Ở tuổi 60, nhưng ngay từ thuở 15, 16, ông Kha Văn Hưng đã say mê với nhạc cụ truyền thống dân tộc Thái của mình. Bao năm qua, ông dành biết bao tâm sức học hỏi để sử dụng, chế tác được nhiều loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào. Điều ông Hưng trăn trở, mong mỏi nhất là thế hệ trẻ trong bản tiếp nối truyền thống cha ông để giữ gìn bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình.Ở huyện miền núi Vân Canh (Bình Định) có có 2 ngôi làng xa xôi cách trở, không đường, không điện, không trạm y tế… cuộc sống người dân vô cùng khó khăn. Với quyết tâm rút ngắn khoảng cách giữa miền núi với miền xuôi, tỉnh Bình Định đã đầu tư xây dựng, mở đường đến 2 làng. Đường đi lại thuận tiện đã hiện thực hoá ước mơ từ bao đời của người dân, đồng thời mở ra cơ hội phát triển ở những vùng xa xôi nhất, khó khăn nhất của tỉnh.Sáng 18/11, tại Hà Nội, Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức gặp mặt các nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 và trao Huân chương Lao động hạng Ba, tặng Trường Đại học Kinh tế. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và phát biểu chỉ đạo. Báo Dân tộc và Phát triển trân trọng giới thiệu toàn văn phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi gặp mặt.Sáng 19/11, UBND tỉnh Quảng Trị Long trọng tổ chức Đại hội đại biểu các DTTS lần thứ IV, năm 20024. Với chủ đề “Các dân tộc tỉnh Quảng Trị đoàn kết, đổi mới sáng tạo, phát huy lợi thế, tiềm năng, hội nhập và phát triển”, Đại hội là sự kiện chính trị quan trọng, Ngày hội đại đoàn kết của hơn 21 nghìn đồng bào DTTS ở quê hương Quảng Trị Anh hùng.Sáng ngày 19/11, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đã khai mạc Hội nghị: Bồi dưỡng, tập huấn, tìm hiểu thực tế phục vụ công tác thông tin tuyên truyền nâng cao ý thức quốc gia và trách nhiệm bảo vệ biên giới Tổ quốc trên địa bàn huyện Quản Bạ năm 2024.Triển khai Dự án 9, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi giai đoạn 2021 – 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 – 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), Ban Dân tộc tỉnh Kon Tum đã phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức nhiều đợt truyền thông lồng ghép nội dung giáo dục về giới trong trường học để nâng cao nhận thức cho học sinh, phụ huynh về tác hại tảo hôn và hôn nhân cận huyết (TH&HNCHT).Ở tuổi 60, nhưng ngay từ thuở 15, 16, ông Kha Văn Hưng đã say mê với nhạc cụ truyền thống dân tộc Thái của mình. Bao năm qua, ông dành biết bao tâm sức học hỏi để sử dụng, chế tác được nhiều loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào. Điều ông Hưng trăn trở, mong mỏi nhất là thế hệ trẻ trong bản tiếp nối truyền thống cha ông để giữ gìn bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình.Thực hiện Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 – 2025, sáng 19/11, tại huyện Đăk Tô (Kon Tum), Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum tổ chức lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ truyền dạy văn hóa phi vật thể và triển khai mô hình kết nối di sản văn hóa phi vật thể “Nghệ thuật chế tác và tập quán sử dụng nhạc cụ tre nứa người Xơ Đăng và người Gia Rai” trong hành trình du lịch di sản Kon Tum – Gia Lai.Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 18/11, có những thông tin đáng chú ý sau: Tuần Đại đoàn kết các dân tộc – Di sản văn hóa Việt Nam năm 2024. Phát hiện loài thực vật mới tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Đakrông. Nghệ nhân Sình ca thôn Giếng Đõ. