Báo chí truyền thông – một số điểm nhìn từ châu Âu

Những lý thuyết về truyền thông hiện đại

Nghiên cứu truyền thông Việt – Áo là chương trình hợp tác của ESEC Vienna (Hiệp hội Giáo dục và Truyền thông Châu Âu), cũng như của Khoa Truyền thông / Đại học Tổng hợp Viena và Học viện Báo chí và Tuyên truyền, dựa trên Biên bản ghi nhớ UNIVIE-AJC từ năm 2018. Mục đích nhằm thúc đẩy lợi ích chung nghiên cứu và giáo dục khoa học và dựa trên kiến ​​thức về báo chí và thực hành xã hội liên quan đến truyền thông, hướng tới trao đổi kiến ​​thức và khoa học xuyên quốc gia và xuyên văn hóa tập trung vào phát triển xã hội và truyền thông.

Trong tuần làm việc tại Áo, chúng tôi được nghe chuỗi bài giảng chuyên sâu, mỗi bài giảng là một góc nhìn mới về báo chí học và truyền thông. Tại Khoa Truyền thông của Đại học Viena, Áo, GS.TS. Thomas A. Bauer, Chủ tịch Hiệp hội Giáo dục và Truyền thông Châu Âu với chuyên đề: “Văn hóa xã hội và thay đổi xã hội. Các mô hình diễn giải kiến thức Truyền thông” đã xác định truyền thông ở mức độ tổng quát hơn đóng khung trong các phạm trù triết học về văn hóa – nhân học và hiện hữu.

 Làm việc tại Đài phát thanh và truyền hình bang Hessen HR.

GS. TS. Folker Hanusch với bài giảng: “Ranh giới của báo chí trong môi trường truyền thông đang thay đổi” đã khẳng định, khả năng của môi trường trực tuyến hiện cho phép bất kỳ ai tham gia vào hoạt động báo chí, khiến việc phân biệt giữa tin tức chính thống và tin tức chính trị ngày càng khó khăn. Bài giảng cung cấp tổng quan về hệ sinh thái báo chí mới và báo cáo về một dự án nghiên cứu đã phỏng vấn 100 nhà báo và các bên liên quan về nhận thức của họ về báo chí là gì.

Cũng tại Đại học Viena, bài giảng của GS.TS. Sabine Einwiller mở ra những khái niệm mới mẻ trong sự “đa dạng và khác biệt” các mô hình truyền thông hiện đại.

GS. TS. Tilia Stingl de Vasconcellos với bài giảng: “Sự đa dạng và khác biệt trong truyền thông qua góc nhìn của Spencer-Brown và Luhmannian” đã giải thích cách những sự khác biệt mà chúng ta tạo ra trong truyền thông đại chúng định hình nên thế giới mà chúng ta đang sống. Bài giảng khám phá nghịch lý của sự đa dạng, cách thúc đẩy tính bao hàm có thể vô tình tạo ra những hạn chế và chia rẽ. Bằng cách sử dụng các lăng kính của khái niệm lý thuyết hệ thống của Luhmann, người ta có thể phân biệt được cách các câu chuyện truyền thông tác động đến sự phân mảnh và gắn kết xã hội.

Thăm Trung tâm Năng lực số, bang Hessen, Đức

GS.TS. Marian Adolf với chủ đề : “Khoa học, Kiến thức & Khủng hoảng Nhận thức” đã cung cấp những kiến thức về báo chí truyền thông hiện đại. Theo ông, trong xã hội truyền thông ngày nay, sự lan truyền của tin giả và ngôn từ kích động thù địch đã góp phần gây ra cuộc khủng hoảng diễn ngôn rộng hơn, làm xói mòn lòng tin vào thông tin và các thể chế. Những thành kiến ​​tâm lý cũ, cấu trúc truyền thông mới lạ và tình trạng địa chính trị lỗi thời thúc đẩy sự phát tán thông tin sai lệch, với các nền tảng truyền thông xã hội khuếch đại nội dung giật gân hơn là độ chính xác của sự thật. Adolf lập luận rằng cốt lõi của cuộc khủng hoảng này nằm ở sự không tương thích của các phương thức nhận thức khác nhau của kiến ​​thức con người.

