơ chế phù hợp. Dự thảo luật Địa chất và Khoáng sản còn định đưa trường hợp mỏ khoáng sản đã được quy hoạch phục vụ nhà máy chế biến thì không đấu giá. 

Nhưng theo VCCI, cơ chế như vậy vừa làm giảm tính cạnh tranh của việc cấp phép khai thác khoáng sản, vừa không bảo đảm khoáng sản sẽ được chế biến một cách hiệu quả.

VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo tham khảo cơ chế đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án sử dụng đất tại điều 126 luật Đất đai. Theo luật Đất đai, việc giao đất, cho thuê đất sẽ được thực hiện theo hai cơ chế: đấu giá quyền sử dụng đất và đấu thầu dự án có sử dụng đất. 

Trong trường hợp đấu giá, người trúng đấu giá có thể sử dụng đất để phát triển bất kỳ dự án nào họ muốn, miễn là tuân thủ các quy định khác của pháp luật. Trong trường hợp đấu thầu, nhà đầu tư được cấp đất buộc phải thực hiện dự án đầu tư đã được Nhà nước xác định trước khi đấu thầu.

Theo đó, VCCI kiến nghị, đối với khoáng sản, cần cân nhắc quy định tương tự như cơ chế đấu thầu theo luật Đất đai. Nhà nước sẽ xác định mỗi mỏ khoáng sản có thể được đưa ra đấu giá hoặc đưa ra đấu thầu. Trong trường hợp đấu giá, nhà đầu tư khai thác khoáng sản có quyền tự mình chế biến hoặc bán cho bên khác. Trường hợp đấu thầu, nhà đầu tư buộc phải thực hiện toàn bộ dự án khai thác và chế biến khoáng sản. Việc lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi sẽ do Nhà nước chuẩn bị trước khi tiến hành đấu thầu. 

“Một cơ chế như vậy vừa bảo đảm nguyên tắc cạnh tranh giữa các doanh nghiệp khi tiếp cận quyền khai thác khoáng sản, giúp gắn chặt hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản, phù hợp với quan điểm của Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị”, VCCI nêu quan điểm.