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.Với nhiều cách làm hay, sáng tạo, cấp ủy, chính quyền huyện Đồng Hỷ (tỉnh Thái Nguyên) đã huy động các nguồn lực hỗ trợ hộ nghèo, hộ gia đình chính sách sửa chữa, xây dựng mới nhà ở, giúp họ có thêm niềm tin, động lực vươn lên thoát nghèo.Phước Sơn là huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam, với đa phần là đồng bào Gié – Triêng sinh sống. Để bản, làng của đồng bào ngày càng khởi sắc, bên cạnh sự nỗ lực của các cấp chính quyền và người dân, lực lượng Người có uy tín cũng có những đóng góp thiết thực, hiệu quả. Các vị luôn tiên phong trong nhiều lĩnh vực, tích cực tuyên truyền, vận động mọi người cùng chung tay xây dựng quê hương, phát triển kinh tế, tránh xa những hủ tục lạc hậu.Các y, bác sĩ của Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ vừa cứu sống cháu bé 7 tuổi tại phường Nông Trang, thành phố Việt Trì bị cửa cuốn kẹp vào cổ dẫn đến ngừng tuần hoàn. Đây là một trong những người bệnh được cứu sống từ “mô hình bác sĩ với người dân” được triển khai từ tháng 10/2023.Trong 3 năm từ 2022 đến 2024, tỉnh Ninh Thuận tập trung triển khai thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 19/10/2021, của Thủ tướng Chính phủ (gọi tắt Chương trình MTQG 1719). Chương trình đã tạo sinh kế cho người dân phát huy hiệu quả nguồn lực đầu tư, vươn lên thoát nghèo bền vững. Đồng thời đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, góp phần quan trọng nâng cao toàn diện đời sống vùng đồng bào DTTS và miền núi.Sáng 19/11, tỉnh Lạng Sơn tổ chức Đại hội Đại biểu các DTTS cấp tỉnh lần thứ IV, năm 2024. Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh dự và phát biểu chỉ đạo Đại hội.
Mới đây có dịp đến thăm nhà ông Kha Văn Hưng ở bản Quang Phúc, xã Tam Đình, huyện Tương Dương (Nghệ An). Lúc đó trời đã dần về trưa. Chưa kịp bước lên cầu thang để vào nhà, thì chúng tôi đã tiếng đàn nhị trong trẻo, réo rắt từ trong căn nhà sàn vọng ra. Ông Hưng dừng chơi đàn đón khách.
Trong không gian gần bếp lửa, ông Hưng chậm rãi kể: Từ hồi nhỏ, ông đã say mê âm nhạc truyền thống của dân tộc mình lắm. Cứ hễ nghe ở đâu có tiếng đàn, tiếng sáo vang lên là ông quên hết mọi việc tìm đến để học. Khoảng 15-16 tuổi ông đã biết sử dụng nhiều loại nhạc cụ như sáo, khèn bè, nhị, tùng tinh, xí xo, ghi ta…”
Ông kể, khi đó nhà nghèo lắm, không có tiền mua nhạc cụ. Ông phải tự tìm tòi học hỏi cách chế tạo nhạc cụ để sử dụng. Mỗi khi thấy người lớn trong bản vào rừng vót tre, nứa… để làm nhạc cụ là ông lại xin theo. “Tôi nhìn và bắt chước, làm dần dần rồi thành quen tay và thạo nghề”.
Ham học hỏi, ông Hưng đã trở thành một người chế tác nhạc cụ xuất sắc, tinh xảo và không kém phần độc đáo ở địa phương. Những nhạc cụ do ông Hưng chế tác đều có âm thanh rất chuẩn. Hầu hết các loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào Thái như sáo, khèn bè, nhị…..ông Hưng đều có thể tự tay chế tác được hết. Nhờ đó, mà ở xã Tam Đình hiện vẫn còn được lưu giữ đầy đủ các loại nhạc cụ truyền thống của người Thái. Điều đặc biệt hơn nữa, ông Hưng còn có khả năng chế tác được những loại nhạc cụ tân tiến như đàn ghi ta, ghi ta điện…
Trong quá trình chế tác nhạc cụ, ông Hưng chia sẻ, trong các loại nhạc cụ truyền thống thì làm đàn nhị là cầu kỳ và phức tạp nhất. Bởi, nếu làm không chuẩn, thì âm thanh phát ra khi mình kéo sẽ không hay. Cầu vĩ, trục dây, cần nhị đều phải chế tác tỉ mỉ. Công đoạn khó nhất trong chế tác đàn nhị, đó là làm ống nhị. Đây là 1 bầu cộng hưởng có tác dụng khuếch đại âm thanh của đàn. Ống nhị được làm từ ống dẫn nước bằng nhựa, một đầu ống nhị phải được bịt kín bằng da rắn hoặc da cóc.