Thăm Studio của Đại học Truyền thông Khoa hoc ứng dụng Frankfurt

Tại Đại học Goethe Frankfurt, CHLB Đức, chúng tôi được nghe GS.TS. Uwe Volkmann trao đổi về Quyền cá nhân và tự do ngôn luận. Tại Đại học RheinMain Wiesbaden, Đức, chúng tôi được nghe GS.TS. trưởng khoa Stephan Bohm  trình bày về công nghệ ứng dụng trong lĩnh vực thiết kế, khoa học máy tính và truyền thông. Là đơn vị đào tạo, nhưng Đại học RheinMain có các studio, xưởng in, phòng làm ảnh…chuyên nghiệp, hiện đại không khác gì cơ quan báo chí chuyên nghiệp. Nghe nói, đã có những sản phẩm truyền thông của sinh viên trường, bao gồm cả phim tài liệu, điện ảnh được phát hành.

Báo chí Châu Âu cũng đang gặp nhiều thách thức

Báo chí châu Âu hiện tại đang phải đối mặt với nhiều thách thức to lớn. Sự trỗi dậy của internet và mạng xã hội đã làm thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin của công chúng, khiến báo in sụt giảm doanh thu nghiêm trọng. Các cơ quan báo chí phải tìm cách thích ứng với môi trường số, phát triển các nền tảng trực tuyến và tìm kiếm các mô hình kinh doanh mới. Đồng thời, sự gia tăng của tin giả và chủ nghĩa dân túy cũng đặt ra những thách thức về đạo đức và trách nhiệm của báo chí.

Trao đổi với nhà báo Florian Klenk, Tatjana Ladstätter, tổng biên tập tạp chí áo Falter.

Tạp chí Der Falter (CH Áo) là một tạp chí xuất bản các ấn phẩm “theo quan điểm tự do cánh tả” về chính trị, truyền thông, văn hóa và đời sống thành phố. Tổng biên tập Der Falter Florian Klenk, Tatjana Ladstätter cho biết, tạp chí này cũng tuân theo một cách khá hệ thống khái niệm về sự tham gia chính trị xã hội và xã hội, và thúc đẩy giao tiếp (ngôn ngữ) đặc trưng của môi trường cộng đồng.

Tại Đài truyền hình quốc gia Áo (ORF), chúng tôi được nghe Klaus Unterberger – đứng đầu Trung tâm Năng lực-Giá trị công của ORF cung cấp những hiểu biết về hệ thống truyền thông quốc gia Áo. Trung tâm này nổi tiếng với các định dạng báo chí đặc biệt, các chương trình truyền hình có sự tham gia của xã hội dân sự. Trung tâm chịu trách nhiệm về các biện pháp đảm bảo chất lượng của ORF thông qua các diễn đàn đối thoại, nghiên cứu và báo cáo thường kỳ. Đặc biệt, trong sự chuyển mình của báo chí hiện đại, ORF còn chú trọng tổ chức các hoạt động và sự kiện vì cộng đồng, được khán giả rất quan tâm.

Khác tạp chí Falter, đài truyền hình ORF thuận lợi hơn khi được pháp luật cho phép thu phí 50 cen/hộ/ ngày, làm kinh phí trang trải cho các hoạt động.

Tác giả thăm Báo FAZ

Tại CHLB Đức, Đoàn đến thăm Báo Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) và nghe các đại diện của tờ báo nói về hoạt động của Báo trong thời kỳ khủng hoảng nhiều mặt và những người theo chủ nghĩa dân tuý. Ông Ralf Euler, một trong những đại diện FAZ cho biết, Báo đang phát hành 350 nghìn bản/kỳ. Nhưng hiện số lượng người đọc cũng đang giảm, do phải cạnh tranh với nhiều tờ khác, nên Báo phải tính đến việc bạn đọc trả tiền cho các bài chất lượng. Chiến lược là cung cấp miễn phí các tin ngắn, dẫn đường link đến bài dài hơn để thu phí 1-3 er/bài cho bạn đọc vãng lai, hoặc đăng ký gói đọc trực tuyến 20er/tháng. Có chương trình khuyến mãi, miễn phí những tháng đầu tiên. Tòa soạn thực hiện chế độ giao ban 9 h hằng ngày, đề xuất nội dung cần làm. 16 h cơ bản xong các ndung, 18 h hoàn thành, có khi là 19h30. Nếu có sự kiện quan trọng sẽ đưa vào bản báo in PDf trên điện tử.