Đã làm nhiều nên việc chế tác một số loại nhạc cụ truyền thống đối với ông Hưng cũng không quá khó khăn. Từ những ống tre nứa, ông Hưng chỉ dùng tay hoặc cần một sợi dây là có thể khoan lỗ làm sáo chính xác. Vừa buộc chỉ đầu sáo, ông Hưng vừa chia sẻ: ống nứa được lựa chọn để làm sáo thường không quá già vì sẽ bị nặng tay, lấy non thì bị méo âm.
Với ông Hưng niềm say mê nhạc cụ truyền thống của dân tộc như đã thấm vào máu thịt. Cứ lúc nào rảnh rỗi là ông lại chế tác nhạc cụ, chỉ cho con cháu cách sử dụng các loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc. Cứ thế, ngôi nhà sàn của gia đình ông Hưng luôn tràn đầy âm sắc truyền thống của đồng bào Thái.
Tam Đình là xã có gần 100% đồng bào đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Khi Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi được thực hiện, nội dung “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” ở Dự án 6 được chú trọng thực hiện. Với sự định hướng và hỗ trợ của chính quyền địa phương, ông Kha Văn Hưng trở thành “hạt nhân” trong nhiệm vụ bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Thái ở Tam Đình.
Từ đam mê nhạc cụ, ông Hưng đã thành lập đội nhạc cụ trong bản, do ông làm đội trưởng. Đội nhạc được ông thành lập, với mục đích tập luyện cách sử dụng các loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào Thái.
Cùng với đó, đội nhạc cụ do ông Hưng thành lập còn dạy cho thế hệ trẻ cách sử dụng nhạc cụ, những làn điệu dân ca của đồng bào Thái. Từ đó, đã tạo được sự lan tỏa những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp ra cộng đồng các bản trong xã.
Nổi tiếng là người đam mê nhạc cụ dân tộc thái từ nhỏ, lớn lên, ông Kha Văn Hưng còn biết sử dụng và chế tác được nhiều loại nhạc cụ truyền thống. Nay tuổi đã 60, người đàn ông dân tộc Thái Kha Văn Hưng còn nặng lòng với văn hóa truyền thống của dân tộc mình: “Điều tôi mong mỏi lớn nhất là thế hệ trẻ trong bản tiếp nối truyền thống cha ông để giữ gìn bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình”.
Nhận xét về ông Kha Văn Hưng, Phó Chủ tịch UBND xã Tam Đình-ông Ngân Văn Nội, cho biết: Ở địa phương, ông Hưng là một trong số ít nghệ nhân vừa biết chế tác, vừa biết sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ, nên được người dân mến phục, ví là người “giữ hồn” nhạc cụ truyền thống của đồng bào Thái ở Tam Đình.
“Đáng kể, ông Hưng còn là người có công trong việc “thắp lửa” đam mê và dìu dắt lớp lớp trẻ biết chế tác, gắn bó với âm nhạc truyền thống dân tộc Thái. Trong nhiều năm qua, bản thân ông Hưng đã góp phần không nhỏ vào việc bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp của đồng bào Thái ở địa phương”, ông Ngân Văn Nội nhấn mạnh.
Nguồn: https://baodantoc.vn/tuong-duong-nghe-an-nguoi-bao-ton-va-thap-lua-dam-me-am-nhac-truyen-thong-dan-toc-thai-o-xa-vung-sau-1731990966784.htm