Thăm 1 trường quay của Đài truyền hình bang Hessen

Thăm Đài phát thanh và truyền hình bang Hessen, Đoàn nghe TS. Eberhard Nembach – 1 trong 4 vị đại diện của Đài nói về chống lại tin giả và báo chí định tính. Đài không bị áp lực về việc kiếm tiền do có nguồn thu đến từ phí do dân đóng; nhưng cũng bị chỉ trích từ một vài phía khi không đưa tin một chiều theo ý họ. Thách thức của Đài là phân biệt những chỉ trích ác ý hoặc mang tính xây dựng để làm tốt hơn. Đài chú trọng đa nền tảng, luôn hoan nghênh các bình luận. Nhưng với bình luận ác ý như phân biệt chủng tộc, tuyên truyền trái hiến pháp, gây thù ghét giữa các nhóm, cực đoan… sẽ phải xử lý. Ban quản trị chỉ có 2 người nhưng mỗi ngày kiểm soát và xử lý các bình luận kiểu này, đồng thời gửi phản hồi cho các tác giả bài viết để cùng trao đổi.

Trao đổi với Đoàn, ông Eberhard Nembach thừa nhận, về lâu dài, cần hỗ trợ của công nghệ để quản lý các bình luận. Nhưng xoá nhiều sẽ ảnh hưởng đến sự theo dõi của người đọc và tự do ngôn luận. Từ các bình luận, đài sẽ cung cấp thêm thông tin cho người đọc.

Ngoài học tập, nghiên cứu, trao đổi; đoàn còn đến thăm Văn phòng Thủ tướng Liên bang Áo, Trung tâm Nghiên cứu Sáng tạo Xã hội Vienna và Trung tâm Quốc tế Vienna; gặp phát ngôn viên của Chính quyền bang Hessen, Đức – Đại diện bang Tobias Robmann giới thiệu về chiến lược truyền thông chính trị của chính quyền bang Hessen.

Những hoạt động này đã giúp đoàn hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của các cơ quan truyền thông, chính phủ và các tổ chức quốc tế, đồng thời mở rộng mạng lưới quan hệ hợp tác với AJC của Việt Nam.

Giới thiệu Báo Tuyên Quang điện tử với thượng nghị sỹ Áo Michael Platz

Chuyến công tác của đoàn đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Về chuyên môn, được tiếp cận với những xu hướng mới nhất trong lĩnh vực báo chí, truyền thông và các vấn đề liên quan trong bối cảnh đầy biến động của báo chí châu Âu. Về xây dựng mối quan hệ hợp tác, chuyến đi đã tạo tiền đề cho việc thiết lập các mối quan hệ hợp tác giữa Học viện với các đối tác quốc tế, nhất là các trường đại học đã đến. Về giao lưu văn hóa, Đoàn đã có cơ hội giới thiệu văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế và hiểu thêm về văn hóa của Áo và Đức.

Dr. Kambiz Ghawami, Chủ tịch Tổ chức hỗ trợ đại học thế giới và trợ lý Bộ trưởng Bộ đối ngoại bang Hessen trao giấy chứng nhận khóa học cho tác giả.

Đặc biệt, nhân dịp này, các giáo sư, chính trị gia Áo và Đức được giới thiệu về báo Tuyên Quang điện tử bản tiếng Anh, giới thiệu và tặng khăn thổ cẩm của HTX thổ cẩm Lâm Bình, Tuyên Quang. Ai nấy đều thích thú, có phần ngạc nhiên khi một tờ báo địa phương miền núi của Việt Nam lại có được báo điện tử tiếng Anh với nhiều nội dung hấp dẫn đến thế.

Tặng khăn thổ cẩm Lâm Bình cho Gs.Ts. Thomas, Chủ tịch Hiệp hội Giáo dục và Truyền thông Châu Âu.

Thú vị hơn, khi những chiến lược mà những cơ quan báo chí thành công như Báo FAZ của Đức hay Đài ORF của Áo đang thực hiện cũng chính là những điều báo chí Việt Nam nói chung, báo Tuyên Quang đang theo đuổi.